Strafrecht 1
Materiële strafrecht: het gedeelte van het strafrecht dat in abstracto regelt in welke gevallen
een persoon vanwege de staat kan worden gestraft en welke sancties dan mogen worden
opgelegd.
Formele strafrecht: het gedeelte van het strafrecht dat betrekking heeft op de wijze waarop
in een concreet geval moet worden vastgesteld of de strafwet is overtreden en of een bepaald
persoon deswege dient te worden gestraft.
Art. 107 Gw laat de wetgever de ruimte om bepaalde onderwerpen in afzonderlijke wetten te
regelen.
- Misdrijven mogen alleen geformuleerd worden in wetten in formele zin.
- Een wet in formele zin dient de basis te verschaffen voor regelingen van lagere orde
waarin overtredingen zijn opgenomen.
Het legaliteitsvereiste sluit bestraffing op grond van het gewoonte recht uit. Strafbaarheid mag
niet op ongeschreven recht worden gebaseerd, maar op de wet gebaseerde strafbaarheid mag
wel op grond van ongeschreven recht worden ingeperkt (bijv. het ongeschreven beginsel:
geen straf zonder schuld, dat heeft geleid tot de aanvaarding van de buitenwettelijke
strafuitsluitingsgrond avas).
De Europese Unie heeft de bevoegdheid bij richtlijnen minimumvoorschriften vast te stellen
betreffende de bepaling van strafbare feiten en sancties ex art. 83 VwEU.
Het Wetboek van Strafrecht is ook van toepassing op talloze strafbare feiten die niet in het
Wetboek van Strafrecht staan, maar in bijzondere wetten en verordeningen. Deze
overeenkomstige toepassing geld niet voor titel IX of indien een formele wet dit expliciet
bepaald ex art. 91 Sr.
Krenkingsdelicten: gedragingen die rechtsreeks inbreuk maken op een beschermd rechtsgoed
(bijv. diefstal, doodslag, weerspannigheid).
Gevaarzettingsdelicten
- Concrete gevaarzettingsdelicten: een gedraging die strafbaar wordt gesteld indien de
gedraging in concrete zin gevaar kan opleveren, en ook daadwerkelijk is ontstaan,
verwerkelijking van het gevaar is niet vereist (bijv. het opzettelijk veroorzaken van
gevaar voor het spoorwegverkeer).
- Abstracte gevaarzettingsdelicten: een gedraging die strafbaar wordt gesteld indien
het in algemene zin gevaar kan veroorzaken, het hoeft niet daadwerkelijk te zijn
ontstaan (bijv. verboden wapenbezit).
Omdat het strafrecht en het civiele recht naast elkaar staan op sommige vlakken, kan het
strafrecht niet gebonden zijn aan de in het civiele recht gehanteerde terminologie. Het
strafrecht heeft een eigen systeem van begrippen, dat hier en daar afwijkt van de begrippen op
andere terreinen van het recht, ook waar dezelfde woorden worden gebruikt (disharmonieën).
Naast de strafrechtelijke handhaving staat de civielrechtelijke, tuchtrechtelijke en
bestuursrechtelijke handhaving. Een bestuurlijke boete wordt gewoon aangezien als een
strafsanctie en is dus een criminal charge in de zin van art. 6 EVRM.
,Legaliteitsbeginsel: geen feit is strafbaar, dan uit kracht van een daaraan voorafgegane
wettelijke strafbepaling (nulla poena-regel) ex art. 1 Sr jo. 16 Gw.
- Een straf moet berusten op een wet in formele zin.
- Er moet een wettelijke strafbepaling aan het feit zijn voorafgegaan (verbod van
terugwerkende kracht).
- Strafbare feiten en de op te leggen straffen moeten nauwkeurig zijn omschreven
(bestimmtheitsgebot/lex certa-beginsel).
- Alleen gedragingen die een wettelijke omschrijving beantwoorden kunnen leiden tot
een straf (verbod van analogie).
Stelregels Von Feurbach
1. Iedere toepassing van straf kan slechts gebaseerd zijn op een voorafgegane strafwet
(nulla poena sine praevia lege).
2. De toepassing van straf is slechts mogelijk, wanneer de door de wet met straf
bedreigde gedraging heeft plaatsgevonden (nulla poena sine crimine).
3. De wettelijk met straf bedreigde gedraging heeft tot rechtsgevolg, dat de door de wet
daarop gestelde straf wordt toegepast (nullum crimen sine poena legali).
Art. 7 EVRM en art. 15 IVBPR bieden een minder vergaande bescherming dan art. 1 Sr en
art. 16 Gw, omdat de verdragen ook het ongeschreven, in de jurisprudentie omlijnde
gewoonterecht bevat
Interpretatiemethoden
- Taalkundige/grammaticale interpretatiemethode: de rechter let op de gangbare
betekenis van een woord in het gewone taalgebruik en op het zinsverband.
