Samenvatting Rechtvaardigheid Ethiek
Hoofdstuk 1 wat is de juiste handelwijze?
3 gedachten voor en tegen prijsopdrijvingswetten:
Maximaliseren van welzijn
Respecteren van vrijheid
Bevorderen van deugdzaamheid
Verdediging van vrije markt berust op:
Aanspraak op welzijn
Aanspraak op vrijheid
Reacties voorstanders:
Welzijn van samenleving als geheel geen baat heeft bij buitensporige prijsstijgingen.
Prijsopdrijvingswetten dat vrije markt in bepaalde omstandigheden niet werkelijk vrij
is. Kopers onder druk zijn niet vrij.
Vrijheid en welzijn moeten tegen elkaar af worden gewogen.
Verontwaardiging: woede over onrechtvaardigheid.
Belangrijke begrippen:
Waarden zijn op zichzelf nastrevenswaardige ervaringen, situaties, of eigenschappen van
mensen, organisaties of van een samenleving als
zodanig. Bijvoorbeeld welzijn, autonomie, rechtvaardigheid en vrijheid.
Normen zijn concrete gedragsregels of handelingsvoorschriften die aangeven wat wij
in bepaalde situaties behoren te doen of na te laten.
Moraal is te omschrijven als het geheel van morele normen en waarden van een individu,
groep, instelling of cultuur.
Ethiek is de wetenschappelijke of systematische studie van de moraal. In de ethiek gaat het
niet in de eerste plaats om het geven van een antwoord, maar meer om de verantwoording
van het antwoord. Welke afwegingen zijn van belang? Welke belangen, van wie, zijn hierbij
betrokken? Welke waarden spelen er een rol in?
Deugd: goed karaktereigenschap.
Aristoteles oude filosoof: rechtvaardigheid is dat aan mensen wordt gegeven wat hun toekomt. We
kunnen niet uitmaken wat een rechtvaardigde staatsinrichting inhoudt zonder eerst na te denken
over wat de meest wenselijke manier van leven is. Wet niet neutraal zijn ten aanzien van de vraag
naar de juiste wijze van leven. Deugdzaamheid!
Kant moderne filosoof: principes van rechtvaardigheid niet gebaseerd mogen zijn op opvattingen
van deugdzaamheid. Maar juist op een rechtvaardige samenleving de vrijheid van individu om zijn of
haar eigen opvatting van het juiste leven te kiezen. Vrijheid!
Verontwaardiging 2 antwoorden: hebzucht en falen. Het is niet dat ze hebzucht belonen, maar om
mislukking.
,Grassley: eiste dat directeuren verantwoordelijkheid namen voor hun falen, berouw tonen en
publiekelijk hun verontschuldigingen aanboden. Gaat niet om hebzucht maar het
rechtvaardigheidsgevoel was aangetast omdat hun belastinggeld gebruikt werd om falen te belonen.
3 uitgangspunten verdeling van wat we belangrijk vinden (rechtvaardigheid):
Welzijn: welvaart is belangrijk omdat dit bijdraagt aan het welzijn (utilitarisme).
Vrijheid: politiek even vertrouwd als utilitaristische gedachten van welzijnsmaximalisatie.
Deugdzaamheid: cultureel en religieus conservatisme.
Morele dillema’s:
Ontstaan als morele principes onderling tegenstrijdig zijn.
Of als we niet kunnen voorspellen hoe de omstandigheden waarin we ons bevinden zich
zullen ontwikkelen.
Meningsverschillen liggen aan basis van strijd tussen conservatieve en progressieve krachten.
Startpunt is een overtuiging of een mening over wat de juiste handelswijze is. Denken na
over redenen voor deze overtuiging en achterhalen waarop het principe gebaseerd is
verwarring voelen en de druk om haar te verhelderen is de aanzet tot filosofie.
Morele reflectie: geen streven van enkelingen maar een sociale onderneming. We zijn een
gesprekspartner nodig.
Plato: boven vooroordelen en gewoonten van dagelijks leven moet uitstijgen als we
betekenis van rechtvaardigheid en de aard van de beste manier van leven willen begrijpen.
Steriel Utopia: filosofie die zich niet laar beroeren door schaduwen op de muur.
Moreel dilemma:
Een dilemma is een tweesprong. We moeten kiezen tussen A of B. In een moreel dilemma
spelen meerdere belangen van de direct betrokkenen en/of meerdere waarden een rol.
Bijvoorbeeld een medestudent kiest ervoor om ‘iets doms’ te doen. Respecteer je dit? Het is
zijn vrijheid, autonomie? Of wil je hem ervan afhouden, met het oog op zijn welzijn?
Twee invalshoeken: deontologische (plichten) ethiek (Kant): wat zijn mijn principes,
normen, waarden? En teleologische ethiek (Utilitarisme): wat zijn de gevolgen voor de
belangen van anderen zoals bijvoorbeeld hun geluk?
Leven en samenleven:
Belangrijke vragen spelen daarbij zoals:
Hoe behoren mensen met elkaar om te gaan?
Hoe moeten we de samenleving organiseren?
Het gaat om rechtvaardigheid, maar wat is rechtvaardigheid?
Maximaliseren van welzijn?
Respecteren van vrijheid?
Bevorderen van deugdzaamheid?
Belangrijk vraagstuk:
, Vragen wat een samenleving rechtvaardig maakt, is vragen hoe ze de dingen verdeelt die we
belangrijk vinden: inkomen en rijkdom, rechten en plichten, macht en mogelijkheden, ambten en
eerbetoon. Een rechtvaardige samenleving verdeelt deze zaken op de juiste manier. Ze geeft elk
individu wat haar of hem toekomt.
1. Moet een rechtvaardige samenleving ernaar streven om de deugdzaamheid van haar
burgers te bevorderen?
2. Of moet de wet neutraal zijn tegenover verschillende opvattingen van deugdzaamheid, zodat
burgers vrij zijn om zelf te kiezen wat voor hen de juiste levenswijze is?
3. Of het maximaliseren van ons geluk, van ons welzijn?
Deugdzaamheid:
Deugdzaamheid: het gaat om het bevorderen van de houdingen, neigingen en persoonlijke
kwaliteiten waar een goede samenleving van afhangt
Bestaat een rechtvaardige samenleving uit het bevorderen van deugdzaamheid?
Hebzucht, een slechte deugd? Vraatzucht, verspilling, afkeuren? Ontmoedigen?
Het belang van de deugd van goed burgerschap, aanmoedigen? Bijvoorbeeld zorgzaamheid,
voor je buren?
Maar welke deugden dan wel?
Vrijheid:
Vrijheid voor eenieder om zelf keuzes te maken. Staat dat voorop?
Om zijn of haar eigen opvatting van het juiste leven te kiezen.
Dat vraagt het respect voor de vrijheid van eenieder.
Bijvoorbeeld door het creëren van een vrije markt.
Een rechtvaardige samenleving respecteert de vrijheden van individuen om hun eigen
leven in te richten.
Twee kampen:
Het ‘laissez-fairekamp’: geleid door neoliberalen, het respecteren en bevestigen van
vrijwillige keuzes.
Het ‘kamp van de eerlijkheid’ zorgen dat eenieder een eerlijke kans heeft
(egalitarisme).
Welzijn:
Moeten we het welzijn van mensen, van de samenleving als geheel, bevorderen?
Oog voor pijn en lijden
Betekent een rechtvaardige samenleving het maximaliseren van het welzijn van ons?
Welvaart bevorderen, levensstandaard verhogen, economische groei stimuleren.
Utilitarisme: grootste geluk voor het grootste aantal mensen nastreven.
Hoofdstuk 2 Utilitarisme
Waar gaat het om in het leven?
Het gaat om de vraag naar het goede leven. Maar wat is het goede leven?
Genot en plezier?