Arresten
Alle jurisprudentie burgerlijk recht 3 2020/2021 (RuG)
- Instelling
- Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
- Boek
- Onrechtmatige daad
Alle voorgeschreven jurisprudentie én een aantal niet-verplichte arresten van het jaar 2020/2021.
[Meer zien]Voorbeeld 6 van de 69 pagina's
Voorbeeld 6 van de 69 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Jurisprudentie burgerlijk recht 3 2020/2021Inhoudsopgave
Verplichte jurisprudentie............................................................................................................................... 4
Jurisprudentie week 1 BR3....................................................................................................................................4
Kelderluik factoren............................................................................................................................................4
1A HR 9 dec 1994, NJ 1996/403 (Zwiepende tak).............................................................................................4
1A HR 28 mei 2004, ECLI:NL:HR:2004:AO4224 (Jetblast).................................................................................5
1A HR 25 nov 2005, ECLI:NL:HR:2005:AU4042 (Skeelerongeval).....................................................................5
1A HR 7 apr 2006, ECLI:NL:HR:2006:AU6934 (Der Bildtpollen Aanwas BV-Miedema)....................................6
1B HR 24 september 2004, NJ 2008/587 (Vleesmeesters/Alog)......................................................................7
1B HR 3 april 2015, ECLI:NL:HR:2015:831 (aansprakelijkheid notaris = novitaris)...........................................7
1B HR 18 sep 2015, ECLI:NL:HR:2015:2745 (aansprakelijkheid advocaat).......................................................8
1B HR 14 juli 2017, ECLI:NL:HR:2017:1355 (Visser/Compaen).........................................................................9
1B HR 28 juni 2013, ECLI:NL:HR:2013:47 (Gevaarzetting wegens onveilig voetbalveld in Curaçaose
gevangenis)........................................................................................................................................................9
Jurisprudentie week 2 BR3..................................................................................................................................10
2A) HR 9 nov 2007, ECLI:NL:HR:2007:BA7557 (Groot Kievitsdal)...................................................................10
2A) HR 14 jul 2017, ECLI:NL:HR:2017:1345 (Spoorwerker)............................................................................11
2A) HR 18 juni 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL9696 (Koeman c.s./Sijm Agro).......................................................12
2A) HR 11 nov 2011, ECLI:NL:HR:2011:BR5215 (Postbezorger of TNT)..........................................................12
2A) HR 11 nov 2011, ECLI:NL:HR:2011:BR5223 (Rooyse Wissel)....................................................................13
2A) HR 4 okt 2013, ECLI:NL:HR:2013:CA3751 (Waterscooter).......................................................................14
2A) HR 22 nov 2019, ECLI:NL:HR:2019:1831 (Orderpicktruck).......................................................................14
2B) HR 17 dec 2010, ECLI:NL:HR:2014:831 (Wilnis = Hoogheemraadschap)..................................................15
2B) HR 4 apr 2014, ECLI:NL:HR:2014:831 (Reaal/Deventer = Gevaarlijke berm)...........................................16
2B) HR 16 feb 2018, ECLI:NL:HR:2018:208 (Opbreking wegdek)....................................................................17
2B) HR 1 apr 2011, ECLI:NL:HR:2011:BP1475 (Loretta)..................................................................................18
2B) HR 29 jan 2016, ECLI:NL:HR:2016:162 (Hangmat II - Dieren)...................................................................18
2B) HR 24 nov 2017 ECLI:NL:HR:2017:3016 (Brand in loods of Schavemaker c.s./Planet c.s.)......................19
2B) HR 7 okt 2016, ECLI:NL:HR:2016:2283 (Stroomkabels)............................................................................20
Jurisprudentie week 3 BR3..................................................................................................................................21
3a) HR 13 apr 2007, ECLI:NL:HR:2007:AZ8751 (Iraanse vluchtelinge)............................................................21
3a) HR 13 okt 2006, NJ 2008/528 m.nt. C.C. van Dam NJ 2008/529 (Vie d’Or)..............................................21
3a) HR 29 jan 2016, ECLI:NL:HR:2016:147......................................................................................................23
3a) HR 20 sep 2019, ECLI:NL:HR:2019:1409 (Schietpartij Alphen a/d Rijn)....................................................24
3b) HR 14 jan 2005, ECLI:NL:HR:2005:AR0220, NJ 2007/481 m.nt. Jac. Hijma (Ahold/Staat) (annotatie).....25
3b) HR 18 jun 2010, ECLI:NL:HR:2010:BM0893 (Doerga/Ymere)...................................................................27
3b) HR 26 okt 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX0357 (Reaal/Athlon).......................................................................28
23b) HR 10 feb 2017, ECLI:NL:HR:2017:208 (Verzoeker/New India, ‘total loss’)...........................................28
3b) HR 9 jun 2017, ECLI:NL:HR:2017:1053 (Aandelen De Provinciale of Hofstad/Rixtel)...............................30
3b) HR 30 aug 2019, ECLI:NL:HR:2019:1291 (kapitalisatie/peildatum) nieuw...............................................31
3b) HR 21 feb 2020, ECLI:NL:HR:2020:315 (leidingschade/abstracte schadebegroting) nieuw.....................32
Jurisprudentie week 4 BR3..................................................................................................................................34
4A) HR 21 feb 1997 (Wrongful birth)..............................................................................................................34
4A) HR 18 mrt 2005 (Wrongful life/Baby Kelly) m.nt. J.B.M. Vranken (annotatie)........................................35
4A) HR 17 feb 2017, ECLI:NL:HR:2017:273 (Eiser/De Goudse, molenaarszoon)............................................36
4A) HR 15 mrt 2019, ECLI:NL:HR:2019:376 (EBI) – 6:106 sub b BW...............................................................37
4B) HR 9 oktober 1992, NJ 1994/535 m.nt. C.J.H. Brunner (DES-dochters)...................................................39
4B) HR 23 november 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX7264, NJ 2012/669 (Erven A./B. en C. ook wel
gynaecoloogarrest)..........................................................................................................................................39
4B) HR 21 december 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX7491 (B. en Deloitte Belastingadviseurs/H.).......................40
Nefalit/Karamus..............................................................................................................................................41
1
, 4B) HR 2 oktober 2015, ECLI:NL:HR:2015:2914 (Diefstal en groepsaansprakelijkheid).................................41
4B) HR 23 december 2016, ECLI:NL:HR:2016:2987 (Baby Esther)..................................................................41
4B) HR 14 jul 2017, ECLI:NL:HR:2017:1353 (Keukenbrand)............................................................................42
4B) HR 10 jan 2020, ECLI:NL:HR:2020:27 (omkeringsregel bij productaansprakelijkheid) nieuw..................43
Jurisprudentie week 5 BR3..................................................................................................................................44
5A) HR 22 oktober 1999, ECLI:NL:HR:1999:ZC2994(Koolhaas/Rockwool).....................................................44
5A) HR 13 januari 2017, ECLI:NL:HR:2017:32 (DAF/Achmea).........................................................................44
5A) Hof van Justitie van de Europese Unie 5 maart 2015, nr. C-503/13 en C-504/13, ECLI:EU:C:2015:148
(Boston Scientific)............................................................................................................................................45
Veedfald (hc 9):...............................................................................................................................................46
Commissie/Verenigd Koninkrijk-arrest (C-300/95).........................................................................................46
7o5A) Hof van Justitie van de Europese Unie 21 juni 2017, nr. C-621/15, ECLI:EU:C:2017:484 (W. c.s./Sanofi
Pasteur MSD SNC)...........................................................................................................................................47
5A) HR 30 januari 2015, ECLI:NL:HR:2015:178 (Staatsloterij/ Stichting Loterijverlies)..................................47
5A) HR 20 december 2019, ECLI:NL:HR:2019:2006, NJ 2020/41 (Urgenda)...................................................48
5B) HR 29 jan 1993, ECLI:NL:HR:1993:ZCo845 (Vermobo/Van Rijswijk)........................................................49
5B) HR 12 feb 2016, ECLI:NL:HR:2016:236 (Lindorff BV/Nazier of Gratis Mobieltjes I)..................................50
Jurisprudentie week 6 BR3........................................................................................................................... 51
6A HR 4 mei 2001, ECLI:NL:HR:2001:AB1426 (Chan-a-Hung/Maalsté)..........................................................51
6A HR 14 dec 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX8349, (Nationale Nederlanden Schadeverzekering/S. en L.).........52
6A HR 10 juli 2015, ECLI:NL:HR:2015:1873, (Achmea/Menzis)......................................................................53
6A HR 4 okt 2013, ECLI:NL:HR:2013:CA3751, (Waterscooter)........................................................................53
6A HR 8 jul 2016, ECLI:NL:HR:2016:1483 (TenneT/ABB)................................................................................54
6A HR 27 okt 2017, ECLI:NL:HR:2017:2789, (Staat/Vrolijk)............................................................................55
6A HR 16 okt 2020, ECLI:NL:HR:2020:1628 nieuw..........................................................................................56
6B HR 19 jul 2019, ECLI:NL:HR:2019:1278 (Groningse aardbevingsschade)..................................................57
