Hoorcolleges
gezondheidscommunicatie
Keuzevak BSc Gezondheidswetenschappen, VU
Inhoud
Theorie 1: Inleiding gezondheidscommunicatie | Precede-Proceed model .................................................................... 1
Gastcollege 1: CSL (Community Service Learning) thema: drugsgebruik onder studenten en buitenlandse bezoekers . 3
Theorie 2: Theory of reasoned action & planned behavior | Social Cognitive Theory..................................................... 9
Theorie 3: Health Belief Model | Transtheoretical Model ............................................................................................. 13
Theorie 4: Manieren van communiceren: informatieve, educatieve en persuasieve communicatie ............................ 15
Gastcollege 2: Nudging ................................................................................................................................................... 19
Gastcollege 3: Interventiedesign .................................................................................................................................... 23
Gastcollege 4: Risicocommunicatie ................................................................................................................................ 26
Theorie 5: Afrondend/samenvattend college................................................................................................................. 29
,Theorie 1: Inleiding gezondheidscommunicatie | Precede-Proceed model
Over de cursus
Leerdoelen
Aan het einde van de cursus:
- Heb je kennis van verschillende vormen van communicatie en hun doelen
- Heb je kennis van diverse communicatie- en gedragsmodellen die gebruikt kunnen worden om gezond
gedrag te bevorderen
- Kun je een communicatie-interventie ontwikkelen en evalueren om gezond gedrag binnen een specifieke
doelgroep te bevorderen
- Kun je deze wetenschappelijke, getoetste interventie op overtuigende wijze in groepsverband presenteren
aan de opdrachtgever (GGD Amsterdam & Jellinek, problematisch drugsgebruik aanpakken)
Samengevat
- Hoor- en gastcolleges online (live of opgenomen)
- Verplichte online opdrachten (minimaal 4x)
- Werkgroepen via Zoom
- Wekelijks inloopspreekuur
- Groepsopdracht: digitaal samenwerkingen
- Online tentamen en online presentaties
Instructies groepsopdracht
Doel = ontwerpen en evalueren van communicatie-interventie voor een specifieke doelgroep met betrekking tot het
thema ‘drugsgebruik onder studenten of buitenlandse bezoekers’
- In samenwerking met GGD Amsterdam & Jellinek kliniek
- Groepen: 5-6 studenten
Deelopdrachten:
1. In kaart brengen gezondheidsprobleem en doelgroep
2. Theorie-gedreven communicatiestrategie (boodschap) ontwikkelen
- Keuze voor communicatiemiddel
3. Ontwerpen en toetsen (pilot) onder doelgroep (systematisch en creatief)
- Inleveren: bij werkgroep docent
- Tezamen: eindverslag
Inleiding gezondheidscommunicatie
Dynamische definitie van gezondheid
Positieve gezondheid door Machteld Huber: ‘Gezondheid is het vermogen van mensen om met de fysieke,
emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk eigen regie te voeren’
- “Health as a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease
or infirmity”
- “De vaardigheid om zich aan te passen en zichzelf te redden bij sociale, fysieke en emotionele uitdagingen”
- Multidimensionaal:
- Objectief (volgens de wetenschap/experts)
- Subjectief (hoe ervaar ik gezondheid?)
- Sociaal (wordt het sociaal gezien als gezondheidsprobleem?)
- De doelgroep moet het gezondheidsprobleem zelf ook identificeren als probleem, anders hebben
campagnes geen nut
1
,Bevorderen van gezondheid
1. Regelgeving
2. Voorzieningen
3. Communicatie (focus van deze cursus)
Gezondheidscommunicatie
- Gezondheid steeds meer een ‘hot topic’
- Populaire sub-discipline van communicatiewetenschappen
- Paraplubegrip voor verschillende communicatieve praktijken in de gezondheidszorg
- Inzichten uit: psychologie, sociologie, taalkunde, filosofie, besluitvorming, gezondheidswetenschappen
Motieven, onder andere:
- Informeren
- Overtuigen
- Manipuleren
- Vermaken
➔ Of: een combinatie hiervan
Niveaus, onder andere:
- Individueel niveau, bijvoorbeeld besluitvorming behandelingen
- Maatschappelijk, bijvoorbeeld betrekken bij debat over vaccineren
- Politiek, bijvoorbeeld referendum over orgaandonatie
- Commercieel, bijvoorbeeld tv-programma over afvallen
➔ Wie is de actor, welk niveau en wat is het motief?
Gezondheidscampagnes = alle (communicatieve) activiteiten die kunnen worden ondernomen om te stimuleren dat
mensen zich op vrijwillige basis ‘gezonder’ willen en kunnen gedragen
- Belang van een planmatige en systematische aanpak
Precede-proceed model (Lawrence Green)
- Het begint en eindigt bij ‘quality of life’ → eerst van 1 tot en met 4 (rechts naar links) en dan van 5 tot en
met 8 (links naar rechts
- Analyse, implementatie en evaluatie
2
, Uitgangspunten Precede-Proceed model:
1. Gezondheid heeft vele determinanten
2. Noodzaak multidimensionale aanpak (bijvoorbeeld gedrag en sociale omgeving) → bereikt meer mensen
Fase 1: Social assessment
Wat is de impact op de kwaliteit van leven?
- Gaat uit van een vastomlijnde doelgroep/risicogroep
- Uitgangspunt: ervaren gezondheidsprobleem vermindert kwaliteit van leven
Fase 2: Epidemiological assessment
Stap 1: Analyse van (volks)gezondheid
Stap 2: Analyse genetische, gedrags- en omgevingsfactoren
- SMART: specific, measurable, achievable, relevant, time-bound → gezondheids- en gedragsdoel
Fase 3: Educational and ecological assessment
Waarom gedraagt de doelgroep zich op deze manier?
- Predisposing factors: kennis, attitude, opvattingen, waarden, percepties
- Reinforcing factors: beloning, goedkeuring (sociaal)
- Enabling factors: vaardigheden, middelen en barrières die gedragsverandering helpen of hinderen
(individueel of omgeving)
Fase 4: Program development
Interventieontwikkeling
- Ontwikkeling programma’s
- Uitrollen processen
Fase 5-8: Proceed
- Implementeren
- Evalueren: proces, impact, uitkomst
Evaluatieplan:
- (Evaluatie)doelen
- Proces- en evaluatievragen
- Onderzoeksdesign (survey, interview, focusgroep)
- Meetinstrumenten (e.g. vragenlijsten)
- Respondenten
- Data-analyse
Gastcollege 1: CSL (Community Service Learning) thema: drugsgebruik onder
studenten en buitenlandse bezoekers
Introductie verslavingspreventie
Doel van verslavingspreventie
Gezondheidsbevordering en ziektepreventie:
- Het voorkomen van problemen die kunnen ontstaan door het gebruik van alcohol en andere drugs,
medicijnen, gokken, internetten en gamen
- Het vroegtijdig signaleren van problemen
- Toeleiding naar passende hulpverlening bij problematisch gebruik
Harm reduction en destigmatisering:
- Harm reduction: beperken van gezondheidsschade en het voorkomen van verergering van bestaande en/of
ontstaan van andere problemen
- Destigmatiseren: het bespreekbaar maken kan zorgen voor verandering van middelengebruik → vermindert
schaamte en bevordert openheid
- Bijvoorbeeld niet het woord junks gebruiken (stigmatisering)
3