I&M SAMENVATTING STOF TOETS 2 JAAR 2 2021
HOORCOLLEGE 1: PERSOONLIJKHEID
Persoonlijkheid 1: als je kijkt naar de persoonlijkheid kun je volgens Zimbardo vaststellen dat ieder mens uniek
is, gaat om psychologische kenmerken en omgeving (wisselwerking persoon met omgeving):
• Ieder mens is uniek (Zimbardo)
• Persoonlijkheid = psychologische kenmerken van hele persoon
• En ook: processen (o.a. wisselwerking met omgeving)
– Nature versus nurture (aangeboren en aangeleerd, opvoeding)
– Theorieën over persoonlijkheid: Karaktertheorieën (beschrijving van persoonlijkheid op basis
van karakterkenmerken) versus procestheorieën (gaat niet om karakter maar de manier
waarop iemand met zijn omgeving omgaat)
Persoonlijkheid 2: definitie: mogelijke definitie van persoonlijkheid
• Een dynamisch en georganiseerd geheel van karakteristieken (gaat om voelen, denken, doen)
Theorieën over persoonlijkheid:
• Karaktertheorie
– zoals dispositionele theorieën: Betreft theorieën over persoonlijkheid op basis van
temperament, karaktertrek, persoonlijkheidstype. Disposities houden in dat een persoon te
beschrijven valt op basis van de bovenstaande items: bijvoorbeeld de big 5, een beschrijving
op basis van 5 trekdimensies, elk van de basistrekken heeft een tegenhanger
– 5 basistrekken = trekdimensies (big five)
– Extraversie, vriendelijkheid, zorgvuldigheid, emotionele stabiliteit, openheid of intellect
– Elke dimensie heeft een tegenhanger! Zwijgzaam bijvoorbeeld (open of juist gesloten etc.)
– Introvert of extravert persoonlijkheid: volgens Jung: Aandacht intern gericht of naar buiten/
op anderen? Tegengestelde neigingen in de persoonlijkheid
– Temperament: het temperament dat je hebt bepaalt niet hoe ontwikkeling verder verloopt.
Ontwikkeling ook bepaald door opvoeders/ anderen, leveren bijdrage aan de ontwikkeling
van de persoonlijkheid. Van belang kan zijn: opvoeders adviseren hoe ze met het specifieke
karakter van het kind om kunnen gaan
,Temperament kind: onder te verdelen in 3 typen
• Makkelijk kind (40%)
– Rustig, slaapt goed, makkelijk logeren
• Moeilijk kind (10%)
– Houdt van vaste patronen, van slag als anders, slechte eter…
• Kind dat langzaam op gang komt (15%)
– Past zich gaandeweg aan bij verandering, gematigd
• Restcategorie (35%)
Vervolg theorieën over persoonlijkheid
• Psychodynamische theorieën
– voorbeeld Freud psychoanalyse. Freud werkte zijn psychodynamische theorie uit, wat wordt
weergegeven als een ijsberg, van een overgroot deel van de persoonlijkheid ben je niet
bewust. Het Ego het Id en het Superego
– Freud heeft de ontwikkeling beschreven aan de hand van psychoseksuele fasen: Kind gaat
door reeks psychoseksuele fasen (orale, anale, fallische, latentie, genitale). Als gevolg van
seksuele en agressieve driften, deze driften liggen aan de basis voor de theorie. Elke fase:
erotisch genot. Fixatie: stagnatie kind in psychologische ontwikkeling => verklaring voor
verslaving en bijvoorbeeld behoefte heeft aan fles in de mond (alcoholisme) omdat de
zuigbehoefte tijdens de babytijd niet genoeg is bevredigd
– Ego-afweermechanismen Freud: mechanismen die je onbewust toepast om een conflict met
jezelf uit de weg te gaan. Vooral onbewuste strategie om conflict/ situatie niet aan te gaan.
Hoezo verslaafd? Ik?? (ontkenning). Ach, iedereen drinkt wel eens wat, goedpraten
(rationalisatie). Zijn meerdere afweermechanismen op basis van Freud in het Zimbardo boek
beschreven
– Freud wilde de persoonlijkheid van de mens begrijpen. Met de Rorschachtest kun je iemands
motieven en gevoelens achterhalen en iemand vragen om te verwoorden wat er in een
afbeelding gezien wordt, dit zegt mogelijk iets over je (onbewuste) gedachten, wensen,
gevoelens etc.
• Procestheorieën
– Voorbeeld Humanistische theorie: Maslow. Je wilt wat bereiken, de mens wilt groeien
Gezonde persoonlijkheid centraal. Zelfactualisatie van belang, pas als de laagste behoeften
vervuld zijn kom je aan de top van de piramide.
– Andere humanistische theorie Carl Rogers: Mens is volledig functionerend persoon. Met
zelfbeeld dat beïnvloed wordt door (nieuwe) ervaringen. Zelfbeeld kan in gevaar komen,
verstoord raken bij negatieve ervaringen. Bij positieve ervaringen neemt het functioneren toe
, • Sociaal cognitieve theorie
– Voorbeeld: Bandura We leren ‘sociaal’ Observationeel leren. Je leert door te kijken wat er
met anderen gebeurt. Rolmodellen. Je denk na, cognitie belangrijk. Je leert ook van slechte
voorbeelden
Verslaving: Kan je alcoholmisbruik verklaren aan de hand van….
– Freud?
– Of Bandura?
– Of Maslow?
PSYCHOLOGIE, EEN INLEIDING HOOFDSTUK 7: PERSOONLIJKHEID STOF WEEK 1
Het hebben van een rolmodel is een belangrijke inspiratiebron voor jongeren. In de persoonlijkheidsleer is
ruimte voor meer dan 1 bron die de persoonlijkheid voedt. Aangeboren factoren, zoals fysieke eigenschappen
en temperament, spelen een rol, maar ook aangeleerde houdingen en gedragingen. Er zijn mensen die
voortdurend met zichzelf en anderen in de knoei raken: als iemand daar ernstig onder lijdt, telkens maar weer
vastloopt in werk, studie of sociale relaties en zich niet aan veranderende omstandigheden kan aanpassen,
spreken we van een persoonlijkheidsstoornis. De grens tussen normaal en gestoord is vaak niet duidelijk,
cultuur en tijdsgewricht hebben een grote invloed op wat wij normaal of gestoord vinden. Het begrip
persoonlijkheid slaat op de psychologische eigenschappen die een zekere continuïteit verlenen aan het gedrag
van een individu in verschillende situaties en op verschillende momenten, de rode draad van het leven. Als die
draad onverhoopt breekt, kan dit ertoe leiden dat een persoonlijkheid beladen raakt met de inconsequenties
die we bijv. zien bij manisch-depressieve psychose, schizofrenie of meervoudige persoonlijkheidsstoornis.
Leren, ontwikkeling, perceptie, motivatie, emotie etc. zijn allemaal onderdelen van de persoonlijkheid.
Iedereen is een uniek individu en anders dan anderen. De persoonlijkheidsleer is de psychologie van individuele
verschillen: wat maakt dat we anders, denken, voelen en doen dan anderen in dezelfde situatie.
7.1: DOOR WELKE KRACHTEN WORDT PERSOONLIJKHEID GEVORMD
Door onze persoonlijkheid verschillen we van andere mensen, persoonlijkheid kan beschouwt worden als de
standaardinstellingen van ons unieke patroon van motieven, emoties en percepties, in combinatie met
aangeleerde schema’s die we toepassen om onszelf en onze wereld te begrijpen. Persoonlijkheid is de
collectieve term voor de eigenschappen die ons maken tot wie we zijn, wat is ingebed in de context van
cultuur, sociale relaties en ontwikkelingsniveau. De persoonlijkheid wordt gevormd door de gecombineerde
krachten van biologische, situationele en psychische processen, die allemaal in een context van sociaal-
culturele factoren en ontwikkelingsfactoren zijn ingebed.
7.1.1: BIOLOGIE, MENSELIJKE NATUUR EN PERSOONLIJKHEID
Mensen die onder druk staan zoeken vaak naar een oorzaak, naar de ‘’vijand’’. Bevolkingsgroepen wijzen een
schuldige aan voor armoede of ervaren ongelijkheid. Dit zijn voorbeelden van wat Sigmund Freud verplaatsing
of displacement van agressie noemde (het aanwijzen van een zondebok). Geweld, moord, genocide (vormen
van agressie) kunnen worden verklaard, volgens David Barash halen mensen uit naar het dichtstbijzijnde doel
bij pijnlijke of bedreigende situaties. Degene die dat deden, hadden een duidelijk evolutionair voordeel ten
opzichte van degenen die het rustig ondergingen omdat ze minder kans hadden volgende keer zelf slachtoffer
te worden. Ze hadden ook meer kans om zich voort te planten en deze neiging tot agressie en displacement op
hun nakomelingen over te dragen. Displacement of verplaatsing van agressie is niet de enige menselijke
, eigenschap die in onze biologie lijkt ingebouwd. De meeste mensen geven voorkeur aan genot, vooral als het
gaat om seksueel genot boven pijn (neiging tot seks en agressie). Freud zei dat alles wat we doen, voortkomt
uit een op seks gebaseerd ‘’overlevingsinstinct’’ en een instinctieve neiging tot verdediging en agressie. Uit de
moderne neurologie en evolutionaire psychologie blijkt dat het niet goed is om te veronderstellen dat al het
menselijk gedrag alleen door enkele basale motieven wordt veroorzaakt, is veel complexer. Onze hersenen
lijken te bestaan uit een verzameling moleculen waarvan elk zich heeft gespecialiseerd in de realisatie van een
specifiek doel. Dit is de reden waarom we zo veel verschillende motieven hebben, die stuk voor stuk hun eigen
regels hebben voor de manier waarop ze invloed op ons uitoefenen. Seks, agressie, honger, affiliatie, dorst en
prestaties zijn allemaal een afzonderlijke module in de hersenen.
7.1.2: DE EFFECTEN VAN NURTURE: PERSOONLIJKHEID EN OMGEVING
Een belangrijk deel van ons gedrag wordt gevormd volgens de principes van behavioristische conditionering,
cognitief leren en sociale psychologie. Ervaringen uit de vroege jeugd hebben invloed, persoonlijkheid is dan in
dit perspectief in sterke mate door de ouders gevormd. Omgevingsinvloeden zijn zo belangrijk dat Walter
Mischel heeft gesuggereerd dat alle andere effecten, met inbegrip van alle aangeboren eigenschappen, door
deze invloeden worden overstemd.
7.1.3: DE EFFECTEN VAN NATURE: KARAKTER EN PSYCHISCHE PROCESSEN
Al onze ervaringen moeten door een reeks interne mentale filters lopen, deze filters representeren
kernelementen van de persoonlijkheid. Een extravert persoon, die het liefst in gezelschap van andere mensen
verkeert, zal de eigen ervaringen vanuit een extravert standpunt interpreteren. De dimensie extravert-introvert
is een voorbeeld van een beschrijvende persoonlijkheidstheorie, bij dit type theorie ligt de nadruk op
betrekkelijk stabiele persoonlijkheidskenmerken of karaktertrekken. Andere theorieën, procestheorieën gaan
verder dan het beschrijven alleen en verklaren de persoonlijkheid in termen van de interne
persoonlijkheidsprocessen: motivatie, perceptie, leren en ontwikkeling en op basis van bewuste en onbewuste
processen. Voor een volledige verklaring van de persoonlijkheid zijn zowel karaktertheorieën als
procestheorieën nodig. De Westerse kader heeft een ingebouwde bias richting individualisme en een uniek
‘’zelf’’, de meest controversiële en invloedrijke theorieën over persoonlijkheid zijn ontwikkeld door het
denkkader van de westerse sociale wetenschappen. Andere culturen beschouwen verschillen tussen mensen
op een andere manier, zo zijn de meeste niet-westerse perspectieven op de persoonlijkheid sterk geworteld in
religie. Hindoes beschouwen het begrip persoonlijkheid als een vereniging van tegengestelde krachten. Het
Chinese concept van complementaire tegengestelde krachten, ying en yang, is een variant op ditzelfde thema.
Enkele persoonlijkheidskenmerken komen in diverse culturen voor, dat wil zeggen dat we mensen van over de
hele wereld aan de hand van enkele elementaire persoonlijkheidskenmerken kunnen beschrijven. Er zijn
onderdelen van de persoonlijkheid waarop specifieke cultuur een enorme invloed heeft, zoals individualisme in
de VS en collectivisme (groepsgerichte culturen, beloond als mensen in de groep passen en sociale harmonie
bevorderen). Een persoonlijkheidstheorie is nuttig bij het begrijpen van ongewone persoonlijkheden.
7.2: UIT WELKE BLIJVENDE PATRONEN OF DISPOSITIES BESTAAN ONZE PERSOONLIJKHEID
De theorie van de Griekse arts Hippocrates dacht dat ons temperament werd bepaald door de verhouding
tussen 4 humores, oftewel lichaamssappen. De sanguinische, opgewekte persoon zou sterk warm bloed
hebben (bron hart). Iemand met een cholerisch, door woede gekenmerkt temperament zou een overvloed aan
gele gal hebben (bron lever). Melancholiek, gedeprimeerd temperament werd geassocieerd met zwarte gal die
geproduceerd werd door de lever. Als de lichaamsvloeistof meer uit flegma, of slijm bestond, zou iemand een
flegmatiek temperament hebben: koel, afstandelijk, traag en weinig emotioneel. Het Nederlandse woord
humeur is hiervan afgeleid. Omdat de termen temperament, karaktertrek en type enige overlap vertonen,
worden ze samen geplaatst onder het algemene kopje: dispositionele theorieën. Een deugdelijke theorie over
temperament, karaktertrek of type moet een degelijke wetenschappelijke basis hebben.
