Samenvatting boek pathologie
Hoofdstuk 5 circulatiestoornissen:
5.1 Inleiding:
Het hart pompt bloed door onze vaten. Luchtbellen zijn dodelijk! De hoeveelheid bloed die
per minuut de linkerkamer van het hart verlaat, noemen we de cardiac output. De
hoeveelheid bloed wordt uitgedrukt in cc.
Cardiac output = CO = hartminuutvolume = HMV.
Het HMV is dus het volume bloed, dat per hartslag uitgepompt wordt (slagvolume = sv) en
het aantal slagen, dat het hart per minuut maakt (frequentie).
HMV = Sv in cc/slag x frequentie in slagen/minuut
Onder normale omstandigheden HMV = 5000 cc/minuut bij een Sv van 70 cc/slag en een
hartslagfrequentie van 70 slagen/minuut.
Als de pompwerking van het hart afneemt of wanneer de hoeveelheid circulerend bloed
minder wordt, zal er minder bloed uit de linker kamer gepompt worden. Dit kan leiden tot
een zuurstoftekort in cellen, weefsels, organen en orgaansystemen.
5.2 Algemene circulatiestoornissen:
Decompensatio cordis = Het hart is niet instaat een normaal drukverschil tussen de venen
en arteriën in stand te houden.
Linksdecompensatie:
Het linkerdeel van het hart functioneert niet goed, waardoor de arteriële bloedtoevoer naar
de organen tekortschiet. Dit wordt een forward failure genoemd. Kan ontstaan als de
linkerkamer niet goed kan werken zoals bij:
- Hypertensie
- Artherosclerose van de hartkransslagaders
- Hartinfarct
- Afwijkingen aan de aortakleppen
Ook in de linkerboezem kan de oorzaak liggen, bijvoorbeeld bij:
- Een vernauwing van de mitralisklep.
(linker kamer = linker ventrikel = LV) (linker boezem = linkeratrium = LA)
Bij een forward failure stijgt de druk in de linkerventrikel die zich voortplant naar de
linkerboezem en de longen. Er ontstaat stuwing in de longen en vocht treedt uit de
bloedvaten longoedeem. De patiënt wordt kortademig, eerst alleen bij inspanning, later
ook in rust (dysapnoe). Door de verticale houding van de romp vermindert de
kortademigheid orthopnoe.
Als gevolg van O2 tekort in de weefsels ontstaan klachten als vermoeidheid (spieren),
slaperigheid (hersenen) en kortademigheid (longen). Als de forward failure ernstig is kunnen
er shockverschijnselen optreden.
,Linksdecompensatie kan acuut ontstaan, of chronisch.
Symptomen zijn:
Dysapnoe
o Bij inspanning, later ook in rust
o Acuut, ’s nachts, als gevolg van resorptie van het perifeer oedeem astma
cardiale
o Chyene-stokes-ademhaling een ademtype, gekenmerkt door periodiek
toe- en afnemen van de ademdiepte, afgewisseld door apnoe.
Kriebelhoest ten gevolge van;
o Longstuwing
o Longoedeem
o Secundaire infectie van de luchtwegen
Linkerventrikelhypertrofie (LVH), te zien op een X-thorax, een ECG of een echo
Bij auscultatie van de longen; vochtige rhonchi
Shockverschijnselen.
Therapie bestrijden oorzaak als eerst, dan gevolg van de linksdecompensatie behandeld
worden d.m.v. diuretica en furosemide.
Rechtsdecompensatie:
Er is een aandoening van het rechter deel van het hart en/of van de longen waardoor het
terugstromen van het veneuze bloed naar het hart toe tekortschiet.
Oorzaken;
- Aangeboren hartgebreken van de rechterventrikel
- Ontsteking hartzakje
- Chronische longziekten
- rechtsdecompensatie
Symptomen:
Oedeem doordat de venen uitzetten. Oedeem bevindt zich in de laagstgelegen
plaatsen van de patiënt enkels, stuitje
In de nier vindt water- en zoutretentie plaats. Circulerend bloedvolume neemt toe
en er is een stijging van de centraal-veneuze druk (CVD).
Een deel van het bloed blijft in de lever, die hierdoor groter wordt (hepatomegalie)
Een deel van het overtollige vocht wordt uit geplast, met name ’s nachts (nycturie)
Therapie bestrijden van de oorzaak, maar niet altijd mogelijk. Vandaar dat
rechtsdecompensatie ook vaak chronisch is. De behandeling kan bestaan uit diuretica in
combinatie met digitalis.