Niet-verplichte jurisprudentie...................................................................................................................... 60
Lindenbaum/Cohen (1919).............................................................................................................................60
Taxibus.............................................................................................................................................................60
Duwbak Linda..................................................................................................................................................61
Taxus................................................................................................................................................................61
Veenbroei........................................................................................................................................................61
Natrappen in voetbalwedstrijd.......................................................................................................................61
Tennisbal.........................................................................................................................................................62
Bottefeart........................................................................................................................................................62
Schaatsers........................................................................................................................................................62
Midgetgolf.......................................................................................................................................................62
IJsvoetbal.........................................................................................................................................................62
Ongeluk op de kartbaan..................................................................................................................................63
Struikelende broodbezorger...........................................................................................................................63
Rb. ouders van Tristan.....................................................................................................................................63
Sportschool fit for free (..................................................................................................................................63
Glijpartij met letsel (ECLI:NL:GHAMS:2016:4310)..........................................................................................64
Sneeuwbal (= sneeuwballende kinderen).......................................................................................................65
Ricky van Rooij.................................................................................................................................................65
Plezierrit..........................................................................................................................................................65
Container bij speelveld....................................................................................................................................65
Jurisprudentie dieren 6:179 BW......................................................................................................................65
Groningse Oosterparkrellen-arresten.............................................................................................................66
Johanna Kruidhof............................................................................................................................................66
Bakkum/Achmea.............................................................................................................................................66
Rally Parijs/Dakar (ook wel: arrest Burger/Brouwer Motors).........................................................................67
Arrest Pollen/Linssen......................................................................................................................................67
2
, Verhaeg/Jenniskens........................................................................................................................................67
Natronloog......................................................................................................................................................69
Kostenverhaal brandweer...............................................................................................................................69
3
,Verplichte jurisprudentie
Jurisprudentie week 1 BR3
Kelderluik factoren
Heeft A onrechtmatig gehandeld jegens B, die letsel opliep? HR noemt een aantal gezichtspunten aan de hand
waarvan deze vraag kan worden beantwoord:
1. De kans dat anderen niet goed opletten
2. De kans dat daardoor ongevallen ontstaan (Zwiepende tak)
3. De ernst van de gevolgen die kunnen ontstaan (zaakschade/letselschade)
4. De mate waarin het nemen van veiligheidsmaatregelen bezwaarlijk is.
a. Zorgvuldig, genoeg voorzorgsmaatregelen?
5. Bildtpollen/Miedema kan gezien worden als een 5 e factor van de Kelderluik-criteria: belangrijk is de
aard van de gedraging slechts toepassen bij 2 professionele partijen
a. Het gaat dan met name om onderscheiden zoals: was al dan niet sprake van een
noodsituatie, van een risicovolle activiteit, van een commerciële activiteit of van een
alledaagse handeling? Relevant is dan ook of degene die het gevaar schept dat uitsluitend
doet in zijn eigen belang, dan wel mede in het algemeen belang of in het belang van degene
die aan het gevaar wordt blootgesteld.
NB criteria staan niet los van elkaar, ze beïnvloeden elkaar!
- Is kans op letselschade (3) dan mogen strenge veiligheidsmaatregelen worden verwacht (4).
- Is sprake van een noodsituatie (5) dan is evident dat nauwelijks tijd zal zijn voor het nemen van
veiligheidsmaatregelen (4)
- Van een commercieel bejaardentehuis (5) mag een betere inschatting van de risico’s (1 + 2) worden
verwacht dan van vrijwilligers die een sociale activiteit voor bejaarden organiseren
- Indien het nemen van veiligheidsmaatregelen nauwelijks bezwaarlijk is (4) wordt de waarschijnlijkheid van
de schade (1 + 2) minder belangrijk.
HR concludeerde in Kelderluikzaak tot aansprakelijkheid, want:
1. Aannemelijk is dat cafébezoekers er een rekening mee houden dat voor het toilet een KL open staat
2. Een val in een KL kan ernstig letsel veroorzaken
3. Als de KL dicht werd gedaan, was de kans op een ongeval 0
4. Het KL dichtdoen is heel makkelijk, totaal niet bezwaarlijk
1A HR 9 dec 1994, NJ 1996/403 (Zwiepende tak)
NB osvo kan in een professionele situatie, als je concludeert dat niet is voldaan aan de Kelderluik-criteria. Ga
dus eerst alle criteria bij langs! Dat sprake is van een professioneel bedrijf/wederpartij/e.d. neem je mee in de
Kelderluik-criteria.
HR 9 dec 1994 (Zwiepende tak)
Onderwerp Osvo (ongelukkige samenloop van omstandigheden)
Samenvatting W, H en anderen hebben een boswandeling gemaakt. Tijdens deze wandeling gaf W een
feiten schop tegen een tak, die als gevolg daarvan is ‘teruggezwiept’ en H in het rechteroog heeft
geraakt. Het daardoor veroorzaakte letsel heeft tot verlies van het oog geleid. H vordert in
dit geding vergoeding van de hierdoor door hem geleden schade, daartoe stellende dat
deze gedraging van W een onrechtmatige daad jegens H oplevert.
Rechtsvraag Is hier sprake van een onrechtmatige daad of een osvo (ongelukkige samenloop van
omstandigheden)?
HR Niet reeds de enkele mogelijkheid van een ongeval, als verwezenlijking van aan een bepaald
gedrag inherent gevaar, doet dat gedrag onrechtmatig zijn, maar dat zodanig
gevaarscheppend gedrag slechts onrechtmatig is indien de mate van waarschijnlijkheid van
een ongeval (het oplopen van letsel door een ander) als gevolg van dat gedrag zo groot is,
4
, dat de dader zich naar maatstaven van zorgvuldigheid van dat gedrag had moeten
onthouden. Eindoordeel: osvo.
1A HR 28 mei 2004, ECLI:NL:HR:2004:AO4224 (Jetblast)
HR 28 mei 2004 (Jetblast)
Onderwerp Gevaarzetting (od); toetsing Kelderluik-criteria; waarschuwingen
Samenvatting H bevond zich op de openbare weg naast het luchthaventerrein van Princess Juliana
feiten International Airport. Het luchthaventerrein is van de openbare weg gescheiden met een
hek. Aan het hek hangt een bord: 'WARNING low flying and departing aircraft blast can
cause physical injury'. H stond naast het hek, op ongeveer 50 meter vanaf een vertrekkend
vliegtuig. Bij het vertrek van het vliegtuig deed zich een zogeheten jetblast voor. H heeft als
gevolg hieraan letsel opgelopen en zowel materiële als immateriële schade opgelopen. H
vordert schadevergoeding en legde ten grondslag dat PJIAE jegens haar een onrechtmatige
daad heeft gepleegd, aangezien zij in gebreke is gebleven met het treffen van adequate
voorzorgsmaatregelen op en om het vliegveld. Volgens H zijn de aanwezige
waarschuwingsborden niet voldoende en adequaat genoeg waardoor een onveilige
omgeving is geschept.
