Samenvatting sociologie
Hoofdstuk 1
Sociologie: het systematisch onderzoek van de menselijke samenleving.
Sociologische visie, sociologisch perspectief:
1) Het algemene in het bijzondere: sociologie helpt ons om in het gedrag van bepaalde
mensen algemene patronen te ontdekken. Voorbeeld: zelfmoordstudie Durkheim
2) Het ongewone in het bekende: ter discussie stellen van wat wij als normaal
beschouwen. Voorbeeld: studiekeuze/studeren.
Sociologische verbeeldingskracht (Mills): transformeren van persoonlijke problemen tot
maatschappelijke vraagstukken. Voorbeeld: armoede, criminaliteit.
Emile Durkheim – zelfdoding
Zelfdoding is onderhevig aan de invloed van sociale factoren. Durkheim constateerde dat
bepaalde categorieën mensen zich eerder van het leven benemen dan andere categorieën.
Het zelfdodingscijfer lag bij mannen, protestanten, welvarende mensen en ongehuwden veel
hoger dan bij vrouwen, katholieken, joden, arme mensen en gehuwden. Durkheim
verklaarde deze verschillen in termen van sociale integratie. Mensen met sterke sociale
banden zullen minder gauw tot zelfdoding overgaan dan meer individualistische mensen.
Mondiaal of globaal perspectief: het bestuderen van de wereld in zijn geheel en de plaats die
onze samenleving daarin inneemt. Mogelijk door middel van globalisatie.
Hoge-inkomenslanden zijn landen met de hoogste algemene levensstandaard. (Zweden,
Noorwegen, Nederland). Economisch welvarend.
Middeninkomenslanden zijn landen met een levensstandaard, die we als we de wereld in
zijn geheel bekijken, gemiddeld kunnen noemen. Woonachtig op zowel het platteland als in
de stad. Grote sociale ongelijkheid.
Lage-inkomenslanden zijn landen met een lage levensstandaard, waarvan de meeste
inwoners arm zijn.
Effecten sociologisch perspectief:
1. Aan de hand van het sociologisch perspectief kunnen we nagaan wat er wel en niet
klopt aan het ‘alledaags denken’
2. Het sociologisch perspectief geeft ons een beter inzicht in de mogelijkheden en de
hindernissen die we in het dagelijks leven tegenkomen.
3. Het sociologisch perspectief geeft ons de mogelijkheid een actieve rol te spelen in de
samenleving waarvan we deel uitmaken.
4. De sociologie helpt ons om in een wereld te leven die zich kenmerkt door diversiteit.
Sociale veranderingen en sociologie
1. De industrialisering.
2. De groei van steden (urbanisatie)
3. Politieke veranderingen
,Comte stelde dat er drie ontwikkelingsfasen voorafgingen aan het ontstaat van sociologie.
1. Theologische fase, mensen gingen ervan uit dat de samenleving Gods wil tot
uitdrukking bracht.
2. Metafysische fase, de samenleving werd als een natuurlijk en niet als een
bovennatuurlijk verschijnsel beschouwd. Oorsprong in de natuur.
3. Wetenschappelijke fase, het functioneren van de samenleving wordt door bepaalde
wetten gereguleerd.
Comtes benadering wordt positivisme genoemd: inzicht verwerven op basis van
wetenschappelijk onderzoek. Positivisten wijzen alle normatieve kennis en oncontroleerbare
kennis af.
Moderniteit: sociale patronen die het resultaat zijn van industrialisering.
Modernisering: het sociale veranderingsproces dat in gang is gezet door de industrialisering.
Tönnies
1. Gemeinschaft: kleine, hechte menselijke gemeenschap.
2. Gesellschaft: grote steden, vreemden voor elkaar.
Durkheim – arbeidsverdeling
Arbeidsdeling: een gespecialiseerde economische activiteit.
Mechanische solidariteit: gedeelde morele waarden. Komt overeen met Tönnies
gemeinschaft.
Organische solidariteit: de wederzijdse afhankelijkheid van mensen die gespecialiseerde
arbeid verrichten. Moderne samenlevingen worden niet bijeengehouden door
overeenkomsten, maar door verschillen. Correspondeert met Tönnies Gesellschaft.
Anomie: een situatie waarin een samenleving het individu weinig morele richtlijnen te
bieden heeft.
Max Weber
De moderne samenleving staat gelijk aan kapitalisme.
,Hoofdstuk 2
Theorie: een stelsel van uitspraken die met elkaar samenhangen. Een theorie verklaart hoe
verschijnselen met elkaar samenhangen en op basis van deze samenhang kun je ook
toetsbare voorspellingen doen die vervolgens onderzocht kunnen worden. Toetsbaar door
middel van onderzoek.
Theoretische benadering, theoretisch perspectief, paradigma: een fundamenteel beeld van
de samenleving dat als richtsnoer dient voor theorie en onderzoek.
Het structureel functionalisme hanteert een kader voor de theorievorming waarin de
samenleving als een complex systeem wordt gezien, een systeem waarin sprake is van
onderlinge samenwerking tussen de verschillende delen en dat solidariteit en stabiliteit
beoogt. Deze benadering richt zich op sociale structuur, op relatief stabiele sociale
gedragspatronen. Deze benadering besteedt ook aandacht aan de sociale functies van elke
structuur, de gevolgen van een sociaal patroon voor het functioneren van de totale
samenleving. Het structureel functionalisme leidt ertoe dat sociologen de verschillende
structuren van de samenleving in kaart brengen en hun functies onderzoeken.
1. Manifeste functies: de onderkende en beoogde gevolgen van een sociaal patroon
2. Latente functie: de niet-onderkende en niet-bedoelde gevolgen van een sociaal
patroon.
3. Sociale disfunctie: een sociaal patroon dat het functioneren van de samenleving kan
verstoren.
Maatschappijbeeld: consensus, analyseniveau: macro.
De conflictsociologie kenmerkt zich door een denkkader waarin de samenleving wordt
opgevat als een arena van ongelijkheid, die conflicten en verandering veroorzaakt. Focus op
ongelijkheid, dominante en ondergeschikte groepen. Sociologen gebruiken de
conflictsociologie om meer inzicht te krijgen op lopende conflicten tussen dominante en
achtergestelde groeperingen. Veel sociologen die het sociale conflictmodel hanteren willen
de samenleving niet alleen beter leren begrijpen, maar ook veranderen.
Maatschappijbeeld: conflict, analyseniveau: macro
De sekseconflictbenadering richt zich op de ongelijkheid en de conflicten tussen mannen en
vrouwen en is nauw gerelateerd aan het feminisme, dat naar sociale gelijkheid tussen
vrouwen en mannen streeft.
De rassenconflictbenadering richt zich op de ongelijkheid en conflicten tussen mensen met
een verschillende raciale of etnische achtergrond.
Het symbolisch interactionisme wordt gekenmerkt door een oriëntatie op macroniveau,
deze benaderingen richten zich op een totaalbeeld van sociale structuren die de
samenleving als geheel gestalte geven. Samenleving wordt gezien als resultaat van
interacties. De samenleving is een proces. Focus op betekenis geven door het gebruik van
symbolen door individuen. De sociologie kan zich echter ook op microniveau oriënteren: een
nauwkeurige en gedetailleerde beschrijvingen geven van de sociale interacties in concrete
, situaties. Het symbolisch interactionisme wordt gekenmerkt door een denkkader waarin de
samenleving wordt opgevat als het resultaat van de interacties tussen individuen.
Maatschappijbeeld: interactie, analyseniveau: micro, meso.
De rationelekeuzebenadering heeft als centrale idee dat alle sociale handelingen kunnen
worden teruggevoerd op de rationele keuze van individuen over wat het beste voor ze is.
De positivistische methode is een logisch systeem dat zijn kennis baseert op directe,
systematische observaties. De positivistische sociologie wordt gedefinieerd als op
systematische observaties van het sociale gedrag gebaseerde onderzoek van de
samenleving. Het wordt ook wel empirische sociologische genoemd, omdat informatie
gebaseerd is op empirische gegevens. Kosten-baten afweging, ofwel nutsmaximalisatie.
Mensbeeld: rationele actor, analyseniveau: micro, macro.
Begrip: een mentale constructie die een deel van de wereld in vereenvoudigde vorm
weergeeft.
Variabele: een concept waarvan de waarde van geval tot geval verandert.
Meten: een procedure waarmee de waarde van een variabele in een specifiek geval bepaald
wordt.
Operationaliseren: nauwkeurig onder woorden brengen wat wordt gemeten en hoe dat
wordt gemeten.
Betrouwbaarheid: een meting geeft consistentie te zien. Herhalingen van de meting moeten
dezelfde resultaten opleveren.
Validiteit: we meten precies wat we willen meten.
Correlatie: een relatie waarin twee of meer variabelen samen veranderen.
Oorzaak en gevolg, causale relatie: een relatie waarin een verandering in een variabele een
verandering in de andere variabele veroorzaakt.
Schijnverband of -correlatie: wanneer twee variabelen samen veranderen, terwijl geen van
beide verantwoordelijk is voor het effect bij de andere variabele.
In de wetenschap wordt de oorzaak de onafhankelijke variabele en het effect de afhankelijke
variabele genoemd.
Objectiviteit, persoonlijke neutraliteit: grondbeginselen voor onderzoekers.
De interpretatieve sociologie richt zich in haar onderzoek van de samenleving op de
betekenissen die mensen aan hun sociale werkelijkheid toekennen. Max Weber grondlegger.
Verstehen is het belangrijkste instrument van de interpretatieve sociologie. Een socioloog
moet niet alleen observeren wat mensen doen, hij moet zich ook verdiepen in de
vraag waarom ze doen wat ze doen.
De interpretatieve sociologie verschilt in drie opzichten van de positivistische sociologie
1. De positivistische sociologie richt zich op het handelen van mensen, op wat ze doen.
De interpretatieve sociologie legt zich juist toe op de betekenissen die mensen aan
hun handelingen toeschrijven.