Chronisch hartfalen:
Het chronisch hartfalen ontstaat als het hart niet in staat is voldoende bloed weg te pompen
om aan de stofwisselingsbehoeften van het lichaam te voldoen. Verschijnselen zijn;
vermoeidheid, kortademigheid bij inspanning (incl. Orthopnoe in ernstige gevallen), hoesten
en dikke enkels. Chronische hartfalen worden ingedeeld volgens het systeem van de New
York Heart Association als volgt;
NYHA – klasse belangrijke kenmerken
I kortademigheid, uitsluitend bij forse inspanning
II moeheid en/of kortademigheid bij normale bezigheden
,III moeheid en/of kortademigheid bij minder dan normale bezigheden; oedeem
IV moeheid en/of kortademigheid bij minimale bezigheden of in
rust; uitgesproken oedeem; orthopnoe; ernstige geïnvalideerd
De 5-jaarsoverlving bedraagt bij mannen 25% en bij vrouwen 38%, waarbij de belangrijkste
doodsoorzaak pomp falen en acute hartdood zijn. De meest voorkomende oorzaken van
chronische hartfalen zijn; hartinfarct en hypertensie, ritmestoornissen, bloedarmoede,
hartspieraandoeningen en klepafwijkingen.
Onderzoek naar chronische hartfalen bevat:
- Bloedonderzoek; Hb, creatinine en elektrolyten
- ECG
- X-thorax; hartgrootte
- Longfunctieonderzoek; piekstroommeting
- Auscultatie van het hart
- Echocardiografie
De behandeling heeft 3 doelen:
- Het stimuleren van de hartfunctie
- Het verminderen van de werkbelasting van het hart d.m.v.
o Plasmiddelen bij oedeem
o Vaatverwijdende middelen
- Cardioreparatie, d.m.v. chirurgisch ingrijpen
Begrippen algemene circulatiestoornissen
Stuwing: bloed hoopt zich op in het overvolle veneuze systeem, er ontstaat stuwing.
Weefsel dat stuwingsverschijnselen vertoont is gezwollen en overvol met zuurstofarm,
donkerrood bloed. Het krijgt een paarse tint (cyanose).
Hypoxemie: tekort aan zuurstof in het bloed. Bij zeer ernstige hypoxemie noem je dit
anoxemie. Er zit dan geen zuurstof in het bloed.
Oorzaken:
- Normale metabole activiteiten zoals spierarbeid
- Bloedarmoede ten gevolge van te weinig hemoglobine
- Oxygenatiestoornissen, bv bij;
o Koolmonoxidevergiftiging
o Longfunctiestoornissen
o Op grote hoogten
- Stuwing
Symptomen
- Snelle vermoeidheid met pas in een later stadium cerebrale verschijnselen
- Cyanose, te zien aan tong, lippen en nagels
Dyspnoe: kortademigheid, veel voorkomend. De patiënt denkt dat hij sneller en dieper moet
ademen om aan voldoende zuurstof te komen. De prikkel tot ademen wordt veroorzaakt
door de hoogte van de kooldioxideconcentratie in het bloed. Dyspnoe kent enkele vormen;
- Dyspnoe d’effort bij inspanning
- Dypsnoe de repos bij rust
, - Orthopnoe in liggende houding. Dit is de ernstigste vorm.
Oedeem: Er zijn verschillende soorten;
- Cardiaal oedeem; ontstaat wanneer bij een forward failure door de nieren water- en
zoutretentie plaatsvindt. Het circulerend bloedvolume neemt daardoor toe en de
CVD stijgt. Het bloed aan de veneuze kant, dus de capillairen en venen, moet dan
stromen tegen een drukverhoging in en dit leidt tot een stroomvertraging aan de
kant van de capillairen. Er wordt meer zuurstof uit het al zuurstofarme bloed
gehaald, maar toch ontstaat er een weefselhypoxie. Dit resulteert in een
beschadiging van de binnenste cellaag van het bloedvat (endotheel) en de
doorlaatbaarheid van het bloedvat neemt toe. Doordat ook eiwitmoleculen het
bloedvat verlaten, daalt de colloïd-osmotische druk en er treedt vocht uit de vaten,
voornamelijk in de laagstgelegen delen, zoals rond de enkels, het stuitje en de
longen.
