Capita Selecta Vennootschapsbelasting
Hoorcollege 1: rechtsgrondslagen
Agenda
Huishoudelijke mededelingen
Inleiding
Geschiedenis van de VPB
Grondslagen van de Wet VPB
Huishoudelijke mededelingen/inleiding
Huishoudelijke mededelingen
Hoorcolleges: Stevens/Hofman
Werkcolleges: Elsweier/Van Hulten
Tentamen: schriftelijk (type: casus. Zie WC)
Sheets van hoorcollege/bijbehorende kennisclips verschijnen uiterlijk op maandag op Canvas
Relatie GVPB en CSVPB
CS Vpb is (logisch) vervolg op Grondslagen Vpb uit de bachelor
Het is normaal (want pedagogisch wenselijk) dat de kern van leerstukken wordt herhaald (deels via
kennisclips)
Wel kort en met extra aandacht op recente ontwikkelingen
Onbehandelde leerstukken, verdieping, kritische blik (de 4 E’s!!) en focus op alternatieven (de 3 K’s !!!: zie
ook leerdoelen):
o Classificatie buitenlandse swv-en en buitenlandse bel. Plicht
o Bankbelasting, verhuurdersheffing, bronbelastingen en digital taks
o Coöperaties en beleggingsinstellingen
o Instrumentalisme en de Vpb
o De toekomst van de Vpb
Notitie: De 4 E’s van Leo Stevens om kwaliteit wetgeving te toetsen (zie ook toetsingskader van RvSt): wetten
moeten (i) eerlijk zijn (rechtvaardig), (ii) efficiënt, (iii) effectief, en (iv) eenvoudig.
De 3 K’s van TEP: (i) Kennis, (ii) Kunde (vaardigheden), en (iii) Karakter (kritische houding). staat voor wat
verwacht wordt van een masterstudent, dat die niet alleen stof beheerst, ook kan toepassen en daar kritisch
tegenover staat.
Wat is dan een kritische blik? Het gaat dan vaak bij dit vak om het toetsen van kwaliteit van de wetgeving, in dit
geval de Wet op VPB of onderdelen daarvan. De 4 E’s kunnen als achtergrond worden gebruikt voor het ontwikkelen
van een kritische houding die wetenschappelijk verantwoord is. Eerlijk, wetgeving moet rechtvaardig zijn. Efficiënt:
het doel waarvoor het is gemaakt kunnen bereiken. Effectief: zo min mogelijk verstoringen en zo min mogelijk kosten.
Eenvoudig. Klinkt heel simpel deze 4 dingen, maar in praktijk is het heel lastig.
We zullen zien dat wetswijzigingen van afgelopen jaar niet hoog scoren bij toetsing van 4 E’s of welke andere
toetsingscriteria je ook gebruikt.
Uitgangspunten (1)
Waarheid als een koe: colleges zijn slechts hulp bij het zelf bestuderen en bemeesteren van de stof
Sheets worden (soms) niet allemaal besproken omdat ik er een selectie uit maak (of ook terugkomen in
kennisclips)
Wat niet of kort besproken wordt: zie basisboek en/of nadere literatuur en/of kennisclips
Suggestie onzerzijds: met enkele medestudenten stof kritisch doorspreken en samen opgaven maken en
bespreken werkt zeer verhelderend (zie ook nieuwe opzet WC in Reader)
Uitgangspunten (2)
Wekelijkse 2 uur hoorcollege en 2 uur werkcollege (zie nieuwe opzet in Reader)
College wordt gegeven voor studenten die de stof (globaal) bijhouden
Werkcollegeopdrachten zijn vaak oude tentamenvragen gebaseerd op praktijkcasus: dus perfecte
voorbereiding op tentamen en praktijk!
