Ontwikkelingspsychopathologie
Hoofdstuk 1. Introductie
Psychopathologie: de theorie over stoornissen in de psychische functies. (bijv. stoornis in de
waarneming, hallucineren)
Psychiatrie is de hulpverleningspraktijk. Verschil tussen psycholoog en een psychiater is dat een
psycholoog geen medicijnen mag geven.
Verschillende factoren beïnvloeden op verschillende momenten zowel het ontstaan als het beloop van
gedrag. Het gaat dan om:
1. Kindgebonden factoren (sekse, leeftijd, intelligentie)
2. Ouder- en gezinsgebonden factoren (opleiding, inkomen, gezondheid)
3. Maatschappij- en omgevingsgebonden factoren (welvaart, onderwijs, culturele normen en
waarden)
Cultuur heeft op twee manieren invloed op de psychopathologie:
1. Cultuur en maatschappelijke omstandigheden kunnen de kans vergroten of verkleinen dat
kinderen zich op een bepaalde manier gedragen.
2. Culturele normen en waarden kunnen de opvattingen van volwassenen over het gedrag van
kinderen beïnvloeden, en daarmee hun psychopathologie.
Ontwikkelingspsychopathologie: combinatie van allerlei wetenschappen.
Belangrijke begrippen uit de ontwikkelingspsychopathologie:
Ontwikkelingsopgaven: zijn uitgangspunt (zie 3.3, b.v. emotionele zelfstandigheid).
Dynamisch gezichtspunt: wat op een bepaalde leeftijd normaal is, is op een andere leeftijd
abnormaal. Voorbeeld: scheidingsangst.
Nooit sprake van één oorzaak: factoren bij het kind zelf en factoren uit de omgeving bepalen gedrag.
1
,Hoofdstuk 2. Classificatie, diagnostiek, epidemiologie.
Classificatiesysteem: ordening/indeling van een persoon/voorwerp of situatie. We doen dit door er
een naam aan te geven en in te delen op categorie. Elk moment van de dag ben je er mee bezig: dit is
een jongen, brood/fruit/vlees, hier is het saai/leuk/stom. Maar in dit boek gaat het vooral om het
ordenen van stoornissen.
Diagnostiek: hoe is de stoornis ontstaan. Er worden 3 waaromvragen gesteld:
1. Waarom heeft dit kind deze klachten op dit moment gekregen?
2. Waarom blijven juist deze problemen en klachten bestaan?
3. Wat zegt het over dit kind en zijn gezin dat deze problemen zijn ontstaan en blijven bestaan?
(Verschillen tussen classificatie en diagnostiek > zie blz. 36 tabel 2.2)
Comorbiditeit: meerdere stoornissen tegelijk hebben. Een verklaring hiervoor is dat wetenschappers
steeds verfijndere classificatiesystemen maken. We worden dus niet gekker met z‟n allen, maar ons
gedrag wordt wel steeds vaker als „gek‟ omschreven.
Er wordt door te kijken naar 5 assen een diagnose gesteld.
5 ASSEN:
as 1. Klinische stoornissen; syndromen.
as 2. Persoonlijkheidsstoornissen en verstandelijke handicap.
as 3. Lichamelijke ziektes/aandoeningen.
as 4. Psychosociale stressfactoren.
as 5. Algemene beoordeling van het functioneren; GAF-score.
Anamnese: verslag van de patiënt over de voorgeschiedenis van zijn ziekte/stoornis
Differentiaaldiagnostiek: daarmee probeer je de ene stoornis van de ander te onderscheiden.
Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid: verschillende onderzoekers zijn het met elkaar eens.
Test-her-testbetrouwbaarheid: één hulpverlener doet een uitspraak en die blijkt een bepaalde periode
geldig.
Epidemiologie: hoeveel kinderen hebben deze stoornissen.
Psychiaters, psychologen (ortho)pedagogen doen diagnostiek. Taak van de SPH‟er: informatie
aanleveren.
Prevalentie: hoe vaak komt de stoornis voor? (wordt uitgedrukt in een percentage)
2
, Hoofdstuk 3. Theorieën over ontwikkeling
Ouders hebben vaak de neiging om één factor aan te wijzen die verklaart wat ze zien:
- Biologische: zuurstoftekort bij geboorte (bij leerproblemen), te weinig slaap (bij druk gedrag)
- Psychologie: ongemotiveerd (bij leerproblemen), geen zelfcontrole (bij druk gedrag).
- Sociale: geen stimulans van thuis (bij leerproblemen), de verkeerde vrienden (bij druk gedrag).
Ecologische model van Bronfenbrenner: (een cirkel met punt 1 in de kern en 6 in de buitenste ring)
1. Intrapersoonlijke factoren van het kind: factoren veranderen onder invloed van verschillende
systemen
2. Microsystemen: relaties die een kind heeft met zijn directe omgeving.
3. Mesosystemen: relaties tussen verschillende microsystemen. (ouders die met leraar overlegt)
4. Exosystemen: indirecte invloed op het kind (vriendenkring)
5. Macrosysteem: wetten, instituties en daarbij horende waarden en normen (lengte van de leerplicht,
culturele, politieke, religieuze normen)
6. Chronosysteem: lichamelijke, psychische en sociale ontwikkeling die iemand door de tijd
doormaakt.
Voor tijdlijn van 0-16 > zie blz. 51.
4. Maatschappelijke en culturele invloeden.
Bijv. anorexia komt meer voor in Westerse landen dan in landen waar voedselgebrek heerst.
Internaliserende problematiek: problematiek slaat naar binnen (bijv. anorexia, je hebt er zelf vooral
last van)
Externaliserende problematiek: problematiek richt zich naar buiten (bijv. ADHD, anderen hebben er
ook veel last van)
Meisjes hebben meer kans op internaliserende problemen, jongens meer op externaliserende
problemen.
A. Risicofactoren op het niveau van het kind:
*Genetische aanleg b.v. autisme.
*Zwangerschaps- en geboortecomplicaties b.v. te vroeg geboren kinderen.
*Moeilijk temperament: o.a. veel huilen, protest, nadrukkelijk aanwezig, zich moeilijk kunnen
aanpassen.
* Onveilige gehechtheid.
* Ingrijpende gebeurtenissen ((v)echtscheiding en mishandeling, bepaalde overgangsfasen. langdurig
gescheiden worden van de ouders, verwaarlozing en misbruik, ingrijpende angstaanjagende
gebeurtenissen.)
B. Risicofactoren op het niveau van het gezin:
*Een ouder met (ernstige) psychische problematiek.
*Inadequaat opvoedingsgedrag: gebrek aan ondersteuning en controle.
*Echtscheiding, problemen voor en na de echtscheiding! Veel erger dan men dacht!
*Toestand voor en na de (vecht)echtscheiding.
* Eenoudergezin
Ouderverstotingssyndroom: Papa of mama probeert kind naar zichzelf te trekken door de andere
bijvoorbeeld zwart te maken.
Vier opvoedingsstijlen:
1. Autoritatief: voldoende warmte en controle.
2. Autoritair: weinig warmte, veel controle,
3