- Teleologische interpretatiemethode: de rechter kijkt naar de bedoeling van de
wetgever of naar de beginselen die de wetgever aan zijn bepalingen ten grondslag
heeft gelegd, dan wel de eisen die de samenleving stelt.
- Systematische interpretatiemethode: de rechter laat de uitleg van een bepaling
afhangen van het systeem van de regeling waarin de bepaling staat.
- Historische interpretatiemethode
o Wethistorische interpretatiemethode: de rechter kijkt naar de
totstandkomingsgeschiedenis van de bepaling.
o Rechtshistorische interpretatiemethode: de rechter betrekt vroegere
regelingen in zijn interpretatie.
Redeneren naar analogie is in het strafrecht verboden, wel is extensieve interpretatie via
interpretatiemethoden toegestaan.
- In het arrest Stiefkind heeft de verdachte ontucht gepleegd met het minderjarige kind
van de vrouw waarmee hij samenwoonde. Centraal staat of het kind aangemerkt mag
worden als ‘stiefkind’ in de zin van art. 249 Sr. De Hoge Raad beslist aan de hand van
de wethistorische interpretatiemethode dat het begrip ‘stiefkind’ restrictief moet
worden uitgelegd.
- In het arrest Mensenroof is een kind vanuit Brazilië naar Nederland ontvoerd, centraal
staat of dit kan worden aangemerkt als ‘over de grens voeren naar het buitenland’ ex
art. 278 Sr, omdat het in casu om precies het tegenovergestelde gaat. De Hoge raad
beslist aan de hand van de teleologische interpretatiemethode dat het bestanddeel moet
worden uitgelegd in overeenstemming met de huidige juridische en maatschappelijke
realiteit, extensief dus.
, Straftheorieën
- Absolute theorieën: rechtvaardiging van straf wordt gezocht in vergelding, onrecht en
schuld bepalen de aard en de hoogte van de straf (oog om oog, tand om tand).
- Relatieve theorieën: rechtvaardiging van de straf wordt gezocht in het effect/nut dat
de straf op de dader en de maatschappij heeft.
o Generale preventie: afschrikkende werking van straffen.
o Speciale preventie: voorkomen dat de dader revindiceert.
- Verenigingstheorieën: elementen uit zowel de absolute als relatieve theorieën.
Uitgangspunten van Union
1. Het belangrijkste doel van het strafrecht is de strijd tegen de misdadigheid, beschouwd
als maatschappelijk verschijnsel.
2. De strafrechtswetenschap en strafwetgeving moeten derhalve rekening houden met de
resultaten van het antropologisch en sociologisch onderzoek.
3. De straf is een van de werkzaamste middelen waarover de staat beschikt in de strijd
tegen misdaad. Zij is echter niet het enige middel. Zij moet derhalve niet afzonderlijk
toegepast worden maar integendeel altijd in combinatie met andere sociale
maatregelen, in het bijzonder in combinatie met preventieve maatregelen.
Erfolgshaftung: veroorzaker is aansprakelijk, ook indien hij hier niets aan kon doen.
Schuldhaftung: de dader moet opzet hebben gehad of anderszins kunnen hebben helpen
zodat het gevolg intrad om aansprakelijk te kunnen zijn (vereiste van mens rea).
Voor misdrijven is of opzet of schuld/verwijtbaarheid vereist (schuldvormen).
- Doleuse misdrijven: volgens de delictsomschrijving is opzet vereist.
- Culpose misdrijven: volgens de delictsomschrijving is schuld vereist.
Voor overtredingen is geen opzet of schuld vereist. Echter kent ons strafrecht het beginsel
geen straf zonder schuld, dat betekend dat schuld in beginsel altijd vereist is. Indien er geen
schuld aanwezig is kan er een beroep worden gedaan op de buitenwettelijke
strafuitsluitingsgrond afwezigheid van alle schuld (avas).
Materiële delicten: het gevolg bepaald wat de strafrechtelijke relevante gedraging is (bijv.
doodslag etc.).
Formele delicten: de gedraging bepaald wat het strafrechtelijke relevante gevolg is (bijv. te
hard rijden, afleveren van drugs, diefstal etc.).
Commissiedelicten: de gedraging is omschreven als een positief doen.
Omissiedelicten: de gedraging is omschreven als een niet-doen, een nalaten.
- Eigenlijke omissiedelicten: met het enkel niet voldoen aan een verplichting is aan de
gedraging voldaan, ongeacht de gevolgen (formele delicten).
- Oneigenlijke omissiedelicten: indien de gevolgen van nalaten leiden tot een
handelingsdelict, is aan de gedraging voldaan (bijv. het niet eten geven van je kind,
met de dood van het kind als gevolg).
o De dader moet in de feitelijke mogelijkheid hebben verkeerd om in te grijpen.
o De dader moet een bijzonder plicht hebben gehad.
Er is sprake van een door het gevolg gekwalificeerd delict indien aan de gedraging als
strafverzwarende omstandigheid een bepaald gevolg is gekoppeld (bijv. mishandeling).