,Capita Selecta Vennootschapsbelasting
Inhoudelijk programma CSVPB
Historie en rechtsgrondslagen
o Met o.a. aandacht voor een rechtsvormneutrale ondernemingswinstbelasting
Capita Selecta (CS) subjectieve belastingplicht (1 en 2)
o Met o.a. binnenlandse en buitenlandse belastingplicht, classificatie van (buitenlandse)
samenwerkingsverbanden, belastingplicht overheidsbedrijven, ANBI’s, en
beleggingsinstellingen/coöperaties
CS Totaalwinst en jaarwinst in de Vpb
o Met nadere aandacht voor:
Verschil commerciële en fiscale jaarstukken
Onderscheid tussen eigen en vreemd vermogen
Het leerstuk van de onzakelijke lening
CS renteaftrekbeperking
o Met o.a. aandacht voor de diverse fiscale renteaftrekbeperkingen (earningsstripping; ATAD1) en
alternatieven daarvoor
CS deelnemingsvrijstelling (1)
o Met o.a. aandacht voor:
De (aangepaste) liquidatieverliesregeling
Compartimentering rondom de deelnemingsvrijstelling
CS deelnemingsvrijstelling (2)
o Deelnemingsverrekening en (nieuwe) CFC-regeling (ATAD1)
o De objectvrijstelling voor v.i.-resultaten en de vergelijking buitenlandse dochter en buitenlandse v.i.
CS fiscale eenheid
o Met o.a. aandacht voor de gevolgen van ‘Papillon’/’Groupe Steria, de recente uitspraken van het
HvJ/HR inzake de Nederlandse “per element”- benadering-zaken, en spoedreparatie FE (toekomstig
FE-regime in laatste HC/WC)
CS Fusies en splitsing
o Met focus op recente ontwikkelingen, arresten en besluiten
Invloeden op de Vpb
o Met focus op de taxation of the digital economy, implementatiewetgeving ATAD2, de bronbelasting
2021, en de aanscherping van substance-eisen voor het verkrijgen van rulings
Fiscaal instrumentalisme in de Vpb
o Met o.a. ook aandacht voor het (afgeschafte) CFM-regime, de (voorgestelde maar niet ingevoerde)
rentebox en de innovatiestimuleringsmaatregelen
Ondernemingsheffingen buiten de Vpb
o Met o.a. aandacht voor de bankbelasting, de verhuurdersheffing en de digital tax-voorstellen
De toekomst van de NL Vpb
o Met o.a. aandacht aan de C(C)CTB en andere alternatieven (bijvoorbeeld invoering van
bronbelasting) en ook de toekomst van het fiscale eenheidsregime
Literatuur
Zie Canvas CSVPB
Boek “Hoofdzaken Vpb”, 16de druk (2020) is het naslagwerk ( misschien druk 2021?)
Nadere (verplichte en aanbevolen) literatuur staat op Canvas
Verder evt. actuele artikelen c.q. rapporten
Op Canvas staat bij elke week het te behandelen onderwerp en de bijbehorende literatuur (zelf op te
zoeken!)
Geschiedenis en rechtsgrondslagen van de Vpb
Leerdoelen:
Opdoen van kennis over de geschiedenis en grondslagen van de VPB
o “Geschiedenis is het heden, gezien door de toekomst” (G.Bomans)
o Ofwel, je kunt het heden beter begrijpen als je kennis hebt van het verleden. Dat heb je ook nodig
om misschien een voorspelling te doen over de toekomst.
,Capita Selecta Vennootschapsbelasting
Ontwikkelen van eigen visie/kritische houding t.o.v. de grondslagen van de VPB
Het kunnen plaatsen van nieuwe ontwikkelingen in de geschiedenis en het systeem van de Wet VPB
Uiteindelijk kunnen ontwikkelen van een eigen visie op (onderdelen van) een toekomstig VPB-systeem (HC
12)
Notitie: Leer van het verleden, leef in het heden, bereid je voor op de toekomst.
Geschiedenis van de Vpb
Patentrecht begin 19e eeuw – 1894
Bedrijfsbelasting 1894 – 1915
Wet IB’14 1915 – 1918 (daarnaast Oorlogswinstbelasting 1916; WFR-artikel R. Koster)
Wet DTB 1918 – 1939 Uitdeling
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Besluit WB’40 1939 – 1941 Winst
Besluit Vpb’42 1941 – 1970
Wet Vpb’69 1970 – heden (2019: 50 jaar!!!)
