Samenvatting “Haal meer uit jezelf in de professionele samenwerking”
Jeroen Wouters en Irene van Krieken
Hoofdstuk 1 – De start van je onderzoek
Ervaringen in het dagelijks leven kunnen kenmerken van jou aan de oppervlakte brengen. Dit
boek gaat over onderzoek doen naar jezelf met als doel je bewust te maken van de
eigenschappen die bij jou centraal staan, vanuit ervaringen uit het dagelijks leven, zodat je
uiteindelijk deze eigenschappen op een positieve manier kunt inzetten.
4 leerniveaus Bateson
Niveau 1: Leren door het herhalen en stapelen van kennis
Niveau 2: Leren door procedures en spelregels te verinnerlijken
Niveau 3: Leren door het opdoen van inzichten waardoor we de wereld anders leren zien.
Niveau 4: Generatief leren, leren vanuit het niveau van identiteit (wie ben ik? Wie wil ik zijn?)
streven naar generatief leren, dit herken je in ‘verandering van gedrag’.
Johari Venster
Bekend voor de ander Onbekend voor de ander
Bekend voor jou A. Vrije ruimte B. Verborgen gebied
Deel van jezelf waar je bewust Deel waar je je bewust van bent,
van bent en dat de ander ook maar wat je verborgen houdt voor
van jou kent. de ander.
Onbekend voor jou C. Blinde vlek D. Onbekende zelf
Deel van jezelf waar je je niet Deel van jezelf waarvan je je niet
bewust van bent, maar dat de bewust bent en dat de ander ook
ander wel van je kent. niet van je kent.
Een onderzoek naar jouw eigen patronen start vanuit een ervaring die voor jou betekenisvol is
geweest. Schrijf dit op, bedenk wel dat je nooit de volledige werkelijkheid kunt beschrijven.
Dan bepalen wat het doel van je onderzoek is en wat de aanpak moet zijn.
Emergente strategie: zoeken zonder duidelijk doel of aanpak vooraf.
Onderzoeksvorm
Fenomenologisch onderzoek: houdt zich bezig met het verhelderen van verhalen. Het gaat om
een onderzoek van een ervaring. Is bedoeld om je eigen verhaal een plek te geven.
De essentie van deze ervaring probeer je in je onderzoek af te leiden en te verklaren, door deze
te koppelen aan verschillende theorieën.
Twee hoofdlijnen in het fenomenologisch onderzoek, de Transcendentale en de Hermeneutische
benadering.
De hermeneutische benadering focust op de leefwereld, de dagelijkse wereld waarin we bestaan.
Fenomenologisch onderzoek richt zich op ervaringen als belangrijke emoties, gedachten of
handelingen. Door naar het fenomeen te kijken, krijg je meer inzicht in het gevoel of de
gebeurtenis die dit gevoel opriep. Het helpt je dus inzicht te krijgen in je persoonlijkheid en het
onbekende gebied (Johari Venster) te verkleinen.
Aandachtspunten:
- Jouw persoonlijke ervaring staat centraal, het gaat om jouw perceptie. Je streeft naar
intersubjectiviteit door anderen bij je onderzoek te betrekken.
- Je besteed aandacht aan de wereld om je heen, de leefwereld (opvoeding, cultuur, tijd, taal etc)
- Je versterkt je onderzoek door verhalen te zoeken uit andere bronnen.
,- Het onderzoek wordt navolgbaar door de stappen zo helder mogelijk te beschrijven.
Het onderzoek stap voor stap
1. De ervaring; eigen perceptie
2. Op zoek naar het fenomeen; gebruik van intersubjectiviteit, hoe wordt het door andere
partijen gezien? Wat is de kern (bv. Rust)
3. Analyseren van het fenomeen; onderwerp onderzoeken dmv narratieve verdieping,
opvoeding en fenomeen op basis hiervan analyseren.
4. Samenvoegen van de resultaten
5. Conclusie
Hoofdstuk 2. De methode van het onderzoek
Dit hoofdstuk gaat over de narratieve methode als onderzoeksmethode. Met behulp van
narratief onderzoek verzamel je verschillende verhalen die met jouw fenomeen te maken
hebben om deze vervolgens te analyseren.
De narratieve methode
Je verzamelt verhalen die te maken hebben met het fenomeen, hierna probeer je deze te
ordenen. In het proces van narrativering krijgen de verhalen een nieuwe betekenis. Het ordenen
van vaak emotioneel geladen gebeurtenissen tot een samenhangend verhaal kan leiden tot
nieuwe inzichten. Door verschillende bronnen naast elkaar te leggen krijg je een beter beeld van
het fenomeen dat centraal staat in je onderzoek.
- Narratief onderzoek is niet gestuurd vanuit theorie maar start vanuit de ervaring, het
fenomeen.
- Bij het vertellen en analyseren van het verhaal wordt het verhaal in het
interactieproces steeds verder gevormd. De uiteindelijke betekenis van het verhaal ligt
dus niet vast, maar is vloeibaar. Het heeft hierdoor een lage betrouwbaarheid.
