Bijzondere overeenkomsten
1 Bijzondere overeenkomsten algemeen
Bijzondere overeenkomsten zijn overeenkomsten waarvoor de wetgever in het Burgerlijk Wetboek
speciale regels heeft opgesteld in aanvulling op de gewone regels van Boek 6 BW. Voorbeelden van
bijzondere overeenkomsten zijn:
1. Koop (incl. consumentenkoop en koop op afstand);
2. Arbeidsovereenkomst;
3. Opdracht (incl. varianten);
4. Aanneming van werk;
5. Vaststellingsovereenkomst;
6. Verzekeringsovereenkomst.
Bijzondere overeenkomsten kennen een bijzondere regeling in de wet, die aanvullend is op de algemene
regels van het overeenkomstenrecht. Bijzondere overeenkomsten worden ook wel benoemde
overeenkomsten genoemd.
Waarom?
1. Goede verloop van het rechtsverkeer (aanvullend of regelend recht)
2. Bescherming van zwakkere partijen
Wanneer bijzondere regels zijn vastgesteld, gaan deze altijd voor de algemene regels, volgens het
adagium (motto) ‘lex specialis derogat lex generali’.
Europese rechtssystemen
1. Napoleontisch systeem
Tot deze familie kunnen de landen worden gerekend waar de Code Civil grote invloed heeft
gehad. Het gaat om o.a.: Frankrijk, Nederland, België, Spanje en Portugal. Via Frankrijk heeft dit
systeem zich verspreid naar veel Afrikaanse landen.
2. Romaans-Germaans systeem
Tot deze familie behoren de Europese landen met een rechtssysteem dat vooral beïnvloed is door
het Romeinse en Germaanse recht. Deze is ontstaan in Scandinavië en Duitstalige landen. Met
het nieuwe BW wordt Nederland ook tot deze landen gerekend. Nederland heeft dus een
gemengd rechtssysteem.
3. Common law-systeem
Ook wel Angelsaksische recht genoemd. Vooral Groot-Brittannië gebruikt dit rechtsstelsel, omdat
het Romeinse recht hier minder invloed heeft gehad. Het Britse systeem is meer vanuit de
rechtspraak dan vanuit wetgeving opgebouwd.
Internationale privaatrechtelijke regels
Er zijn internationale privaatrechtelijke regelingen die voor het handelsverkeer van belang zijn. Een
voorbeeld hiervan is het Weens Koopverdrag (United Nations Convention on Contract for the
International Sale of Goods). Er zijn ruim zestig landen partij bij het verdrag. Het Weens Koopverdrag
geeft regels voor het sluiten van grensoverschrijdende koopovereenkomsten. Het gebruik van het verdrag
is niet verplicht.
Pagina 1 van 25
,Precontractuele verbintenissen
Soms kunnen er verplichtingen ontstaan voordat er sprake is van een overeenkomst. Dit worden
precontractuele verbintenissen genoemd. De verbintenis vloeit in dit geval niet voort uit een
overeenkomst, maar uit de wet (zie: art. 6:1 BW).
Postcontractuele verbintenissen
Dit zijn verbintenissen die na tenietgaan van de overeenkomst nog kunnen ontstaan. Zo kan een verkoper
van een zaak, onder omstandigheden, na afloop van de overeenkomst gehouden zijn om, tegen een
vergoeding aanvullende service te bieden.
Overeenkomsten zonder wettelijke regeling
Deze overeenkomsten noemen we ‘sui generis’ (betekenis: met een eigen aard):
Geheimhoudingsovereenkomst
Komt voor in het bedrijfsleven. Hierin staat bijvoorbeeld dat over de onderhandelingen niets naar
buiten mag worden gebracht en dat, als er geen overeenkomst tot stand komt, voorbeelden en
documenten die zijn overlegd vernietigd moeten worden.
Franchiseovereenkomst
Een franchisenemer kan tegen vergoeding gebruik maken van een bedrijfsformule van een
franchisenemer. De overeenkomst omvat doorgaans het recht op het voeren van de
handelsnaam en het gebruikmaken van knowhow van de franchisegever, naast allerlei andere
afspraken.
Stage, vrijwilligerswerk en sponsoring
Omdat er bij vrijwilligerswerk geen loon wordt betaald en bij een stageovereenkomst het
leerproces voorop dient te staan, voldoen deze overeenkomsten niet aan de definitie van een
arbeidsovereenkomst. Op deze overeenkomsten zijn alleen de regels van Boek 1 t/m 6 van
toepassing, omdat hier een bijzondere regeling ontbreekt.
Categorieën overeenkomsten
Overeenkomsten die de overdracht van een goed
Koop, ruil, schenking
tot doel hebben
Overeenkomsten die het gebruik van een goed tot
Huur, pacht
doel hebben
Overeenkomsten op grond waarvan Opdracht, bewaarneming, arbeidsovereenkomst,
werkzaamheden worden verricht aanneming van werk
Financiële zekerheidsovereenkomst, borgtocht,
Overeenkomsten met een financieel karakter
verzekering, lijfrente
Vaststellingsovereenkomst, reisovereenkomst
Restcategorie (soms ook in andere categorieën, afhankelijk van
de afspraken)
Pagina 2 van 25
, 2 Algemeen overeenkomstenrecht
Aanvullend recht
Aanvullend recht is regelend recht. Aanvullende regels gelden als partijen over een bepaald aspect niets
hebben afgesproken. Ze scheppen duidelijkheid wanneer partijen het onderwerp niet zelf hebben
geregeld. Partijen mogen van aanvullende regels afwijken.
Dwingend recht
Van dwingende regels mag niet worden afgeweken. Wanneer een bepaling een beschermend karakter
heeft, is deze een dwingend recht. Het is wel toegestaan om afspraken te maken die ten voordele zijn van
de partij die wordt beschermd en dus gunstiger zijn dan de aanvullende regel.
Semidwingend
Een bepaling waarvan alleen mag worden afgeweken bij schriftelijke overeenkomst wordt semidwingend
genoemd.
Driekwartdwingend recht
Deze vorm komt voor in het arbeidsrecht. Dit zijn bepalingen waarvan alleen bij collectieve
arbeidsovereenkomst (cao) mag worden afgeweken.
Uitleg van overeenkomsten
Pacta sunt servanda
Een verbintenis uit overeenkomst moet worden nagekomen.
Uitleg van overeenkomsten
Om vast te stellen of een verbintenis uit overeenkomst niet goed is nagekomen moet eerst
worden vastgesteld wat de verbintenis precies inhoudt: de overeenkomst moet worden
uitgelegd. Welke factoren hierbij belangrijk zijn wordt aangegeven in art. 6:248 lid 1 BW.
Haviltex-criterium
Voor de uitleg van een bepaling in een contract moet niet alleen worden gekeken naar de
letterlijke, taalkundige betekenis, maar ook naar de bedoeling van partijen. Daarbij kunnen onder
andere de maatschappelijke positie en de juridische kennis van de betrokken partijen van belang
zijn.
Internationaal
Bij de uitleg van termen in een contract wordt onderscheid gemaakt tussen een objectieve en
subjectieve uitleg. Als de taalkundige uitleg vooropstaat bij de uitleg van een contractbepaling,
kun je spreken van een objectieve uitleg. Als de bedoeling van partijen centraal staat, kun je
spreken van een subjectieve uitleg.
Overige uitlegregels
Geen innerlijke tegenstrijdigheid
Bepalingen uit een contract mogen niet tegenstrijdig zijn.
Eerdere contracten
Eerdere contracten die partijen hebben gesloten, kunnen van belang zijn bij de uitleg. Waar in het
oude contract het een werd bedoeld, kan in het nieuwe contract niet ineens het ander een
andere betekenis hebben.
Positie van partijen
Pagina 3 van 25