Samenvatting
Samenvatting Alle antwoorden memo vwo bovenbouw
Dit document bevat alle antwoorden voor memo vwo bovenbouw jaar 4-6.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 220 pagina's
Voorbeeld 4 van de 220 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Memo AntwoordenboekInhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Jagers en boeren................................................................................3
§ 1 De agrarische revolutie....................................................................................3
§ 2 Het ontstaan van steden.................................................................................6
§ 3 Machtige rijken in het Midden-Oosten..............................................................9
Afsluiting............................................................................................................. 12
Hoofdstuk 2: De klassieke oudheid......................................................................14
§ 1 De Griekse democratie...................................................................................14
§ 2 Het hellenisme...............................................................................................16
§ 3 De Romeinse Republiek.................................................................................18
§ 4 Het Romeinse Keizerrijk.................................................................................20
§ 5 Joden en christenen.......................................................................................22
§ 6 Het einde van het Romeinse Rijk...................................................................26
Afsluiting............................................................................................................. 28
Tijdscharnier 500.................................................................................................30
Hoofdstuk 3 De vroege middeleeuwen................................................................31
§ 1 Hofstelsel en horigheid..................................................................................31
§ 2 Europa wordt christelijk..................................................................................82
§ 3 Het bestuur wordt feodaal..............................................................................85
§ 4 De verbreiding van de islam..........................................................................88
Afsluiting............................................................................................................. 90
Hoofdstuk 4 De late middeleeuwen.....................................................................92
§ 1 De steden komen weer tot bloei....................................................................92
§ 2 De expansie van de christelijke wereld..........................................................95
§ 3 De strijd tussen paus en keizer......................................................................97
§ 4 Het ontstaan van machtige staten.................................................................99
Afsluiting........................................................................................................... 101
Tijdscharnier 1500.............................................................................................104
Hoofdstuk 5....................................................................................................... 105
§ 1 De renaissance............................................................................................ 105
§ 2 Europeanen ontdekken de wereld................................................................107
§ 3 De Reformatie..............................................................................................109
Afsluiting........................................................................................................... 111
Hoofdstuk 6 Een nieuwe republiek in Europa.....................................................114
§ 1 De Opstand in Europees perspectief............................................................114
§ 2 Een bijzondere bestuursvorm.......................................................................116
§ 3 Internationale handel...................................................................................117
Afsluiting........................................................................................................... 119
Hoofdstuk 7 Koningen, heren en denkers..........................................................122
§ 1 Absolutisme................................................................................................. 122
§ 2 Burgerlijke cultuur en hofcultuur..................................................................124
,§ 3 De wetenschappelijke revolutie...................................................................127
Afsluiting........................................................................................................... 129
Hoofdstuk 8 Verlichting en revoluties................................................................131
§ 1 De Verlichting.............................................................................................. 131
§ 2 Vorsten en verlichte ideeën.........................................................................133
§ 3 Burgers aan de macht..................................................................................135
§ 4 Vrijheid, ook voor de slaven?.......................................................................137
Afsluiting........................................................................................................... 139
Tijdscharnier 1800.............................................................................................142
Hoofdstuk 9 De economische sprong van Europa..............................................143
§ 1 De Industriële Revolutie...............................................................................143
§ 2 Nationalisme................................................................................................145
§ 3 Modern imperialisme....................................................................................148
Afsluiting........................................................................................................... 151
Hoofdstuk 10 Politieke strijd en emancipatie.....................................................153
§ 1 Conservatisme en liberalisme......................................................................153
§ 2 Emancipatie.................................................................................................155
§ 3 Naar een verzuilde samenleving..................................................................158
§ 4 Wetenschap in de 19e eeuw........................................................................161
Afsluiting........................................................................................................... 164
Hoofdstuk 11 Leven in een massasamenleving.................................................167
§ 1 Een moderne wereld....................................................................................167
§ 2 De Eerste Wereldoorlog...............................................................................170
§ 3 De Sovjet-Unie............................................................................................. 172
§ 4 De Verenigde Staten....................................................................................175
Afsluiting........................................................................................................... 177
Hoofdstuk 12 De Tweede Wereldoorlog.............................................................180
§ 1 Nazi-Duitsland en het fascisme in Europa....................................................180
§ 2 De bezetting................................................................................................ 182
§ 3 De overwinning van de geallieerden............................................................184
§ 4 Nationalisme in de koloniën.........................................................................186
Afsluiting........................................................................................................... 188
Hoofdstuk 13 De wereld na 1945.......................................................................191
§ 1 Oost en West................................................................................................191
§ 2 Een welvarend Westen.................................................................................194
§ 3 De Europese eenwording.............................................................................198
§ 4 Noord en Zuid.............................................................................................. 201
§ 5 De wereld na 1989.......................................................................................204
§ 6 Globalisering................................................................................................207
Afsluiting........................................................................................................... 209
Hoofdstuk 14 Vrijheid en democratie.................................................................212
§ 1 Vier vrijheid..................................................................................................212
§ 2 De opmars van het parlement (tot 1848).....................................................213
§ 3 De democratisering van Nederland (1848-1939)..........................................216
§ 4 Politiek, politici en kiezers............................................................................218
,Hoofdstuk 1 Jagers en boeren
§ 1 De agrarische revolutie
Casus
1 Niet alle jagers-verzamelaars waren nomaden; sommige groepen woonden generaties lang
op eenzelfde plek.
2 Het is niet zeker of de bewoners van Abu Hureyra wel echt de allereerste boeren waren. Bij
nieuwe opgravingen bestaat de mogelijkheid dat de boeren van Abu Hureyra ‘voorbij
worden gestreefd’ door nog vroegere boeren.
3 a Jagers-verzamelaars hoeven de wilde planten en dieren die hun voedsel vormen, niet te
onderhouden, maar een boer moet zijn dieren verzorgen, zijn grond omploegen, zaaien,
onkruid wieden, oogsten, zijn gewassen beschermen tegen dieren enzovoort.
b Bijvoorbeeld: de natuur bood niet meer voldoende voedsel en de bewoners van Abu
Hureyra waren niet gewend een nomadisch bestaan te leiden; de bewoners van Abu
Hureyra wilden meer controle hebben over hun voedselvoorziening.
Basistekst 1
4 Je kunt de prehistorie 2,5 miljoen jaar geleden laten beginnen met de verschijning van de
eerste mens, homo habilis. Maar je kunt ook uitgaan van de verschijning van onze eigen
soort, homo sapiens. De prehistorie begint in dat geval pas in 140.000 v.C.
5 Verschillende antwoorden mogelijk, bijvoorbeeld:
- Qua bezittingen/rijkdom onderscheidden de jagers-verzamelaars zich nauwelijks van
elkaar, want veel bezittingen vormen voor nomaden alleen maar een last.
- Jagers-verzamelaars waren op elkaar aangewezen om te overleven. Voor de jacht op grote
dieren, zoals mammoeten of bizons, moesten zij bijvoorbeeld goed samenwerken. Voor een
goed functioneren van de groep was het belangrijk dat de sociale verschillen beperkt bleven
en dat er geen machtsconflicten ontstonden.
6 a Jagers-verzamelaars leefden van de jacht en het verzamelen van voedsel.
Ze waren meestal nomaden.
Ze leefden in kleine groepen.
Binnen de groep bestonden nauwelijks sociale verschillen.
Er bestond een rolverdeling tussen mannen en vrouwen.
Jagers-verzamelaars dreven handel met elkaar.
b Homo sapiens maakte meer gespecialiseerde werktuigen en gebruikte daarvoor meer
verschillende materialen.
Homo sapiens maakte kunst.
, Basistekst 2
7 De middelen van bestaan veranderden volledig: mensen waren niet langer afhankelijk van
wat de natuur toevallig aan voedsel opleverde, maar zij namen de productie ervan in eigen
hand.
8 Voor boeren waren veel kinderen een voordeel omdat zij konden meehelpen op het land.
De gemeenschappen van jagers-verzamelaars moesten klein blijven, omdat de directe
leefomgeving niet genoeg voedsel bood voor grote groepen mensen. Daar was het hebben
van veel kinderen een nadeel.
9 Potten en een pottenbakkersoven waren zwaar en potten waren breekbaar. Ze waren dus
niet praktisch voor mensen die een nomadisch bestaan leidden, maar wel praktisch voor
boeren die een sedentair bestaan leidden.
10 De mensen die het jagen en verzamelen verruilden voor een boerenbestaan leidden een
zwaar leven. Net als de boeren die in de periode van de industriële revolutie het platteland
verlieten om in de fabriek te gaan werken. Maar het feit dat beide groepen toch voor dat
nieuwe leven kozen, zou kunnen betekenen dat hun vorige levensomstandigheden nog
slechter waren.
11 Veel verschillende antwoorden mogelijk. Bijvoorbeeld:
Nee, we gaan niet in een stijgende lijn omhoog. De overgang op landbouw heeft
ongelijkheid onder mensen mogelijk gemaakt en uiteindelijk geleid tot uitbuiting van de ene
door de andere groep. Terwijl sommige mensen in grote welvaart leven, leven anderen in
enorme armoede.
Of: Nee, in onze (westerse) samenleving kennen we wel meer materiële welvaart, maar het
is niet zeker of we gelukkiger zijn. Veel mensen lijden bijvoorbeeld aan eenzaamheid, een
probleem dat onder jagers-verzamelaars waarschijnlijk niet voorkwam.
Of: Nee, we denken dat we beter zijn, omdat we over meer technische kennis beschikken,
maar jagers-verzamelaars hadden andere kennis en vaardigheden die wij niet hebben.
Waarschijnlijk zou niemand van ons in staat zijn om in de natuur te overleven.
Of: Ja, het leven van de mens is er sinds de tijd van jagers-verzamelaars duidelijk op
vooruitgegaan. De eerste boeren hadden het moeilijk, omdat landbouw nieuw voor hen
was. Maar inmiddels levert de landbouw een enorme variatie aan groenten en fruit en is de
levensverwachting van mensen met grote sprongen gestegen.
Historisch denken
12 Omdat het antwoord (gedeeltelijk) aangeeft of we van oorsprong goed of slecht zijn. Als de
eerste jagers-verzamelaars al oorlog voerden, zou dat betekenen dat de mens vroeger niet
beter was dan wij nu zijn. Het zou een aanwijzing zijn dat de mens niet ‘puur’ en goed op
aarde is verschenen (zoals bijvoorbeeld in de Bijbel staat) en pas bedorven raakte toen de
agrarische revolutie ongelijkheid in macht en bezit met zich meebracht. Het zou betekenen
dat geweld en agressiviteit bij de aard van de mens horen en dat oorlogvoering niet valt uit
te bannen. Als de eerste jagers-verzamelaars niet aan oorlog deden, versterkt dat het idee
dat de mens van oorsprong goed is.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Alexvdam. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 60434 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen