🧿
vroegmoderne geschiedenis
Class 112110057Y
Created @Feb 7, 2021 12:58 PM
Materials
Property
Reviewed
Type Lecture
monday February 8th - Nieuwe tijd
thursday February 11th - Reformatie
monday February 15th - Europa verdeeld
thursday February 18th - Vroegmoderne vrouwen en mannen
monday February 22nd - Europa in de wereld
thursday February 25th - Gouden eeuwen
monday March 1st - Machthebbers en onderdanen
thursday March 4th - Oude en nieuwe rijken
monday March 8th - Veranderend wereldbeeld
thursday March 11th - Verlichting
monday March 15th - Ancien Regime & thursday March 18th - De Franse Revolutie
monday February 8th - Nieuwe tijd
vroegmoderne geschiedenis 1
, Culturele vernieuwingsbeweging uit 16e eeuw: Renaissance. Boekdrukkunst,
schilderijen, etc.
Wat is nieuw aan de Nieuwe/Vroegmoderne tijd? Renaissance, globalisering,
Reformatie. Drie veranderingen zijn belangrijk voor ons want ze hebben ingrijpende
gevolgen voor de samenleving.
Rond 1450/1500 is dus de nieuwe tijd aangebroken. Ook tijdgenoten waren zich
hiervan bewust, denk aan Campanella, Erasmus (boekdrukkunst), Galle.
Er zijn ook critici, die vinden dat we deze breuk rond 1500 niet moeten overdrijven.
Ook tijdens de middeleeuwen waren er "renaissances" geweest, belangstelling voor
klassieke oudheid is nooit helemaal verdwenen. In de middeleeuwen was er ook al
sporadisch contact tussen Europa, Afrika, Azië en Amerikaanse werelddelen (denk
aan Marco Polo, of Vikingen in Noord-Amerika). Er was religieuze diversiteit (joden
en moslims) in Europa en verdeeldheid onder christenen (scheuring katholieke kerk
in Rome en Byzantijnse rijk, ketterbewegingen). Theorieën zijn vaak Europa
gecentreerd.
Renaissance betekent letterlijk weergeboorte. Er was nieuwe belangstelling voor de
klassieke cultuur van de oudheid (Grieken en Romeinen). Zichtbaar vanaf ca
1350/1400 in Italië, verspreid zich in 15e en 16e eeuw over heel Europa. Kenmerken
zijn:
humanisme:
teksten uit klassieke oudheid dienen inspiratiebron voor huidige tijd te zijn.
Ze dienen een praktisch nut (bijv mensen die naar oude keizers schreven)
stedelijke elites gingen bijv teksten van Cicero bestuderen. Historische
model voor steden kon het best gevonden worden in de klassieke
oudheid, zeker in Italiaanse elite. Het werd niet bestudeerd voor de lol,
maar omdat mensen er echt iets mee wilden doen
Machiavelli (1469-1527) schreef bijv handleiding over hoe een
koning moest besturen, bebaseerd op de Romeinen
educatie cruciaal om kennis van klassieken te verspreiden
boekdrukkunst helpt humanistische idealen te verspreiden (Petrarca,
Machiavelli, Erasmus). Is geen Europese uitvinding maar Chinees. Doordat
massaal teksten gedrukt konden worden kon het veel verder en sneller
verspreid worden
vroegmoderne geschiedenis 2
, Erasmus is de ster van het humanisme, want zijn werken werden veel
gelezen. Hij reisde rond Europa. Mensen konden een pelgrimstocht
maken naar Rotterdam om zijn geboortehuis te zien
Castilgione, auteur van De Hoveling. Hij schreef een boek over hoe
mannen en vrouwen zich in de Renaissance moesten gedragen, praten,
hoe ze zich moesten verhouden
in kunst en architectuur sterke behoefte aan imitatie (imitatio) en overtreffing
(aemulatio) van klassieke stijlen en bouwwerken. Kunstenaars etc gingen
voorbeelden uit de oudheid navolgen maar maakten ze net wat anders, ze
probeerden na te doen maar ook te verbeteren. Translatio is de vertaling van
teksten
Voorbeelden: Dom van Florence, St Pieter in Rome, werken van Leonardo da
Vinci, Michelangelo
paradox: Renaissance en humanisme waren vernieuwend door conservatief te
zijn ('terug naar de klassieke oudheid'). Inspiratie voor de toekomst haalde men
uit het verleden → cyclisch wereldbeeld. Men dacht niet dat de samenleving
lineair vooruit ging, maar ze geloofden dat de geschiedenis zich herhaalt
Waarom ontstond de Renaissance in Italië? De klassieke oudheid was hier nog
tastbaar aanwezig. Politieke, sociale en economische infrastructuur—kleine
stadstaten ipv 1 groot rijk—bevorderd patronage van Renaissancekunst
(rivaliserende stadstaten van Florence, Siena, etc). Ook waren er grote machtige
rijke families die eigenlijk de baas waren, zij gaven de opdrachten aan kunstenaars
om die bekende schilderijen te maken. De inname van Constantinopel/Istanbul 1453
door de Ottomanen brengt christelijke geleerden en veel onbekende klassieke
teksten naar Italië. Dit stimuleert studie naar het oude Grieks.
Was de Renaissance niet vooral een elitaire vorm van mannelijke
vrijetijdsbesteding? De rol van vrouwen in de Renaissance (invloed dmv patronage).
Er waren vrouwelijke kunstenaars (Artemisia Gentileschi), vrouwelijke patronages
zoals Isabella gaf opdrachten voor kunstwerken. In de loop van de 15e eeuw kregen
steeds meer vrouwen uit rijke families een goede educatie. De Renaissance voor 'de
grote massa': publieke kunst en gebouwen maken nieuwe kunstvormen toegankelijk
voor de grote massa; openbaar vertier zoals festivals weerspiegelt nieuwe idealen
van stadselite; boeken en afbeeldingen bereiken ook breder publiek; gedrukte
teksten; scholing.
vroegmoderne geschiedenis 3