Dus die visie komt eigenlijk uit Duitsland zou je zeggen.
Als je kijkt naar voorlopers van VPB dan is toch wel aardig om te zien dat NL eigenlijk heel lang natuurlijke personen
en rechtspersonen op dezelfde manier heeft belast. Als je bijv. kijkt naar de wet op de IB 1914, daar werden zowel
natuurlijke personen als rechtspersonen genoemd als belastingplichtige. We hebben eigenlijk tot 1939, dus tot het
uitbreken van WW2, niet de winst als zodanig belast, maar de uitdeling van winsten. Er zijn nog steeds mensen die
zeggen dat je eigenlijk een verschil moet maken tussen ‘winst genereren’ en ‘winst uitdelen’ en je moet dat eigenlijk
op een verschillende manier belasten. Dus zo gek is het niet dat we dat zolang gedaan hebben. In 1939 is het
fundamenteel gewijzigd naar het beluit van winstbelasting 1940, en dat is ook aangepast naar Duitse regels in het
Besluit VPB 1942. Dat hebben de bezetters ons eigenlijk opgelegd en daar werd dus de winst belast en ook de winst
van rechtspersonen. Dus daar zie je al een van die visies die later in dit college terugkomen. Al met al was het niet
zo’n slechte wet, want deze heeft het tot 1969 volgehouden en sinds 1970 hebben we de huidige wet. Heel veel
elementen uit de huidige wet, bijv. fiscale eenheid en deelnemingsvrijstelling, komen terug in het Besluit van 1942,
dus wat dat betreft is het wel aardig als je wetenschappelijk onderzoek doet om te kijken waar het eigenlijk vandaan
komt en hoe er destijds tegenaan werd gekeken. Onze wet sluit ook aan bij het heffen van winst en kent een 50-jarig
bestaan.
Belangrijk is met name de overgang van belasten pas bij uitdelen van winst naar belasten van de winst al op moment
dat deze gegenereerd wordt. Een van de achterliggende gedachtes is dat als je winst al gaat belasten bij uitdeling,
dan wordt het wel heel makkelijk om ondernemingen in NV’s te stoppen (BV was er destijds nog niet) en zo uitstel
van belastingheffing te creëren; dus door onderneming te verpakken in een vennootschap.
Majeure aanpassingen Wet Vpb’69
1990 Eerste grote reparatie van de deelnemingsvrijstelling
1997 Reparatie beleggingsinstellingsregime
1997 Invoering artikel 10a (renteaftrekbeperking) en de eerste overnameholdingbepaling (art. 15ad) n.a.v.
het PLC-arrest
2001 ‘Stiekeme’ reparatie in de slipstream van invoering IB 2001 (afgewaardeerde vordering, anti-handel-
in-verlieslichamen)
2003 Aanpassing fiscale eenheidsregime
2004 Invoering thincapregeling en verliesverrekenings-beperking voor houdster- en financierings-
maatschappijen n.a.v. het Bosal-arrest
Ten eerste valt op dat er bijna jaarlijks een aanpassing is aan de Wet VPB. Ten tweede relevant dat er veel
aanpassingen zijn, maar niet zo veel fundamentele en al helemaal geen wijzigingen die de VPB grootscheeps
veranderen. De elementen deelnemingsvrijstelling en fiscale eenheid, dat soort fundamentele regelingen waren er al
in 1942 en zijn al aantal keren aangepast, maar niet zo groot veranderd. Aantal dingen zijn onderstreept
, Capita Selecta Vennootschapsbelasting
bovenstaand (en onderstaand) waar wel een fundamentele wijziging is geweest, bijv. in 1990, maar ook in 2007 is
deelnemingsvrijstelling aangepast, dat is best een fundamentele aanpassing, maar de grond van de vrijstelling is niet
veranderd. In 1997 hebben we de eerste renteaftrekbeperking, art. 10a, en daarna is het eigenlijk losgebarsten, want
er zijn vele beperkingen bijgekomen. In 2003 is wel het fiscale eenheidsregime aangepast, maar als je nu kijkt naar
wat er fundamenteel veranderd is, dan is dat eigenlijk niet veel.
2007 Wet Werken aan winst met o.a. tariefsverlaging gepaard aan grondslagverbreding,
“versoepeling” dnvst, aanpassing art. 10a en afschaffing overnameholdingbepaling
2010 Versimpeling van de regeling voor niet-kwalificerende beleggingsdeelnemingen (voorheen:
laagbelaste beleggingsdeelnemingen)
2011 Tussenregeling valutaresultaten
2012 (Her)invoering overnameholdingbepaling en voortaan symmetrisch behandeling v.i.
resultaten
2013 Afschaffing thincapregeling en invoering art. 13l (beperking aftrek deelnemingsrente)
2015 Wet compartimenteringsreserve
In 2007 Wet Werken aan de winst. Dit is veel toegepast de afgelopen tijd. Tariefsverlagingen, we komen van een
percentage van 48%, inmiddels ongeveer 25%. Die verlagingen zijn meestal gepaard gegaan met
grondslagverbredingen. Dat betekent dat de VPB-plichtige lichamen die in feite zelf hebben gefinancierd zou je
kunnen zeggen. Interessante vraag: welke lichamen betalen nu de prijs?
2016 Herziening belastingplicht overheidsbedrijven
2016/2017 Aanpassing buitenlandse belastingplicht
(relatie met DB)
2018 ATAD1 (earningsstripping, CFC, exitheffingen)
2019 ATAD 2 (anti-mismatchregelingen) en spoedmaatregeling FE
2020 Wet beperking liquidatie- en stakingsverliesregeling en Wet Belastingplan 2021 (fiscale
coronareserve en beperking verliesverrekening)
2021 ???? (zie hierna)
Meer recenter, dan valt op dat er invloed is van Europese recht op VPB. Je ziet ATAD voor nieuwe regelingen heeft
gebracht zoals earningsstrippingmaatregel. Afgelopen jaar waren er niet zoveel wijzigingen.
Verwachte wetsvoorstellen 2021
Excessief lenen door DGA
o Heeft niet zoveel impact op VPB, maar wel op DGA en belastingheffing in IB.
Keuze nieuwe FE-regime (nieuwe kabinet)
o Daar is in november een memo over verschenen, maar de keuzevarianten zijn doorgeschoven naar
nieuwe kabinet. Vermoedelijk zal dit niet meer dit jaar worden ingevoerd.
Inperking info-kapmogelijkheden
o Er komt een inperking voor de mogelijkheid om af te schrijven en kosten af te trekken bij informele
kapitaalstortingen. Als die aan de andere kant bij de inbrenger niet belast zijn geweest. Het
wetsvoorstel excessief lenen en de info-kapmogelijkheden zijn niet aangemerkt als controversieel.
Dat betekent dat het in principe gewoon doorgaat met indienen, en dat er ook over gestemd gaat
worden.
Fiscale begeleidingswet nieuwe personenvennootschapsrecht (consultatie)
o Iets verder verwijderd van de VPB; we zijn bezig met een nieuw personenvennootschapsrecht en
daar is een nieuwe consultatie aangekondigd en die zou dit voorjaar komen, zou een impact kunnen
hebben maar vermoedelijk niet.
Onderzoek vermogensaftrek (en evt. aanscherping earningsstripping-maatregel)
o Vervolgens is er een onderzoek aangekondigd over de mogelijkheid van de invoering van
vermogensaftrek. Dat heeft wel alles met grondslagen VPB te maken en eventueel komt er
aanscherping van earningsstripping-maatregel die daarmee gepaard zal zijn.
Redenen voor wetsaanpassing
Tariefswijziging (vaak gefinancierd door grondslagverbreding)