Rechtsvraag Is de luchthaven aansprakelijk te stellen voor het ongeval van H?
HR Degene die een op zichzelf toegestaan gevaar creëert, dient daarvoor te waarschuwen. Dat
dient met de nodige precisie te gebeuren. Een enkel verbod is niet altijd voldoende. Indien
nodig dient het karakter van het gevaar te worden omschreven. Het kan daarbij dienstig
zijn wanneer is aangegeven welk gedrag van het publiek wordt verwacht.
Niet (voldoende) waarschuwen voor op zichzelf toegestaan/aanvaardbaar gevaar, terwijl
verwacht kan worden dat het publiek zich zal opstellen in de nabijheid van de gevaarlijke
plek, vormt een schending van de zorgvuldigheidsnorm een waarschuwing op zichzelf is
niet voldoende, deze dient effectief te zijn.
- Een waarschuwingsbord kan enkel als afdoende veiligheidsmaatregel gelden,
indien kan worden verwacht dat deze waarschuwing zal leiden tot handelen of
nalaten waardoor het gevaar wordt vermeden.
HR: kelderluikcriteria zijn van toepassing, r.o. 3.4.3: "Voor het antwoord op de vraag of een
waarschuwing kan worden beschouwd als een afdoende maatregel met het oog op de
bescherming tegen een bepaalt gevaar, valt dat deze waarschuwing zal leiden tot een
handelen of nalaten waardoor dit gevaar wordt vermeden." De stelling van het slachtoffer
dient meegewogen te worden in het oordeel oftewel de waarschuwing op zichzelf is niet
voldoende, deze dient effectief te zijn. Ook stelt de Hoge Raad dat iemand die de zorg voor
een terrein heeft en nalaat om afdoende veiligheidsmaatregelen te nemen, niet alleen
onrechtmatig handelt jegens degenen die zich op het terrein bevinden, maar ook jegens
degenen die zich in de directe nabijheid van het terrein bevinden.
De HR oordeelt dat het hof niet voldoende heeft gemotiveerd waarom het bord aan de
nieuwe maatstaf voldeed. Volgens de HR voldeed het bord namelijk niet aan de nieuwe
maatstaf. Terugverwijzing zaak.
1A HR 25 nov 2005, ECLI:NL:HR:2005:AU4042 (Skeelerongeval)
HR 25 nov 2005 (Skeelerongeval)
Onderwerp Tekortgeschoten in zorgplicht; commerciële setting
Samenvatting Vrouw geeft zich op voor beginnerscursus skeeleren. Het ingevulde en ondertekende
feiten aanmeldingsformulier vermeldt: "Deelname is voor eigen rekening en risico." De lessen
werden gegeven op een geasfalteerde skeelerbaan, waarop geen oneffenheden of andere
onvolkomenheden aanwezig waren. Aan het begin van de les werden door Eurosportief aan
de cursisten skeelers alsmede knie- en polsbeschermers uitgereikt. Bij de eerste les had de
instructeur de leerlingen, onder wie de vrouw, verteld dat zij een helm konden pakken als
5
, zij daar behoefte aan hadden. Tijdens de 3e les droeg de vrouw geen valhelm. Zij viel
achterover en sloeg met haar hoofd tegen de grond. Ze had hersenletsel en is als gevolg van
de val opgelopen letsel de volgende dag overleden. Ten tijde van het ongeval was het
dragen van pols-, elleboog- en kniebeschermers verplicht voor de cursisten, het dragen van
een valhelm niet. Dit is na het ongeval wel verplicht gesteld.
HR Eurosportief is tekortgeschoten in de zorgplicht die van haar verwacht mocht worden. Zij
had een hoge mate van zorgplicht en het dragen van een valhelm verplicht moeten stellen.
Het overlijden van de cursist was niet onvoorzienbaar, mede gezien de aard van de
aansprakelijkheid en de ernst van het door haar opgelopen hoofdletsel. Een
uitsluitingsbeding is onder deze omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en
billijkheid onaanvaardbaar en dient buiten toepassing te blijven.
Omstandigheden die van belang zijn:
- Het was een commerciële setting, Eurosportief is een commercieel bedrijf
(profit/non-profit)
- Dat de vrouw zich vrijwillig heeft blootgesteld aan het risico van een val (op het
hoofd) bevrijdde Eurosportief immers niet noodzakelijkerwijs van haar
aansprakelijkheid ter zake van het niet treffen van de met het oog op dat risico bij
een skeelercursus voor beginners geboden veiligheidsmaatregelen.
o Aanvaarden bepaald risico is op zichzelf geen rechtvaardigingsgrond
- De cursusleider droeg ook geen helm, hij had dat wel moeten doen in het kader
van zijn voorbeeldfunctie (verhouding deskundige/ervaren docent en beginner)
- De contractuele uitsluiting ‘Deelname is voor eigen rekening en risico’ in het
aanmeldingsformulier is onaanvaardbaar (redelijkheid en billijkheid).
1A HR 7 apr 2006, ECLI:NL:HR:2006:AU6934 (Der Bildtpollen Aanwas BV-
Miedema)
HR 7 apr 2006 (Der Bildtpollen Aanwas BV-Miedema)
Onderwerp Onrechtmatigheid: mate van waarschijnlijkheid (‘5e’ Kelderluik-criteria)
Samenvatting Miedema is uienteler. Bildtpollen is dijkbeheerder, hij heeft schaapjes. Bildtpollen strooit
feiten uienresten op de dijk omdat schapen dat lekker vinden. De uien van Miedema worden
besmet met de schimmelziekte ‘koprot’, als gevolg van het strooien van de uienresten door
B. M wil schadevergoeding omdat zijn uien zijn besmet. Uiteindelijk oordeel: geen
onrechtmatige gedraging.
HR Volgens de HR is het storten van uien, zonder zorg te dragen voor verwijdering van
restanten, niet per definitie onrechtmatig.
Het enkel vergroten van de kans [op verspreiding van plantenziekten] of het in het leven
roepen van de mogelijkheid van schade als verwezenlijking van aan een bepaald gedrag
inherent gevaar is onvoldoende voor het aannemen van onrechtmatigheid (van dat gedrag).
Zodanig gevaarscheppend gedrag is slechts onrechtmatig indien de mate van
waarschijnlijkheid van schade als gevolg van dat gedrag zo groot is dat de betrokkene zich
naar maatstaven van zorgvuldigheid van dat gedrag had moeten onthouden, dan wel
maatregelen had moeten treffen om het geval te voorkomen. De in het maatschappelijk
verkeer betamende zorgvuldigheid reikt niet zo ver dat op Bildtpollen ook zonder dat zij het
risico van verspreiding van koprot kende of behoorde te kennen de door het hof vermelde
verantwoordelijkheid rust.
De HR doet een aanvulling aan het Kelderluik-arrest:
1. De kans dat anderen niet goed opletten
2. De kans dat daardoor ongevallen ontstaan
3. De aard en ernst van eventuele schade (= de gevolgen die kunnen ontstaan)
4. De mate waarin het nemen van voorzorgsmaatregelen bezwaarlijk en gebruikelijk is
5. Aard van de gedraging
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rechtenstudente21. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 83662 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen