Hoofdstuk 7. Geletterdheid: spellen
7.1 Achtergronden
- Principes van spelling
De principes van de Nederlandse spelling zijn gebaseerd op drie principes:
Standaarduitspraken (fonologische principe): de spelling mag niet afhankelijk zijn van regionale of
sociale varianten van de uitspraak;
Vormovereenkomst (morfologisch principe): we schrijven woorden of delen van woorden zo veel
mogelijk op dezelfde manier, ook al spreken we ze soms anders uit;
Herkomst van woorden (etymologisch principe): in bepaalde woorden zijn restanten van de
geschiedenis ervan te herkennen. Zo kan de schrijfwijze van woorden met ei of jij verklaard worden
uit het feit dat in vroegere tijden woorden met een ei anders werden uitgesproken dan woorden
met een ij.
Daarnaast heb je nog het syllabisch principe: als een woorddeel (syllabe) eindigt op een lange klank,
schrijf je dat met één klinker. De regel heet verenkelingsregel. Als dit niet het geval is, gebruik je
twee medeklinkers. Deze regel heet de verdubbelingsregel. (Bo-men en bom-men)
Bij de grondregels van de Nederlandse spelling zijn nog twee aanvullende regels van belang:
Lange klinkers worden geschreven met twee tekens in een gesloten lettergreep en met één teken in
een open lettergreep (verenkeling);
Na een korte klinker wordt een dubbele medeklinker geschreven als op die medeklinker nog een
onbeklemtoonde lettergreep volgt (verdubbeling).
- Spellinghervorming
Spellingwijzigingen worden voorbereid door de Nederlandse Taalunie. Een commissie van
deskundigen stelt de wijzigingen voor aan de ministers van Onderwijs van Nederland en Vlaanderen.
Vervolgens worden ze met een wetswijziging bekrachtigd. Het resultaat is een nieuwe woordenlijst,
die in het Groene Boekje wordt gepubliceerd.
Spellingsregels worden niet voor niets gewijzigd. Soms is de taal zodanig veranderd dat
aanpassingen dringend gewenst zijn. Andere argumenten vloeien voort uit het streven de regels zo
leerbaar en bruikbaar mogelijk te maken.
Het Witte Boekje komt voort uit kritiek op het Groene Boekje. Hierin staat een spellingwijzer met
achterin voor elk woord een verwijzing naar de spellingregel. Hij wijkt iets af van het Groene Boekje.
- Ons schriftsysteem
Ons huidige schriftsysteem is afgeleid van tekens die oorspronkelijk in Egyptische en Griekse
culturen werden gebruikt. Hiervan is het klassieke Latijnse alfabet afgeleid en aan die 21 letters zijn
nog enkele letters voor het Nederlands toegevoegd: de j, u en w.
Het Nederlandse schriftsysteem is een alfabetisch schrift: in principe wordt voor elke klank één
symbool gebruikt. Het Chinees maakt bijvoorbeeld gebruik van een logografisch schrift: voor elk
begrip wordt een apart woordteken gebruikt.
, 7.2 Visies
Op elke basisschool worden spellingregels uitgelegd en geoefend. Meestal hebben scholen aandacht
voor:
Het belang van spelling ten opzichte van het domein schrijven;
De ondersteuning door de leerkracht;
Het gebruik van een methode;
De transfer met andere taalvaardigheden
Het belang dat de leerkracht hecht aan deze aspecten, is bepalend voor de aanpak en de methode.
- Traditionele visie
Hier wordt veel belang gehecht aan de vorm van de taal en er ligt veel nadruk op het aanleren van
de spellingregels en intensief oefenen. Veel scholen gebruiken dan voor spelling ook een aparte
leergang. Vaak worden de regels eerst uitgelegd, waarna leerlingen uitgebreide invuloefeningen en
woorden- en zindictees krijgen om de regels toe te passen.
- Interactieve visie
Hier wordt spelling geïntegreerd met stellen om te benadrukken dat spelling een onderdeel is van de
schriftelijke taalvaardigheid. Spelling wordt gezien als een ondersteunende vaardigheid. Spelling
krijgt hier een functionele betekenis.
In het schrijfonderwijs wordt een strategische aanpak gebruikt, waarbij de leerkracht veel aandacht
heeft voor het leerproces. Leerlingen maken bijvoorbeeld gebruik van een stappenplan. Daarnaast
wijst de leerkracht de leerlingen op het belang van een verzorgde en correcte spelling. De leerkracht
heeft een soort spellinggeweten: de intrinsieke drijfveer om spelfouten te vermijden. Hij stimuleert
ook het spellingbewustzijn: leerlingen leren om strategieën bewust in te zetten en te reflecteren op
hun eigen spellingvaardigheid en spellingprocessen.
7.3 Doelen en inhouden
De overheid heeft in de kerndoelen en het Referentiekader vastgelegd wat leerlingen moeten leren
op het gebied van spelling.
- Kerndoelen
Spellingvaardigheid is een onderdeel van de schriftelijke taalvaardigheid. In kerndoel 8 en 11 komt
spelling voornamelijk naar voren.
- Referentieniveaus
In het Referentiekader staat bij het vierde domein een overzicht van de spellingcategorieën. Hier
wordt uitgegaan van een indeling van spellingprincipes op basis van mogelijke spellingproblemen:
Alfabetisch: dit gaat uit van het spellingprincipe dat elke klank gekoppeld kan worden aan een
letterteken. Het gaat om klankzuivere woorden: woorden schrijf je zoals je ze hoort;
Orthografisch: dit betreft specifieke spellingproblemen, zoals woorden met sch-, -aai, -ng, open en
gesloten lettergrepen;
Morfologisch: dit gaat over de spelling van meervouden, maar ook specifieke achtervoegsels, zoals –
sch en –heid;
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elinekloosterman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.