Samenvatting Muziek H1 t/m H6.
Hoofdstuk 1 ‘Muziek op de basisschool’.
Het belang van muziek voor de ontwikkeling voor kinderen
Redenen om muziek te geven op de basisschool;
- Ze functioneren later muzikaal beter
- Muziek stimuleert bepaalde hersenfuncties; deze functies heb je nodig in het dagelijks leven.
Arthur C.; Het belang van een breed en gevarieerd onderwijsaanbod; ‘Onze hersenen hebben
uitdaging nodig. Een verarmde omgeving, met weinig prikkels, leidt tot een cognitieve
achteruitgang.’
In de hersenen worden de meeste verbindingen aangemaakt tijdens de vroege ontwikkeling. Ze zijn
rond de 25e volgroeid. De hersengebieden die zich als laatste ontwikkelen zijn de frontale gebieden.
Voor een maximale volgroeiing is het van belang om de hersenen uit te blijven dagen.
Als deze hersenen volgroeid zijn, is er nog steeds verandering (neuroplasticiteit) van sommige delen
van de hersenen mogelijk; het is nooit te laat om te leren.
Wat gebeurt er op de basisschool?
In het muziekonderwijs onderscheiden we alle muzikale activiteiten in vijf verschillende domeinen:
1. Zingen
2. Luisteren
3. Muziek maken
4. Muziek lezen en noteren
5. Bewegen op muziek
Zingen
Veel hangt af van de keuze van de liedjes en de kwaliteit van de leraar. Als ze het liedje leuk vinden
en als ze uitgedaagd worden, gaan ze rechtop zitten en zingen ze tot dat het dak eraf vliegt.
In sommige culturen bestaat nauwelijks een speciaal liedrepertoire voor kinderen en zingen kleine
kinderen dezelfde liederen als de volwassenen.
Luisteren
Kinderen kunnen al luisteren vanaf het moment dat ze geboren worden, zelfs al in de baarmoeder
horen baby’s geluiden.
In het muziekonderwijs gaat het bij het luisteren niet in eerste instantie om het ontwikkelen van het
auditief vermogen (je oren gebruiken), maar om het ontwikkelen van de muzikaal gehoor en het
muzikaal geheugen. Bij de ontwikkeling van het muzikale gehoor moeten kinderen begrippen leren
(bijv. hoog-laag), waardoor ze muzikale kenmerken en structuren kunnen ervaren, beleven en
benoemen. Om de structuur in muziek te kunnen herkennen, moet je beschikken over een muzikaal
geheugen. Dankzij het muzikaal geheugen kun je melodieën, ritmen, akkoorden en muziekstukken
herkennen en onthouden.
Muziek maken
Jonge kinderen leren al experimenterend de mogelijkheden van de materialen en instrumenten
kennen, leren ze omgaan met de verschillende klankeigenschappen: hard en zacht, lang en kort,
hoog en laag.
De ervaringen die kinderen opdoen bij het experimenteren met di soort klankbronnen en
instrumenten, komt in hogere groepen weer van pas bij bijv. het spelen van instrumenten.
Muziek lezen en noteren
De kinderen leren het schrift meelezen tijdens het luisteren en ze leren oom met het notenschrift
‘spelen’. Op de basisschool kom je nog een andere vorm van muzieknotatie tegen: de grafisch
,notatie. Met behulp van eenvoudige grafische symbolen lezen, ontwerpen en spelen de kinderen
met hun eigen muziek.
Kinderen componeren; ze bedenken hun eigen muziekstukjes, ze maken afspraken met elkaar en als
het nodig is schrijven ze de muziek met hun eigen tekens op. Door op deze wijze muziek te maken,
leren ze spelen met geluiden en klanken. Creatief denken wordt op deze manier gestimuleerd!
Bewegen op muziek
Bewegen pas je toe bij het luisteren naar muziek, bijvoorbeeld bij het leren bewegen op de maat of
bij het herkennen van verschillen in de muziek. Bewegen pas je ook toe bij zingen; bijvoorbeeld een
muziekclip maken door kinderen zelf.
Wat is muziek?
Overal om ons heen klink muziek. Mensen identificeren zich met een bepaalde muzieksoort. Muziek
doet je ook iets; je voelt je er lekker bij, het ontspant je, het maakt je beleving intenser.
Wat de een verstaat onder muziek, noemt een ander herrie en de derde begrijpt niet waarover het
gaat.
Bij een liedje kunnen verschillende invalshoeken zijn; de piano, zang, tekst, ect.
Klank
Klanken zijn op het gehoord te onderscheiden.
Klankduur Maat Puls, hoofd- en nevenaccent, maat, maatsoorten,
tweedelig en driedelig, maatstrepen, opmaat
Ritme Notenvorm, notenwaarde, rusten, punt achter de
noot, waardestreep, verbindingsboog
Tempo Tempoaanduiding, metronoom, tempowisselingen
Articulatie Staccato, legato, fraseringsboog
Klankhoogte Toonhoogteverschillen Notenbalk, notennamen, g-sleutel, toonladder,
stockrichting, f-sleutel
Samenklank en melodieën Intervallen (octaaf, terts en kwint), bourdon,
akkoord, glissando, halve tonen, hele tonen,
voortekens, kruizen en mollen
Klanksterkte Dynamiek, Italiaanse termen, tekens voor
crescendo en decrescendo, accenttekens
Klankkleur Instrumenten en materialen Snaar-, blaas-, slag-, en elektrische instrumenten,
schoolinstrumenten
Stem Sopraan, alt, tenor, bas
Ensembles en orkesten Symfonieorkest, harmonie, fanfare, popband, big
bang, trio, kwartet, koor
Vorm
Door bijvoorbeeld herhalingen krijgt een muziekstuk vorm. De tegenhanger van het herhalings-
principe is de contrastwerking. Daardoor ontstaan variatie. Er verandert iets, maar de muziek blijft
herkenbaar.
Die verschillen en contrasten kun je aangeven door bijvoorbeeld; AABAABBA.
Vormprincipes Herhaling, contrast, variatie
Vormeenheden Motief, thema, muzikale zin
Vormtechnieken Echo, imitatie, stapelen, ostinaat
Compositievormen Canon, rondo, variatievorm
Betekenis
Muziek doet iets met mensen; het maakt je blij, verdrietig, je gaat erdoor dansen ect.
,Ook is er muziek zonder verwijzingen naar niet-muzikale betekenissen.
De betekenis van muziek is bijvoorbeeld aan de orde als het gaat om het gevoel dat muziek bij je
oproept of het verhaal dat in de muziek te horen is. (Niet de tekst van de song, dat is betekenis!)
Muziek kan uitbeelden Geluiden en bewegingen Uit de natuur, omgeving, van machines
Karakters, mensen en dieren Historische figuren, heksen, tovenaars,
karaktertekening van dieren
Gebeurtenissen en verhalen Oorlogen, persoonlijke belevenissen,
sprookjes, jacht
Stemmingen, gevoelens en Vrolijkheid, angst, dreiging, sentiment,
sfeer macht, verdriet
Eigen betekenisgeving Associaties, fantasieën, eigen gevoelens
Muziek heeft Praktische functie Je doet iets met muziek; dansen,
verschillende functies marcheren, muziek maken om geld te
verdienen ect.
KVB-model (klank-vorm-betekenismodel)
Muziek is in vorm gezette klank die betekenis heeft voor mensen.
In dit model wordt de essentie van muziek (klank, vorm en betekenis) gecombineerd met de vijf
domeinen (zingen, luisteren, spelen, lezen en noteren). De buitenring vertelt iets over de manier
waarop mensen bezig zijn met klank, vorm en betekenis van muziek.
Jij als leraar
Muzikale vaardigheden voor de leraar basisonderwijs
Je kunt met kinderen liederen zingen en aandacht geven aan expressie, zuiverheid, adem,
resonantie en articulatie.
Je kunt jonge en oudere kinderen geïnspireerd naar muziek uit verschillende culturen en
cultuurperioden laten luisteren en op muziek laten bewegen.
Je kunt groepen kinderen instrumentale speelstukjes laten zien ontwerpen en uitvoeren met
aandacht voor klank, vorm en betekenis.
Je kunt groepen kinderen muziek laten maken, ontwerpen en beluisteren met behulp van de
grafische en de traditionele notatie.
Je kunt groepen kinderen klank-, vorm- en betekenisaspecten van muziek met bewegingen
laten uitdrukken.
Kerndoelen
54: De leerlingen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en
ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren.
55: De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.
, 56: De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel
erfgoed.
Doorlopende leerlijnen
De doorlopende leerlijnen van verschillende vakken;
Geven een overzicht over wat de kinderen leren (leer-lijn)
Geven didactische aanwijzingen over hoe het onderwijs het leren van kinderen kan
beïnvloeden (onderwijs-lijn)
Beschrijven wát geleerd en onderwezen wordt (leerstof-lijn)
Werken naar de kerndoelen toe
Hoofdstuk 2 ‘Zingen’
Wat doe jij?
Je kunt een lied gebruiken om de aandacht van de groep te krijgen, om een onderwerp in te leiden,
om nieuwe woorden aan te leren of tijdens het opruimen.
We willen dat ze liedjes leren, dat ze leren zingen, dat ze hun stem op een goede manier gebruiken.
Stel dan jezelf de volgende vragen:
Welke liedjes ga ik ze leren?
Kan ik die liedjes zelf goed zingen?
Waarom zingen de kinderen kinderliedjes en geen popliedjes?
Hoe kan ik op een goede manier de kinderen laten zingen?
Een les
Een lied kun je gebruiken tussen de lessen door, als ontspanning, maar ook als onderdeel van een
muziekles. Dat roept vragen op:
Hoe vang je de aandacht van de kinderen?
Hoe leid je het aanleren van een lied?
Hoe kun je snel een lied goed aanleren, zodat de kinderen zich niet gaan vervelen en je tijd
overhoudt voor de rest van de muziekles?
Het belang van zingen voor de muzikale ontwikkeling
Zingen is prominent aanwezig in onze maatschappij. Mensen kunnen zingen en doen dat ook. Ze
zingen voor zichzelf, voor hun geliefde, in het stadion, bij religieuze bijeenkomsten. Kinderen willen
ook zingen en nemen daarbij hun eigen idolen en liedjes mee. Daarmee leren ze hun stem te
beheersen en ontwikkelen hun vocale vermogens.
Op basisscholen vinden veel leraren zichzelf niet capabel genoeg om te zingen of ze geven aan geen
tijd te hebben om een liedje te zingen. Daarbij komt dat veel leraren niet op de hoogte zijn van
hedendaagse materialen, nieuwe liederen en verschillende manier en technieken om kinderen
enthousiast te maken.
Muzikale en niet-muzikale redenen
Muzikale redenen:
1. Zingen bevordert de muzikale ontwikkeling van kinderen. Onbewust leren ze diverse
melodieën en intervallen steeds zuiverder te zingen. Ook ervaren ze verschillen in korte en
lange noten, langzaam en snel, hard en zacht.
2. Zingen stimuleert het muzikaal voorstellingsvermogen en muzikaal geheugen. Door een lied
te leren worden ritmische en melodische patronen in het geheugen opgeslagen. Hoe meer
informatie in het muzikaal geheugen opgeslagen is, des te beter ben je in staat je
voorstellingsvermogen te gebruiken.´
