Dit zijn mijn aantekeningen van de hoorcolleges die bij het vak Historisch Onderzoek IV: Bronnen horen. De aantekeningen van hoorcollege 6 over digitale bronnen zijn geschreven in het Engels maar voor de rest zijn de aantekeningen in het Nederlands
Historisch Onderzoek IV:
Bronnen
April - Juni 2021
Rijks Universiteit Groningen
Emma Tholen
1
, Emma Tholen
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1: inleiding en schriftelijke bronnen --------------------------------------5
Wat is een bron? --------------------------------------------------------------------------------------------5
Primaire en secundaire bronnen --------------------------------------------------------------------------5
Bronnen en literatuur --------------------------------------------------------------------------------------5
Typologie van bronnen-------------------------------------------------------------------------------------5
Tekstuele bronnen --------------------------------------------------------------------------------------5
Visuele bronnen -----------------------------------------------------------------------------------------6
Materiële bronnen --------------------------------------------------------------------------------------7
Auditieve bronnen --------------------------------------------------------------------------------------7
Digitale bronnen ----------------------------------------------------------------------------------------7
Bronnenkritiek----------------------------------------------------------------------------------------------8
Hulpwetenschappen ---------------------------------------------------------------------------------------9
Omgaan met 'Big Data'-------------------------------------------------------------------------------------9
Hoorcollege 2: Historische bronnenkritiek --------------------------------------------10
Inleiding ----------------------------------------------------------------------------------------------------10
Korte geschiedenis van de historische bronnenkritiek ------------------------------------------------10
Wat is bronnenkritiek (broncommentaar of brondiagnose)? ----------------------------------------12
1. Morfologische diagnose --------------------------------------------------------------------------12
2. Contextuele diagnose -----------------------------------------------------------------------------13
3. Inhoudelijke diagnose ----------------------------------------------------------------------------13
4. Methodologische diagnose -----------------------------------------------------------------------14
Hoe komen diagnoses samen? Voorbeeld: Anne Frank ------------------------------------------14
Internet en bronnenkritiek -------------------------------------------------------------------------------15
Fraude met bronnen door historici ----------------------------------------------------------------------15
Conclusie ---------------------------------------------------------------------------------------------------15
Hoorcollege 3: Audio- & visuele bronnen -----------------------------------------------16
Visuele bronnen -------------------------------------------------------------------------------------------16
Bronnenkritiek -----------------------------------------------------------------------------------------17
Visuele cultuur -----------------------------------------------------------------------------------------18
Objectiviteit --------------------------------------------------------------------------------------------18
Representatie (Sturken) ------------------------------------------------------------------------------20
Betekenis & Agency ------------------------------------------------------------------------------------21
Visuele bronnen: waar moet je alert op zijn -------------------------------------------------------21
Auditieve bronnen ----------------------------------------------------------------------------------------22
Oral history --------------------------------------------------------------------------------------------22
2
, Emma Tholen
Muziek als historische bron --------------------------------------------------------------------------22
Hoorcollege 4: Seriële bronnen en kwantitatieve analyse --------------------------23
Schema seriële en kwantitatieve bronnen --------------------------------------------------------------24
2 tradities uit de geschiedschrijving --------------------------------------------------------------------25
Annales-school -----------------------------------------------------------------------------------------25
New Economic History -------------------------------------------------------------------------------25
Wat is een seriële bron? ----------------------------------------------------------------------------------27
Wat zijn kwantitatieve bronnen? ------------------------------------------------------------------------28
Hoe kwalitatieve bronnen kwantitatief te maken? -----------------------------------------------30
Sterftecijfer in Nederland --------------------------------------------------------------------------------30
Volkstellingen ---------------------------------------------------------------------------------------------32
Prijs- en productiereeksen -------------------------------------------------------------------------------33
Sociale boekhouding --------------------------------------------------------------------------------------34
Maatschappij van Weldadigheid --------------------------------------------------------------------34
Seriële en kwantitatieve analyse en mentaliteitsgeschiedenis ---------------------------------------35
Family history ---------------------------------------------------------------------------------------------36
Bronnen voor levenslopen ---------------------------------------------------------------------------36
De krant als seriële bron----------------------------------------------------------------------------------37
Introductie van de Ngram viewer van Google ----------------------------------------------------37
Seriële en kwantitatieve bronnen in het digitale tijdperk---------------------------------------------39
Hoorcollege 5: Materiële Bronnen --------------------------------------------------------40
Materiële bronnen ----------------------------------------------------------------------------------------40
Historiografie -----------------------------------------------------------------------------------------40
'History from things -----------------------------------------------------------------------------------41
'History of things' --------------------------------------------------------------------------------------41
'History and things' -----------------------------------------------------------------------------------44
Museum ----------------------------------------------------------------------------------------------------45
Wunderkammer ---------------------------------------------------------------------------------------45
Materiële cultuur: materialiteit en schriftelijke bronnen ---------------------------------------------46
Conclusie ---------------------------------------------------------------------------------------------------47
Hoorcollege 6: Digital sources and tools ------------------------------------------------48
Introduction -----------------------------------------------------------------------------------------------48
Sources on the internet -----------------------------------------------------------------------------------48
A -very- brief history of digital humanities --------------------------------------------------------48
"Big Data" ----------------------------------------------------------------------------------------------49
An artifical divide? Or not? ------------------------------------------------------------------------------49
3
, Emma Tholen
Source criticism -------------------------------------------------------------------------------------------50
Example 1: Google books N-gram viewer----------------------------------------------------------50
Example 2: Archive.org ------------------------------------------------------------------------------52
Gallica (de remmende voorsprong) -----------------------------------------------------------------52
Newspapers on the internet ------------------------------------------------------------------------------52
A brief history of digital newspapers ---------------------------------------------------------------52
Delpher (www.delpher.nl) ---------------------------------------------------------------------------53
Searching and finding ------------------------------------------------------------------------------------54
Tools --------------------------------------------------------------------------------------------------------55
Further reading--------------------------------------------------------------------------------------------56
Hoorcollege 7: Bewaarders en bewaarplaatsen van historische bronnen ------57
Inleiding ----------------------------------------------------------------------------------------------------57
Openbaarheid & privacy -----------------------------------------------------------------------------57
Belang van de bewaringstoestand voor bronkritiek ---------------------------------------------------57
Archief ------------------------------------------------------------------------------------------------------57
Korte geschiedenis ------------------------------------------------------------------------------------58
Bewaren van bronnen ------------------------------------------------------------------------------------58
Waar worden bronnen bewaard? ------------------------------------------------------------------58
Welke belangrijke archiefinstellingen zijn er? -----------------------------------------------------58
Verschillen tussen overheidsarchieven en particuliere archieven ------------------------------59
Internet -------------------------------------------------------------------------------------------------59
Voorbeeld particulier archief: IISG -----------------------------------------------------------------59
Voorbeeld particulier archief: De archieven van het Vaticaan ----------------------------------59
Voorbeeld: dagboeken --------------------------------------------------------------------------------60
Persoonlijke archieven -------------------------------------------------------------------------------60
Rechten van een archiefgebruiker ----------------------------------------------------------------------60
Raadpleging -------------------------------------------------------------------------------------------60
Wie bepaalt wat wel en niet bewaard wordt?-----------------------------------------------------------61
Openbaarheid en privacy ---------------------------------------------------------------------------------61
Beroepsethiek historici -------------------------------------------------------------------------------62
Archieven en macht ---------------------------------------------------------------------------------------62
Stiltes in het archief -----------------------------------------------------------------------------------62
Hoofdpunten ----------------------------------------------------------------------------------------------63
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper EmmaTholen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
