Samenvatting
Samenvatting literatuur SBEP 20/21
- Instelling
- Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Samenvatting van voorgeschreven stof van het boek Inleiding tot het Europees Bestuursrecht
[Meer zien]Voorbeeld 5 van de 70 pagina's
Voorbeeld 5 van de 70 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting Inleiding tot het Europees BestuursrechtSBEP 2020-21
K. Kana
K. Kana
,Inhoudsopgave
College 1 .................................................................................................................................................... 4
Hoofdstuk 1: Inleiding (par. 1 – 6) ............................................................................................................... 4
De ontmoeting van twee disciplines ..................................................................................................................... 4
Enkele kernbegrippen............................................................................................................................................ 4
Bronnen van Europees recht ................................................................................................................................. 4
Implementatie van het Unierecht in de nationale rechtsorde: het implementatietraject ................................... 6
De paradox van de institutionele autonomie........................................................................................................ 6
Hoofdstuk 3: Doorwerking via conforme interpretatie en rechtstreekse werking .......................................... 7
Inleiding ................................................................................................................................................................. 7
Wat is conforme interpretatie?............................................................................................................................. 7
Rechtstreekse werking .......................................................................................................................................... 9
Rechtsverhoudingen............................................................................................................................................ 12
Normadressaten van rechtstreekse werking en conforme interpretatie ............................................................ 13
Rechtsgevolgen van conforme interpretatie en rechtstreekse werking ............................................................. 14
Toetsing door de rechter ..................................................................................................................................... 14
College 2 .................................................................................................................................................. 15
Hoofdstuk 7: Overheidsaansprakelijkheid.................................................................................................. 15
Inleiding ............................................................................................................................................................... 15
De ontwikkeling van het leerstuk ........................................................................................................................ 16
Materiële voorwaarden voor aansprakelijkheid ................................................................................................. 17
Mogelijke staatsorganen die aansprakelijk gesteld kunnen worden ................................................................. 18
College 6 .................................................................................................................................................. 20
Hoofdstuk 1: Inleiding (par. 7 – 9) ............................................................................................................. 20
Gemengd bestuur ................................................................................................................................................ 22
Hoofdstuk 2: Europeanisering van het nationale bestuursrecht in hoofdlijnen ............................................ 23
Leidende beginselen ............................................................................................................................................ 23
Inkadering van het nationale bestuursrecht ....................................................................................................... 24
Milde of indringende toets? ................................................................................................................................ 25
De relatie tussen gelijkwaardigheid en doeltreffendheid en het beginsel van effectieve rechtsbescherming ... 25
De tendensen in perspectief ................................................................................................................................ 26
Hoofdstuk 4: Rechtsbeginselen en fundamentele rechten (par. 2 – 3) ......................................................... 26
Gemeenschappelijke aspecten ............................................................................................................................ 26
Gelijkheid ............................................................................................................................................................. 31
College 7 .................................................................................................................................................. 33
K. Kana
,Hoofdstuk 4: Rechtsbeginselen en fundamentele rechten (par. 6 – 7) ......................................................... 33
Rechten van verdediging ..................................................................................................................................... 33
Transparantie ...................................................................................................................................................... 36
College 9 .................................................................................................................................................. 38
Hoofdstuk 5: Bestuurlijke handhaving ....................................................................................................... 38
Inleidende opmerkingen...................................................................................................................................... 38
Handhaving van het Unierecht ........................................................................................................................... 39
Jurisprudentiële normering van de handhaving van Unierecht in de lidstaten .................................................. 40
Legislatieve Europese beïnvloeding van de controle op de naleving in de lidstaat ............................................ 43
Legislatieve Europese beïnvloeding van de sanctionering in de lidstaten .......................................................... 45
College 10 ................................................................................................................................................ 46
Hoofdstuk 6: Rechtsbescherming .............................................................................................................. 46
Inleiding ............................................................................................................................................................... 46
Taakverdeling tussen het Hof en de nationale rechter ....................................................................................... 47
De prejudiciële procedure ................................................................................................................................... 49
Toegang tot effectieve nationale rechtswegen .................................................................................................. 52
Procesbevoegdheid (beroepsgerechtigden) ........................................................................................................ 53
Rechterlijke beoordeling en bewijs ..................................................................................................................... 57
Ambtshalve toepassing van Unierecht................................................................................................................ 59
Voorlopige rechtsbescherming in Unierechtelijke zaken .................................................................................... 61
College 11 ................................................................................................................................................ 63
Hoofdstuk 4: Rechtsbeginselen en fundamentele rechten (par. 4 – 5) ......................................................... 63
Evenredigheid...................................................................................................................................................... 63
Het vertrouwensbeginsel .................................................................................................................................... 65
K. Kana
,College 1
Hoofdstuk 1: Inleiding (par. 1 – 6)
De ontmoeting van twee disciplines
• Het recht van de Europese Unie is lange tijd een grote onbekende gebleven. Een belangrijke
oorzaak hiervan was de gescheiden bestudering van het recht van de Europese Unie en het
nationaal recht. De relatieve onbekendheid van het Unierecht leidde ertoe dat de communicatie
tussen dat recht en het nationale bestuursrecht vaak nogal gebrekkig is.
