Examenstof aardrijkskunde 2021
Zuid-Amerika
1.1 ligging
Werelddeel Zuid-Amerika bestaat uit 13 zelfstandige staten: Brazilië, Venezuela, (Brits)
Guyana, Frans Guyana, Colombia, Peru, Argentinië, Suriname, Chili, Paraguay, Uruguay en
Bolivia. Zuid-Amerika is niet hetzelfde als Latijns-Amerika, want dat omvat alle landen waar
Spaans en Portugees gesproken wordt (dus ook Midden-Amerika). Grens tussen midden en
zuid ligt tussen Colombia en Panama. De Galapagoseilanden, Juan Fernandezeilanden en
Falklandeilanden horen bij Zuid-Amerika.
Indeling hoogtezones:
Andesgebergte (gem. 4000 meter hoog) met werkende vulkanen
Tropisch laagland met 3 rivieren: Amazone, Orinoco en Parana/Paraguay
Hoogland van Guyana & hoogland van Brazilië
Altiplano: hoogvlakte/hoogland (gem. 4000 meter hoog)
Plateau van Patagonië: hoogvlakte (500-1500 m hoog) in Cono Sur
Atacamatrog (oceaan) evenwijdig aan Andes
Veel West-Europeanen hebben een stereotiep beeld van Zuid-Amerika (bijv. krottenwijken
en villawijken) = niet gebaseerd op diepgaande kennis, maar enige bekende
cultuurelementen. Perceptie = beeld dat iemand van de werkelijkheid heeft (kan stereotiep
zijn), beïnvloedt besluitvorming (bijv. geschikte vakantiebestemming/investering) en leidt tot
mental map = soort kaart in je hoofd. Door nieuwe kennis verandert dit, bijv. geografische
kenmerken leren:
- Ligging
- Landschappelijke kenmerken
- Bevolkingskenmerken
- Interne en externe relaties
1.2 ongekende natuur
Klimaat bepaald door:
- Breedteligging
- Zeestromen
- Windpatronen
- Ligging gebergten
Groot deel in tropische luchtstreek: altijd warm, opstijgende lucht, lagedrukgebied =
Intertropische convergentiezone (ITCZ), opstijgende lucht koelt af, condenseert neerslag.
ITCZ in januari op 20 graden ZB, in juli op 10 graden NB. Regengebieden schuiven dus met de
zon mee ( afhankelijk van ligging tropische klimaten met 1 of 2 natte en droge perioden
per jaar).
Op Grote en Atlantische Oceaan hogedrukgebieden bij keerkringen
Op noordelijk halfrond zuidoostpassaat naar ITCZ
Op zuidelijk halfrond noordoostpassaat naar ITCZ
, Examenstof aardrijkskunde 2021
Lucht waait van hogedrukgebied naar lagedrukgebied met op het noordelijk halfrond een
afwijking naar rechts en op het zuidelijke halfrond een afwijking naar links = wet van Buys
Ballot.
Oostkant ZA:
- Aanlandige (vochtige) passaat (invloed Atlantische Oceaan)
- Stuwingsregens aan loefzijde kustgebergte Brazilië, droogte aan lijzijde
- Zuidelijker geen kustgebergte vochtige lucht verder landinwaarts
- Warme Zuid-Equatoriale Stroom splitst in (warme) Braziliëstroom (naar noord en
zuid). Daardoor kan koude Falklandstroom doordringen (tot Kaap Frio).
Westkant ZA:
Grote Oceaan minder invloed, door
- Andesgebergte
- aflandige passaatwinden
- koude Peru/Humboltstroom -> temperatuur lager -> minder verdamping -> minder
neerslag (verklaart atacamawoestijn, soms mist)
Zuidelijk:
- gematigd (zee)klimaat met het hele jaar door neerslag (Cf): aan loefzijde bergen
regen, aan lijzijde woestijn en steppe
- poolwind uit het zuiden = pamperos, brengen koude lucht ver landinwaarts
Normale situatie
Zuidoostpassaten stuwen oppervlaktewater (Grote Oceaan) naar het westen, waardoor
koud water opwelt aan de Zuid-Amerikaanse westkust -> weinig waterdamp -> geen
neerslag, water is (plankton- en daarom) visrijk.
El Niño
Verandering luchtdruk en zeestromen in Grote Oceaan. Hogedrukgebied zwakt af ->
passaatwind zwakt af -> oppervlakte water blijft + westenwind voert warm water aan ->
heftige regenbuien overstromingen, modderstromen (lahars), aardverschuivingen, geen
visvangst. Bij Indonesië en Filipijnen juist droog bosbranden, misoogst, veesterfte.
Spreiding natuurlijke zones overeenkomstig met klimaten (uitzondering Andes).
Tropisch regenwoud / selva
o + 18 graden
o Veel neerslag
o Latosolbodem: onvruchtbaar1, door dunne humuslaag en uitspoeling.
Roestvorming omdat aluminium- en ijzerverbindingen niet oplossen -> rode
kleur bodem (latosol)
o Mangrove in brak water (mengsel zoet en zout) bij rivierdelta’s en
kustgebieden. Wortels boven water voor zuurstof. Kust beschermen tegen
erosie en stormschade.
1
Alleen vulkanische bodem bij de oevers van rivieren (Brazilië) is vruchtbaar (dus geschikt voor landbouw) door
slib (afgezet door overstromingen)