- Het is moeilijk om de kennis die je verkregen hebt expliciet te maken, je kan nooit alle
perspectieven in kaart brengen.
Stappen van ervaring naar verhaal
- Niveau 0: de oorspronkelijke ervaring
- Niveau 1: de zingeving van de ervaring; gaat gepaard met een selectie, welk deel van de ervaring
wordt werkelijk verteld (herinneringen, reflectie, betekenis en mening)
- Niveau 2: het vertellen over de ervaring; weer een selectie op basis van wat de verteller kwijt wil
en wat de luisteraar wil horen. hoe en wat er wordt (niet) verteld. Info wordt geordend en
gepresenteerd. De luisteraar is het verhaal aan het analyseren.
- Niveau 3: het uitschrijven van de ervaring; geluid, video, schrift etc. Hier gaat altijd info verloren
zoals intonatie en gebaren.
- Niveau 4: het analyseren van de ervaring; vanuit verschillende perspectieven, verhalen,
ordening, vorm etc. En stelt hierna een metaverhaal samen (conclusie of aanbeveling)
- Niveau 5: het lezen van de analyse
De structurele analyse
Hoe het verhaal binnen het gesprek is opgebouwd. Zoeken naar structuurelementen zoals;
- Oriëntatie: wie, wat waar, context van het verhaal.
- Verwikkeling: wat gebeurt er?
- Resolutie: hoe loopt het verhaal af?
- Evaluatie: hoe voelt de verteller zich over het verhaal?
- Perspectief: wat wordt er mee bedoeld, wat is de betekenis?
- Samenvatting: aan begin of eind, door verteller of luisteraar
Om intersubjectiviteit te vergroten kan deze analyse in groepsverband worden uitgevoerd.
, De thematische analyse
Wat er gezegd wordt in het verhaal.
Het oorspronkelijke fenomeen is uitgangspunt, samen met andere opvallende thema’s. Door te
zoeken naar thema’s binnen het verhaal kan de onderzoeker nieuwe inzichten verzamelen rond
het fenomeen.
De dialogische analyse
Verhaal wordt verteld in een dialoog, bijvoorbeeld omdat er naar gevraagd wordt. Hierbij maak
je gebruik van alle andere soorten analyses. Analyse van waarom het gesprek verteld wordt op
de manier waarop het wordt verteld.
Onderwerpen:
- Wie is het publiek/luisteraar? Wat voor invloed heeft dit op het verhaal?
- Hoe zet de verteller zichzelf neer? En waarom?
- Hoe wordt het publiek neergezet? (ze begrijpen me niet, ze zullen het wel gek vinden)
- Wanneer wordt het verteld? Welke vragen roept het op?
- Waarom is er voor dit verhaal gekozen?
Aanbevelingen bij het analyseren
- Zo gestructureerd mogelijk beschrijven, intersubjectiviteit verhogen
- De onderzoeker/luisteraar/publiek kleurt het verhaal en interpreteert de informatie.
- De kern van analyseren is het uit elkaar halen van grotere gehelen.
Hoofdstuk 3: Fenomenen en het ontwikkelen van je zelfkennis
In het leven dat we leiden, nemen we verschillende rollen op ons. Sommigen zijn zelf gekozen
anderen opgelegd. Soms wil je hier aan voldoen, soms wil je het doorbreken.
Je kunt anderen pas begrijpen als je beschikt over voldoende zelfkennis.
Identiteit
Hoe onze identiteit er uitziet heeft te maken met:
- De sociale contacten die we hebben en hoe we hier mee omgaan
- Opleiding of werk dat we doen
- Materiële verworvenheden (huis, auto etc)
- Ons geloof en de manier waarop wij met onze normen en waarden omgaan
Ontwikkeling identiteit (Erikson ontwikkelingsfasen)
Iedereen loopt dezelde fasen door, toch ontwikkelen we onszelf anders. In elke fase komen we
een persoonlijk conflict tegen dat we moeten oplossen. Alle fasen worden uitgevoerd.
Fase Levenstaak Deugd
1 Zuigelingenfase Vertrouwen vs wantrouwen Hoop
2 Peuterleeftijd Autonomie vs schaamte en twijfel Wil
3 Kleuterleeftijd Initiatief vs schuldgevoel Doelgerichtheid
4 Basisschoolleeftijd Vlijt vs minderwaardigheid Competentie
5 Adolescentie Identiteit vs identiteitsverwarring Trouw
6 Vroege volwassenheid Intimiteit vs isolement Liefde
7 Middelbare volwassenheid Openstaan voor verandering vs stagnatie Zorg
8 Late volwassenheid Integriteit vs wanhoop Wijsheid
Het geloof dat identiteit veranderd, komt voort uit het idee van Erikson dat we onze identiteit
steeds ontwikkelen doordat we steeds belevenissen en problemen moeten verwerken. Onze