Enkele kernbegrippen
• Op Europees niveau worden door de EU-instellingen besluiten van algemene strekking en soms
ook voor een concreet geval genomen. De uitvoering hiervan (met behulp van avv’s en concrete
besluiten), de rechtshandhaving en de rechtsbescherming vinden vervolgens plaats op het
niveau van de lidstaten door nationale bestuursorganen en rechters. Hierbij wordt ook gebruik
gemaakt van de nationale bestuurlijke organisaties en het nationale recht en procesrecht. Het
Unierecht en het nationale recht zijn op deze manier nauw met elkaar verweven: zij vormen dus
een samenhangend geheel. Deze samenhang wordt ook wel aangeduid met de term
geïntegreerde of samengestelde rechtsorde. Omdat bij de uitvoering van het Unierecht vaak het
nationale recht wordt ingezet, wordt dit proces van samenwerking bij de uitvoering van het
Unierecht ook wel aangeduid als gedeeld bestuur. Met andere woorden: er is dus sprake van
gedeeld bestuur in een samengestelde rechtsorde (Europaïsche Verwaltungsverbund).
• Het Unierecht is bij een gedeeld bestuur voor een effectieve doorwerking afhankelijk van de
nationale rechtsstelsels en stelt daar dan ook eisen aan. Deze eisen worden vooral gesteld in de
rechtspraak van het HvJEU. In toenemende mate worden deze eisen ook gesteld in secundaire
EU-regelgeving (richtlijnen en verordeningen) (regels over de toepassing van beginselen bij
nationale besluitvorming, toezicht en de sanctionering en over aspecten van de
rechtsbescherming op het specifieke terrein waar de richtlijn of verordening op toeziet). Een
belangrijk gevolg van deze jurisprudentiële en legislatieve invloed is dat het nationale
bestuursrecht geëuropeaniseerd wordt. Het nationale recht wordt dus soms in meerdere en soms
in mindere mate door het Europese recht bepaald.
• De jurisprudentiële en legislatieve beïnvloeding door het Unierecht heeft alleen betrekking op
het nationale bestuursrecht voor zover dat wordt ingezet voor de tenuitvoerlegging van dat
Unierecht. Daarnaast komt het ook voor dat lidstaten de desbetreffende Europeesrechtelijke
leerstukken en beginselen ook gaan toepassen op zuiver nationale terreinen (wegens goede
aanvulling of voorkomen dat binnen één land verschillende regels gelden) (vrijwillige adoptie).
Bronnen van Europees recht
• Het uitgangspunt is dat de Europese Unie is gebaseerd op de Rule of Law (rechtsstaatgedachte).
Het feit dat de Unie een rechtsgemeenschap is impliceert dat de handelingen van de instellingen
verenigbaar moeten zijn met het constitutionele handvest waarop de Gemeenschap is gebaseerd,
namelijk het VEU. Een uitdrukking van deze rechtsstaatgedachte vindt men ook in art. 19 VEU,
waar wordt bepaald dat het HvJEU de eerbiediging van het recht verzekert bij de uitlegging en
toepassing van de EU-Verdragen. Bovendien somt art. 2 VEU waarden op, waar de Unie op berust
(menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtstaat en de eerbiediging van
de mensenrechten).
• De basis van het Unierecht wordt gevormd door het primaire recht (EGKS, EURATOM en de
Europese Unie) en alle wijzigingen die daarop in de afgelopen jaren zijn aangebracht (VvM, VvA,
VvN en VvL (wat weer resulteerde in VEU en VWEU)). Bovendien behoort tot het primaire recht
het aan deze verdragen gehechte Handvest van de grondrechten van de EU dat juridisch dezelfde
waarde heeft als de verdragen zelf (art. 6, lid 1, VEU).
• Het primaire recht neemt in beginsel de hoogste rangorde in. Daarnaast is de Unie, in haar relatie
naar derde landen, gehouden haar volkenrechtelijke verplichtingen in acht te nemen. Het
secundaire Unierecht bestaat uit het recht dat ontstaat door de uitoefening van Raad, Commissie
en Europees Parlement (EP) van de aan hen geattribueerde bevoegdheden.
K. Kana
, • Het EU-verdrag gaat ervan uit dat bevoegdheden enkel uitgeoefend kunnen worden op basis van
een expliciete grondslag. Art. 5 lid 2 VEU schrijft dan ook voor dat de Unie alleen handelt binnen
de grenzen, die haar door de lidstaten in de verdragen zijn toegedeeld. Volgens art. 13 lid 2 VEU
handelt iedere instelling binnen de grenzen van de haar door het Verdrag verleende
bevoegdheden (specifieke bevoegdheidstoedeling). Voor de uitoefening van de bestuurlijke
bevoegdheden impliceert het een en ander dat zij, rechtstreeks op een dergelijke
verdragsbepaling gebaseerd moeten zijn of dat zij op een andere grondslag gebaseerd moeten
zijn, die weer op zo’n verdragsbepaling is terug te voeren. Het rechtsbasisvereiste
(legaliteitsvereiste) wordt in de rechtspraak streng getoetst.
• De drie meest bekende en meest gehanteerde rechtsinstrumenten binnen het Unierecht zijn
opgesomd in art. 288 VWEU: verordening, richtlijn en besluit.
o De verordening heeft een algemene strekking, is verbindend in al haar onderdelen en is
rechtstreeks toepasselijk in elke lidstaat. De verordening heeft dus het karakter van een wet in
materiële zin maar wel met een bijzonder karakter. De verordening heeft namelijk voorrang
boven elke rechtsregel van nationale herkomst. De verordening maakt zodanig deel uit van de
interne rechtsorde waardoor nadere omzettingsmaatregelen niet zijn toegestaan of noodzakelijk.
o De richtlijn is verbindend ten aanzien van het te bereiken resultaat voor elke lidstaat waarvoor
zij bestemd is. Aan de nationale instanties wordt wel de bevoegdheid gelaten om vorm en
middelen te kiezen (wegens het subsidiariteitsbeginsel). Belangrijkste kenmerk van een richtlijn
is dat zij, om haar volle werking in het nationaal recht te kunnen krijgen, door middel van
nationale uitvoeringswetgeving in die rechtsorde moet worden omgezet (doorwerking; incorp. of
transformatiestelsel).
o Het besluit is verbindend in al zijn onderdelen. Indien de adressaten in het besluit worden
vermeld, is het alleen voor hen verbindend. In het algemeen zijn besluiten gericht tot of wel
particulieren, of wel lidstaten (de belangrijkste zijn sanctiebesluiten ex art. 101 en 102 VWEU).
Besluiten gericht aan lidstaten worden bijv. gebruikt om lidstaten al dan niet toestemming te
verlenen bepaalde handelingen te verrichten (108/114 VWEU). Besluiten hebben een normatieve
werking. Zij kunnen indirect en via de lidstaat betrekking hebben op een individuele particulier.
Of een besluit nadere implementatie door middel van nationale regelgeving behoeft, moet aan
de hand van zijn inhoud beoordeeld worden.
- Met de inwerkingtreding van het VvL is een nieuw onderscheid ingevoerd: het onderscheid tussen
wetgevingshandelingen (art. 289 VWEU) en daaraan ondergeschikte niet-wetgevingshandelingen
(art. 290 en 291 VWEU).
• De opsomming van art. 288 VWEU is niet uitputtend. Ook ergens anders in het VWEU kunnen
rechtsinstrumenten worden aangetroffen, die soms wel rechtsgevolgen in het leven kunnen
roepen. Zo kent art. 168 VWEU richtsnoeren, art. 182 meerjaren kader-programma’s en art. 192
algemene actieprogramma’s.
• In het Unierecht bestaan ook allerlei beleidsregels, gedragscodes, mededelingen etc. Dezen
worden vaak aangeduid met de term soft-law. Soft-law instrumenten zijn in beginsel niet
juridisch bindend, maar kunnen wel leiden tot aanbevelingen en adviezen (art. 288 VWEU).
• Het Unierecht (vgl. Nederland) kent geen precedentenstelsel. Strikt genomen binden de
rechterlijke uitspraken slechts de partijen resp. de nationale rechter, die een prejudiciële vraag
heeft gesteld. Maar dit neemt niet weg dat aan de jurisprudentie van het HvJEU veel gezag
toekomt, waardoor de rechtspraak als een zelfstandige rechtsbron kan worden gezien. Daarnaast
gaat de rechtspraak van het HvJEU veel verder dan alleen maar geschillenbeslechting in een
individueel geval. Het HvJEU moet ook oplossingen zoeken voor concrete problem die de
wetgever had moeten regelen (rechtsvormende functie).
K. Kana
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Kirannx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67474 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen