Dit is een uitgebreide samenvatting met jaartallen over de Historische Context Duitsland & Verlichting voor VWO. Met o.a. deze samenvatting heb ik een dikke voldoende gehaald voor mijn examen VWO !
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1515-1648)
Waardoor breekt de Opstand uit in de Nederlanden, 1515-1572?
1. De centralisatie politiek van Karel V en Filips II waardoor privileges van edelen en steden in
de Nederlandse gewesten worden bedreigd.
2. De afkeer onder Nederlandse protestanten én katholieken tegen de steeds gewelddadiger en
intensiever wordenden kettervervolging in de Nederlandse gewesten.
Begin 16e eeuw kritiek Maarten Luther op katholieke kerk:
Ka: De protestantse reformatie die splitsing van de
Roem, rijkdom en macht = bijgeloof > aflaat onzin!
christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.
Alleen de bijbel is nodig > moet daarom in de volkstaal worden verspreid
Protestantse boodschap verspreid via nieuwe media: pamflet en boek > groeiende aanhang
Luther in Duitse rijk
Volgens Luther mag vorst geloof voor onderdanen bepalen > vorsten steunen ideeën Luther, want
meer macht > macht Karel V daalde, want vorsten gingen meer hun eigen gang > Karel roept
Luther op om naar Worms te komen (Paus had hem al in kerkelijke ban gedaan) >
1521: Rijksdag van Worms
Doel: Luther moet ideeën herroepen > Luther weigert > Karel V verklaart Luther vogelvrij (iedereen
mag hem doden zonder straf) > scheuring christelijke kerk
Luther (zit in burcht Frederick van Saksen) krijgt steun Duitse vorsten > Godsdienstoorlogen >
1555: Vrede van Augsburg (tussen protestantse Duitse vorsten en Karel V) > Karel vindt het niks,
want: ‘Wiens gebied, diens gebed’ = vorst bepaalt geloof in gebied
Bestuur Nederlanden in Middeleeuwen: geen centraal bestuur, maar grote zelfstandigheid van
gewesten.
Duitse keizer/Franse koning, praktijk: weinig macht > hoge adel: graaf/hertog, praktijk: regeerde
Ka: Het begin van staatsvorming en centralisatie.
samen met gewestelijke staten > lage adel (achterleenmannen) > steden steeds meer macht
Gewestelijke staten = vertegenwoordigers geestelijkheid, adel en stedelijke burgerij.
In 15e/16e eeuw in Nederlanden macht stedelijke burgerij steeds groter, door:
Toename handel/nijverheid > stijging inkomsten stedelijke burgerij > meer belasting betalen aan
grafen/hertogen > inruil krijgen stadsrechten/privileges
Karel V wilt centralisatie (vindt opkomende macht steden en privileges niks) > centralisatie vormt
een bedreiging voor privileges van steden >
1531: instelling drie collaterale raden (in Brussel)
• Raad van State: belangrijkste Nederlandse edelen
• Geheime Raad: rechtsgeleerden; opstellen van wetten en toezicht houden op bestuur van
gewesten en steden
• Raad van Financiën: hoge edelen en rechtsgeleerden; uitvoering van en toezicht houden op het
financiële beleid
1555: Karel V opgevolgd door Filips II > zet centralisatie beleid voort > dagelijks bestuur over
Nederlanden in handen van landvoogdes Margaretha van Parma
In Nederlanden kreeg Calvijn meer aanhangers dan Luther
Calvijn zegt; ieder zelf geloof bepalen, zonder toestemming overheid en mag in opstand komen
tegen vorst die jou geloof bedrukt
1550: Instelling bloedplakkaten door Karel V = wetten doodstraf en inbeslagname goederen, als:
• Drukken, schrijven, verspreiden en bezitten ketterse boeken/afbeeldingen
• Bijwonen protestante bijeenkomsten
• Huisvesten protestanten
, Karel V gedraagt zich als absoluut vorst; probeert alle macht naar zich toe te trekken.
Ka: Het streven van vorsten naar absolute
Filips II zet beleid voort > Nederlanders twijfelen aan zin strenge vervolging en bezorgd aantasting
privileges >
1566: indienen smeekschrift; door lage Nederlandse adel met verzoek matiging van
kettervervolgingen > belofte landvoogdes: tijdelijk minder kettervervolgingen > protestanten zien
kans om meer openbaring te komen > beeldenstorm
Reacties op beeldenstorm:
• Landvoogdes eist trouw Nederlandse edelen (laat zien niet eens met beeldenstorm en achter
katholieke beleid staat) > hoogste edelman: Willem van Oranje (stadhouder) weigert en vertrekt
naar Duitsland
• Filips II houdt Nederlandse edelen verantwoordelijk > hertog Alva nieuwe landvoogd > stelt
macht.
Raad van Beroerten in (om te straffen voor beeldenstorm) > Raad treedt hard op > veel
weerstand, ook onder katholieken > calvinisten vluchten naar buitenland
Willem van Oranje roept, vanuit Duitse ballingschap, tot verzet tegen Alva. > Nederlandse
opstand/80-jarige oorlog (1568-1648) > begint bij Heiligerlee > begin opstand weinig steun van
bevolking > watergeuzen helpen wel in strijd > Willem van Oranje geeft watergeuzen toestemming
om guerrilla-oorlog te beginnen tegen legers Alva >
1572: Watergeuzen nemen Den Briel in > andere steden in Holland en Zeeland sluiten zich aan bij
opstand > Staten Holland zonder toestemming Fillips vergaderen en besluit:
• Gezamenlijke financiering van strijd
• Willem van Oranje wordt stadhouder
Watergeuzen = Nederlandse calvinisten die na komst Alva naar Engeland en Noord-Duitse
kuststeden waren gevlucht > inkomsten uit kaapvaart
Guerrilla-oorlog = ene kant duidelijke herkenbaar leger (Alva), watergeuzen kleine losse groepjes
zonder duidelijke structuur en uniformen; vielen ongeorganiseerd leger gaan > Spaanse leger wist
niet wanneer aanval verwachten
Waardoor resulteert de Opstand in het ontstaan van de Republiek, 1572-1588?
1. Spaanse troepen zijn niet bij machte de opstand in de Nederlanden te stoppen. In 1581
zweren de noordelijke gewesten definitief het gezag van de Spaanse koning af.
2. Na de moord op Willem van Oranje en enkele vruchteloze pogingen een nieuwe vorst te
vinden, kiest de Unie van Utrecht in 1588 voor een republikeinse staatsvorm en roept De
Republiek der Zeven Verenigde Provinciën uit.
Het lukte Alva niet om de opstand in de Nederlandsen snel neer te slaan > burgeroorlog
Spaanse soldaten olv. Alva VS. Nederlandse opstandelingen olv. Oranje.
Het ontzet van Leiden
1572: Leiden sluit zich aan bij de opstand >
1573: Spaanse troepen omsingelen de stad bijna een jaar lang en hongeren de stad uit >
1574: Staten van Holland laten gebieden rondom Leiden onder water lopen > Spaanse troepen
vluchten
Willem van Oranje
Ideaal: Gelijke behandeling katholieken en protestanten
Praktijk: onenigheid tussen katholieken en protestanten
Om aanhangers te krijgen gebruikte Oranje veel propaganda (zoals Wilhelmus).
Nadruk lag niet op vervolging geloof, maar verdediging ‘vaderland’
Propaganda vooral tegen Alva, niet Filips II
Tot 1576 blijft de Opstand beperkt tot Holland en Zeeland
Filips II niet genoeg geld om huurlegers te betalen > plunderingen door Spaanse soldaten >
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nikkivanvliet. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
