Samenvatting Personen-
en Familierecht
HBO-Rechten Jaar 1
Boek: Praktisch Personen- en Familierecht
Auteur: Prof. mr. dr. C. Phillips
Druk: 1
Noordhoff Uitgevers
Let op: als er alleen een lid staat (bijv. (lid 3)), dan bedoel ik daarmee het lid van de laatst genoemde wetsartikel!
Aan de informatie in deze samenvatting kan geen rechten worden ontleend
,Inhoudsopgave
H1. ALGEMENE BEPALINGEN EN NAAMRECHT................................................................................................ 4
1.1 Juridische persoon..........................................................................................................................................4
1.2 Bloed en aanverwantschap............................................................................................................................4
1.3 Familie- en gezinsleven...................................................................................................................................4
1.4 Voornaam.......................................................................................................................................................5
1.5 Geslachtsnaam...............................................................................................................................................5
H2. WOONPLAATS EN BURGELIJKE STAND..................................................................................................... 7
2.1 Woonplaats....................................................................................................................................................7
2.2 Registers en burgerlijke stand........................................................................................................................7
2.3 Geboorteakte..................................................................................................................................................8
2.4 Overlijdensakte...............................................................................................................................................8
H3. HUWELIJK EN GEREGISTREERD PARTNERSCHAP.......................................................................................9
3.1 Huwelijk..........................................................................................................................................................9
3.2 Vereisten huwelijk........................................................................................................................................10
3.3 Nietigverklaring huwelijk.............................................................................................................................11
3.4 Geregistreerd partnerschap.........................................................................................................................11
3.5 Rechten en verplichtingen van echtgenoten en partners.............................................................................12
H4. GEMEENSCHAP VAN GOEDEREN EN HUWELIJKSE VOORWAARDEN........................................................14
4.1 Gemeenschap van goederen........................................................................................................................14
4.2 Ontbinding gemeenschap.............................................................................................................................16
4.3 Huwelijkse voorwaarden..............................................................................................................................17
4.4 Verrekenbedingen........................................................................................................................................17
H5. EINDE HUWELIJK EN GEREGISTREERD PARTNERSCHAP...........................................................................19
5.1 Echtscheiding/ontbinding geregistreerd partnerschap................................................................................19
5.2 Alimentatie...................................................................................................................................................20
5.3 Ouderschapsplan..........................................................................................................................................21
5.4 Scheiding van tafel en bed............................................................................................................................22
H6. AFSTAMMING EN ADOPTIE.................................................................................................................... 23
6.1 Ouderschap...................................................................................................................................................23
6.2 Ontkenning ouderschap...............................................................................................................................23
6.3 Erkenning en gerechtelijke vaststelling ouderschap....................................................................................24
6.4 Donorschap...................................................................................................................................................25
6.5 Adoptie.........................................................................................................................................................26
H7. GEZAG EN KINDERBESCHERMINGSMAATREGELEN..................................................................................27
7.1 Ouderlijk gezag en voogdij...........................................................................................................................27
, 7.2 Ondertoezichtstelling....................................................................................................................................28
7.3 Uithuisplaatsing............................................................................................................................................29
7.4 Gezagsbeëindigende maatregel...................................................................................................................30
7.5 Recht op omgang, informatie en consultatie...............................................................................................31
H8. ONDERCURATELESTELLING.................................................................................................................... 32
8.1 Ondercuratelestelling...................................................................................................................................32
8.2 Onderbewindstelling.....................................................................................................................................33
8.3 Mentorschap.................................................................................................................................................34
,H1. ALGEMENE BEPALINGEN EN NAAMRECHT
1.1 Juridische persoon
Juridische persoon: degene die drager is van rechten en plichten rechtsbevoegdheid
Art. 1:1 BW iedereen in Nederland is vrij en bevoegd tot het hebben van burgerlijke rechten.
Art. 1:2 BW als een kind dood ter wereld komt, wordt het geacht nooit te hebben bestaan.
- Een ongeboren kind kan als geboren aangemerkt, als het belang van dat kind daarom vraagt.
- Bijv. in de situatie dat de moeder zichzelf en het ongeboren kind in gevaar kan brengen
- Bijv. bij nalatenschap. Een ongeboren kind kan toch erfgenaam zijn, mits het levend ter
wereld komt. Op dat moment heeft de rechtsbevoegdheid terugwerkende kracht.
1.2 Bloed en aanverwantschap
Bloedverwantschap; biologische bloedverwantschap duidt op de relatie tussen personen op basis
van de geboorte uit bepaalde ouders, op basis van genen.
Juridische bloedverwantschap ontstaat op basis van de wet:
1. wanneer een man een kind erkent van wie hij niet de biologische vader is;
2. wanneer de moeder op het moment van de geboorte van het kind is getrouwd of een
geregistreerd partnerschap heeft met een man of vrouw die geen biologische band heeft;
3. bij adoptie of donorschap.
Art. 1:3 lid 1 BW: de graad van bloedverwantschap wordt
bepaald door het getal der geboorten. Hierbij telt een
erkenning, een gerechtelijke vaststelling van het
ouderschap of een adoptie als een geboorte.
Bloedverwantschap in rechte linie: verwantschap tussen
twee personen die als het ware boven/onder elkaar staan.
Bloedverwantschap in zijlinie: eerst opklimmen tot de
gemeenschappelijke stamvader/moeder, en dan afdalen tot
de persoon in kwestie.
De graad van bloedverwantschap speelt een rol in het erfrecht en om met iemand te trouwen.
Art. 1:41 BW bepaalt dat een huwelijk niet mag worden gesloten tussen bloed- en aanverwanten in
de eerste en tweede graad. Zo’n huwelijk is ongepast en zorgt voor meer kans op erfelijke ziekten.
Art. 1:3 lid 2 BW aanverwantschap: na huwelijk of geregistreerd partnerschap, ontstaat er een
juridische relatie tussen die persoon en de bloedverwanten van de ander. Aanverwantschap wordt
niet opgeheven door het eindigen van het huwelijk of geregistreerd partnerschap (lid 3).
1.3 Familie- en gezinsleven
Art. 8 EVRM family life: iedereen heeft recht op respect voor zijn familie- en gezinsleven.
Ongerechtvaardigde inmenging in de uitoefening hiervan is door overheidsorganen niet toegestaan.
- Family life is ruimer dan de familierechtelijke betrekking.
- Bij family life gaat het om het hebben van een nauwe persoonlijke betrekking met een
ander, vaak een kind. Zowel een nauwe persoonlijke band tussen ouders en kinderen als
kinderen en grootouders of zelfs niet-bloedverwanten. Samenwoning is geen vereiste.
Marckx-arrest Het Europese Hof oordeelde in het arrest dat staten hun nationale wetgeving zo
moeten inrichten dat personen die gezinsbanden met elkaar hebben een normaal gezinsleven
kunnen leiden met elkaar. N.a.v. dit arrest heeft onze HR een aantal rechten geformuleerd die thans
in boek 1 BW zijn opgenomen. EHRM 13 juni 1979, NJ 1980, 462).
,De vraag in dit arrest was of de Belgische wet in overeenstemming is met artikel 8 EVRM of dat het
een inbreuk op het recht op family life vormde. Een ongehuwde moeder (woonachtig in België) was
niet van rechtswege juridisch moeder van haar eigen kind. Zij moest dat kind onder de Belgische
wetgeving dus eerst erkennen en pas dan was er sprake van juridisch moederschap. Het EHRM
overwoog dat lidstaten er voor moeten zorgen dat burgers een normaal gezinsleven kunnen leiden.
Nationale wetten mogen geen inbreuk maken op het recht op family life. Het EHRM oordeelde dat
dat de Belgische wet niet in overeenstemming was met artikel 8 EVRM en dus een inbreuk vormde
op het recht op family life.
Family life is het van belang dat partijen met elkaar gehuwd zijn, met elkaar samenwonen of van plan
zijn met elkaar te gaan samenwonen en een gezinsleven met elkaar leiden. Tussen een kind en de
biologische moeder bestaat automatisch family life. Dit is echter niet het geval tussen het kind en de
biologische vader. Wanneer ouders niet met elkaar gehuwd zijn en geen geregistreerd partnerschap
hebben en niet met elkaar samen wonen, moet er sprake zijn van bijkomende omstandigheden om
te kunnen spreken van family life. In de volgende gevallen kan er sprake zijn van family life:
- Wanneer de vader langdurig en vaak heeft geprobeerd contact op te nemen met het kind.
- Bij een langdurige, structurele omgangsregeling.
- Wanneer iemand grote invloed heeft gehad in de opvoeding van het kind.
- Wanneer het contact uitgebreider is en ruimer dan de gebruikelijke, in het dagelijks verkeer
plaatsvindende contacten. Het enkele bestaan van bloedverwantschap is niet voldoende.
- Bij een band die onder de bescherming van art. 8 EVRM valt.
Art. 8 lid 2 EVRM benoemt een geoorloofde inbreuk op het family life: wanneer een kind in een
pleeggezin wordt geplaats en er een nauwe persoonlijke betrokkenheid ontstaat tussen hen. Een
pleegkind kan na één jaar weggaan uit het pleeggezin, ondanks er sprake is van family life.
1.4 Voornaam
Art. 1:4 lid 1 BW bepaalt dat iemand de voornaam heeft die in zijn geboorteakte staat opgenomen.
Een authentieke akte is een schriftelijk en ondertekend stuk dat tot bewijs kan dienen (art. 156 Rv).
Een geboorteakte is een authentieke akte. Wanneer een kind wordt geboren, moet daarvan aangifte
worden gedaan bij de burgerlijke stand van de gemeente.
- De ambtenaar van de burgerlijke stand weigert in de geboorteakte voornamen op te nemen
die ongepast zijn, of gelijk zijn aan een achternaam, tenzij die achternaam ook een
gebruikelijke voornaam is (art. 1:4 lid 2 BW).
De rechtbank kan iemands voornaam wijzigen op verzoek van de persoon zelf of op verzoek van zijn
wettelijke vertegenwoordigers. Een verzoek tot voornaamswijziging moet goed zijn onderbouwd:
- Er staat een fout in de geboorteakte: spelfout, onjuiste schrijfwijze, voornamen vergeten.
- Iemands voornaam is emotioneel belastend, als gevolg van pesten, misbruik etc.
- Er wordt vernoemd naar een persoon met wie iemand een bijzondere band heeft of had.
- Iemand is transgender of transseksueel.
- Een voornaam is normaal in een bepaald land, maar in het Nederlands erg vreemd.
- Er is sprake van een gewijzigde geloofsovertuiging.
- Iemand maakt al heel lang gebruik van een naam die afwijkt van zijn officiële voornaam.
1.5 Geslachtsnaam
Art. 1:5 BW bepaalt de regels over de geslachtsnaam (achternaam).
- Wanneer een kind alleen in familierechtelijke betrekking tot de moeder staat, dan krijgt het
kind zijn moeders achternaam (lid 1)
- Lid 2 bepaalt de geslachtsnaam bij gerechtelijke vaststelling, ouderschap en erkenning:
Op grond van lid 2 kunnen de moeder en de andere ouder die het kind heeft erkend ook voor
kiezen om het kind de achternaam van die andere ouder te geven.
o Is het kind 16/17 jaar oud op het moment dat de familierechtelijke betrekking tot de
tweede ouder ontstaat, dan beslist het kind zelf welke achternaam het heeft (lid 7).
, - Lid 3 bepaalt de geslachtsnaam bij adoptie:
Wanneer een kind wordt geadopteerd door een adoptievader- en moeder die met elkaar
gehuwd zijn of een GP hebben, dan krijgt het kind in principe de achternaam van de
adoptievader. Maar ze kunnen er ook voor kiezen dat het de naam van de moeder krijgt.
Zijn de adoptieouders niet met elkaar getrouwd of is er sprake van adoptieouders van
hetzelfde geslacht, dan houdt het kind de achternaam die het heeft.
o Ook in dit geval kunnen ouders ervoor kiezen om af te wijken van deze hoofdregel.
o Als een kind wordt geadopteerd door een echtgenoot, GP of levensgezel van zijn
vader of moeder, dan houdt het kind in beginsel zijn eigen achternaam. De ouder en
adoptieouder kunnen hier van afwijken door de naam van de adoptieouder te geven.
- In alle gevallen van adoptie geldt dat als het kind 16 jaar of ouder is, zelf mag beslissen.
- Als een kind bij geboorte in familierechtelijke betrekking staat tot twee ouders, dan mogen
de ouders de geslachtsnaam van hun kind kiezen (lid 4).
- Maken ouders geen keuze (lid 5):
o dan krijgt het kind de naam van de vader in geval het kind door geboorte in
familierechtelijke betrekking tot beide ouders komt te staan (sub a);
o of het kind krijgt de naam van de moeder in geval een ouder en een echtgenoot of
GP die niet ouder is, gezamenlijk gezag over het kind uitoefenen (sub b).
- Naamseenheid: de geslachtsnaamkeuze van het eerste kind heeft gevolgen voor de
opvolgende kinderen, deze keuze geldt voor alle volgende kinderen van de ouders (lid 8).
Art. 1:6 BW bepaalt dat iemands geslachtsnaam dwingend wordt bewezen door de akte van
geboorte. Alleen als er rechtsgeldig tegenbewijs wordt geleverd, is deze bepaling niet van toepassing.
- Dit bewijs kan bijv. zijn: een rechterlijke adoptie-uitspraak of koninklijk besluit
Art. 1:7 BW bepaalt dat de achternaam van een meerderjarige op zijn verzoek kan worden gewijzigd.
Dit gebeurt bij koninklijk besluit. Het verzoek tot naamswijziging wordt door het ministerie van
Justitie en Veiligheid beoordeeld. Wijziging van iemands achternaam kan in de volgende gevallen:
- de achternaam wijzigen in die van de andere ouder, na echtscheiding van ouders;
- ongedaan maken van een naamswijziging die plaatsvond toen iemand minderjarig was;
- dezelfde naamswijziging als die van de ouder;
- naamswijziging in de oorspronkelijke achternaam;
- een niet-Nederlands klinkende achternaam wijziging bij of na verkrijging Nederlanderschap;
- een niet passende/onfatsoenlijke of bespottelijke achternaam wijzigen;
- een veelvoorkomende achternaam wijzigen, bijv. Jansen;
- een onjuist gespelde achternaam, door een fout bij invoering van de akte;
- het wijzigen van een adoptienaam in de oorspronkelijke achternaam.
Art. 1:9 BW bepaalt dat wanneer iemand trouwt of een GP aangaat, hij het recht heeft de
achternaam van zijn partner te gebruiken in plaats van, of combineert met, zijn eigen naam.
- Na ontbinding van het huwelijk mag iemand de naam van zijn ex-partner blijven gebruiken.
- Dit verandert wanneer iemand een nieuw huwelijk of GP aangaat,
- of wanneer de rechter iemand op verzoek van de voormalige partner verbiedt zijn
achternaam nog langer te gebruiken.