- Renaal oedeem; meestal als gevolg van een nierziekte. Hierbij gaat meer dan 5 gram
eiwit per dag in de urine verloren (nefrotisch syndroom). Door dit eiwitverlies
ontstaat een hypoproteïnemie, een tekort aan eiwit in het bloed. De daling van de
colloïd-osmotische druk leidt tot oedeemvorming. Renaal oedeem ten gevolge van
een nierontsteking kan aanleiding geven tot water- en zoutretentie waardoor
oedeemvorming rond de oogleden kan ontstaan.
- Oedeem ten gevolge van malabsorptie; door darmaandoeningen worden eiwitten
niet in het lichaam opgenomen, maar verlaten versneld het lichaam. Hierdoor
ontstaat weer een verlaagde colloïd-osmotische druk en alles daarbij.
- Hongeroedeem: ook bij deze vorm ontstaat er een tekort aan eiwitten een
hypoproteïnemie. Het wordt veroorzaakt door voedsel gebrek of door te streng
vasten.
- Obstructie-oedeem; veneuze obstructie kan aanleiding geven tot oedeemvorming. Zo
kan ten gevolge van een trombose het veneuze bloed niet verder stromen en treedt
het vlak onder de afsluiting uit de vaten. Obstructie-oedeem ontstaat dus als gevolg
van een lokaal proces.
- Lymfoedeem; de drainage van weefselvocht is belemmerd. Het transport van
lymfevocht naar de kleppen bevattende lymfevaten is verstoord en daardoor ook de
afvoer naar het veneuze bloed. Primaire lymfoedeem ontstaat door een aangeboren
aanlegstoornis van lymfevaten, secundair lymfoedeem door beschadiging van
lymfevaten zoals bij infecties, trauma of bij ingrepen als lymfeklierbiopsie en
vaatchirurgie. Een van de belangrijkste oorzaken is de chirurgische ingreep ten
gevolge van een borstcarcinoom waarbij tevens een of meer lymfeklieren uit de
oksel verwijderd worden (okseltoilet). Daarnaast kunnen bestralingen en
lymfekliermetastasen als oorzaken van secundair lymfoedeem worden aangemerkt.
Lymfoedeem kan gering zijn (stadium I; pitting oedeem) maar kan uitgroeien tot een
zeer ernstige vorm (stadium V; elefantiasis). Behandeling; chirurgische
hersteloperaties van lymfevaten zijn mogelijk. Bij manuele lymfedrainage worden
door geleidelijke toe- en afname van de druk lymfecapillairen gevuld en het
lymfevocht afgevoerd. Beide worden vaak gecombineerd met medicamenteuze
therapie.
Hoofdstuk 5 circulatiestoornissen:
5.1 Inleiding:
Het hart pompt bloed door onze vaten. Luchtbellen zijn dodelijk! De hoeveelheid bloed die
per minuut de linkerkamer van het hart verlaat, noemen we de cardiac output. De
hoeveelheid bloed wordt uitgedrukt in cc.
Cardiac output = CO = hartminuutvolume = HMV.
Het HMV is dus het volume bloed, dat per hartslag uitgepompt wordt (slagvolume = sv) en
het aantal slagen, dat het hart per minuut maakt (frequentie).
HMV = Sv in cc/slag x frequentie in slagen/minuut
Onder normale omstandigheden HMV = 5000 cc/minuut bij een Sv van 70 cc/slag en een
hartslagfrequentie van 70 slagen/minuut.
Als de pompwerking van het hart afneemt of wanneer de hoeveelheid circulerend bloed
minder wordt, zal er minder bloed uit de linker kamer gepompt worden. Dit kan leiden tot
een zuurstoftekort in cellen, weefsels, organen en orgaansystemen.
5.2 Algemene circulatiestoornissen:
Decompensatio cordis = Het hart is niet instaat een normaal drukverschil tussen de venen
en arteriën in stand te houden.
Linksdecompensatie:
Het linkerdeel van het hart functioneert niet goed, waardoor de arteriële bloedtoevoer naar
de organen tekortschiet. Dit wordt een forward failure genoemd. Kan ontstaan als de
linkerkamer niet goed kan werken zoals bij:
- Hypertensie
- Artherosclerose van de hartkransslagaders
- Hartinfarct
- Afwijkingen aan de aortakleppen
Ook in de linkerboezem kan de oorzaak liggen, bijvoorbeeld bij:
- Een vernauwing van de mitralisklep.
(linker kamer = linker ventrikel = LV) (linker boezem = linkeratrium = LA)
Bij een forward failure stijgt de druk in de linkerventrikel die zich voortplant naar de
linkerboezem en de longen. Er ontstaat stuwing in de longen en vocht treedt uit de
bloedvaten longoedeem. De patiënt wordt kortademig, eerst alleen bij inspanning, later
ook in rust (dysapnoe). Door de verticale houding van de romp vermindert de
kortademigheid orthopnoe.
Als gevolg van O2 tekort in de weefsels ontstaan klachten als vermoeidheid (spieren),
slaperigheid (hersenen) en kortademigheid (longen). Als de forward failure ernstig is kunnen
er shockverschijnselen optreden.
,Linksdecompensatie kan acuut ontstaan, of chronisch.
Symptomen zijn:
Dysapnoe
o Bij inspanning, later ook in rust
o Acuut, ’s nachts, als gevolg van resorptie van het perifeer oedeem astma
cardiale
o Chyene-stokes-ademhaling een ademtype, gekenmerkt door periodiek
toe- en afnemen van de ademdiepte, afgewisseld door apnoe.
Kriebelhoest ten gevolge van;
o Longstuwing
o Longoedeem
o Secundaire infectie van de luchtwegen
Linkerventrikelhypertrofie (LVH), te zien op een X-thorax, een ECG of een echo
Bij auscultatie van de longen; vochtige rhonchi
Shockverschijnselen.
Therapie bestrijden oorzaak als eerst, dan gevolg van de linksdecompensatie behandeld
worden d.m.v. diuretica en furosemide.
Rechtsdecompensatie:
Er is een aandoening van het rechter deel van het hart en/of van de longen waardoor het
terugstromen van het veneuze bloed naar het hart toe tekortschiet.
Oorzaken;
- Aangeboren hartgebreken van de rechterventrikel
- Ontsteking hartzakje
- Chronische longziekten
- rechtsdecompensatie
Symptomen:
Oedeem doordat de venen uitzetten. Oedeem bevindt zich in de laagstgelegen
plaatsen van de patiënt enkels, stuitje
In de nier vindt water- en zoutretentie plaats. Circulerend bloedvolume neemt toe
en er is een stijging van de centraal-veneuze druk (CVD).
Een deel van het bloed blijft in de lever, die hierdoor groter wordt (hepatomegalie)
Een deel van het overtollige vocht wordt uit geplast, met name ’s nachts (nycturie)
Therapie bestrijden van de oorzaak, maar niet altijd mogelijk. Vandaar dat
rechtsdecompensatie ook vaak chronisch is. De behandeling kan bestaan uit diuretica in
combinatie met digitalis.
Chronisch hartfalen:
Het chronisch hartfalen ontstaat als het hart niet in staat is voldoende bloed weg te pompen
om aan de stofwisselingsbehoeften van het lichaam te voldoen. Verschijnselen zijn;
vermoeidheid, kortademigheid bij inspanning (incl. Orthopnoe in ernstige gevallen), hoesten
en dikke enkels. Chronische hartfalen worden ingedeeld volgens het systeem van de New
York Heart Association als volgt;
NYHA – klasse belangrijke kenmerken
I kortademigheid, uitsluitend bij forse inspanning
II moeheid en/of kortademigheid bij normale bezigheden
,III moeheid en/of kortademigheid bij minder dan normale bezigheden; oedeem
IV moeheid en/of kortademigheid bij minimale bezigheden of in
rust; uitgesproken oedeem; orthopnoe; ernstige geïnvalideerd
De 5-jaarsoverlving bedraagt bij mannen 25% en bij vrouwen 38%, waarbij de belangrijkste
doodsoorzaak pomp falen en acute hartdood zijn. De meest voorkomende oorzaken van
chronische hartfalen zijn; hartinfarct en hypertensie, ritmestoornissen, bloedarmoede,
hartspieraandoeningen en klepafwijkingen.
Onderzoek naar chronische hartfalen bevat:
- Bloedonderzoek; Hb, creatinine en elektrolyten
- ECG
- X-thorax; hartgrootte
- Longfunctieonderzoek; piekstroommeting
- Auscultatie van het hart
- Echocardiografie
De behandeling heeft 3 doelen:
- Het stimuleren van de hartfunctie
- Het verminderen van de werkbelasting van het hart d.m.v.
o Plasmiddelen bij oedeem
o Vaatverwijdende middelen
- Cardioreparatie, d.m.v. chirurgisch ingrijpen
Begrippen algemene circulatiestoornissen
Stuwing: bloed hoopt zich op in het overvolle veneuze systeem, er ontstaat stuwing.
Weefsel dat stuwingsverschijnselen vertoont is gezwollen en overvol met zuurstofarm,
donkerrood bloed. Het krijgt een paarse tint (cyanose).
Hypoxemie: tekort aan zuurstof in het bloed. Bij zeer ernstige hypoxemie noem je dit
anoxemie. Er zit dan geen zuurstof in het bloed.
Oorzaken:
- Normale metabole activiteiten zoals spierarbeid
- Bloedarmoede ten gevolge van te weinig hemoglobine
- Oxygenatiestoornissen, bv bij;
o Koolmonoxidevergiftiging
o Longfunctiestoornissen
o Op grote hoogten
- Stuwing
Symptomen
- Snelle vermoeidheid met pas in een later stadium cerebrale verschijnselen
- Cyanose, te zien aan tong, lippen en nagels
Dyspnoe: kortademigheid, veel voorkomend. De patiënt denkt dat hij sneller en dieper moet
ademen om aan voldoende zuurstof te komen. De prikkel tot ademen wordt veroorzaakt
door de hoogte van de kooldioxideconcentratie in het bloed. Dyspnoe kent enkele vormen;
- Dyspnoe d’effort bij inspanning
- Dypsnoe de repos bij rust
, - Orthopnoe in liggende houding. Dit is de ernstigste vorm.
Oedeem: Er zijn verschillende soorten;
- Cardiaal oedeem; ontstaat wanneer bij een forward failure door de nieren water- en
zoutretentie plaatsvindt. Het circulerend bloedvolume neemt daardoor toe en de
CVD stijgt. Het bloed aan de veneuze kant, dus de capillairen en venen, moet dan
stromen tegen een drukverhoging in en dit leidt tot een stroomvertraging aan de
kant van de capillairen. Er wordt meer zuurstof uit het al zuurstofarme bloed
gehaald, maar toch ontstaat er een weefselhypoxie. Dit resulteert in een
beschadiging van de binnenste cellaag van het bloedvat (endotheel) en de
doorlaatbaarheid van het bloedvat neemt toe. Doordat ook eiwitmoleculen het
bloedvat verlaten, daalt de colloïd-osmotische druk en er treedt vocht uit de vaten,
voornamelijk in de laagstgelegen delen, zoals rond de enkels, het stuitje en de
longen.
- Renaal oedeem; meestal als gevolg van een nierziekte. Hierbij gaat meer dan 5 gram
eiwit per dag in de urine verloren (nefrotisch syndroom). Door dit eiwitverlies
ontstaat een hypoproteïnemie, een tekort aan eiwit in het bloed. De daling van de
colloïd-osmotische druk leidt tot oedeemvorming. Renaal oedeem ten gevolge van
een nierontsteking kan aanleiding geven tot water- en zoutretentie waardoor
oedeemvorming rond de oogleden kan ontstaan.
- Oedeem ten gevolge van malabsorptie; door darmaandoeningen worden eiwitten
niet in het lichaam opgenomen, maar verlaten versneld het lichaam. Hierdoor
ontstaat weer een verlaagde colloïd-osmotische druk en alles daarbij.
- Hongeroedeem: ook bij deze vorm ontstaat er een tekort aan eiwitten een
hypoproteïnemie. Het wordt veroorzaakt door voedsel gebrek of door te streng
vasten.
- Obstructie-oedeem; veneuze obstructie kan aanleiding geven tot oedeemvorming. Zo
kan ten gevolge van een trombose het veneuze bloed niet verder stromen en treedt
het vlak onder de afsluiting uit de vaten. Obstructie-oedeem ontstaat dus als gevolg
van een lokaal proces.
- Lymfoedeem; de drainage van weefselvocht is belemmerd. Het transport van
lymfevocht naar de kleppen bevattende lymfevaten is verstoord en daardoor ook de
afvoer naar het veneuze bloed. Primaire lymfoedeem ontstaat door een aangeboren
aanlegstoornis van lymfevaten, secundair lymfoedeem door beschadiging van
lymfevaten zoals bij infecties, trauma of bij ingrepen als lymfeklierbiopsie en
vaatchirurgie. Een van de belangrijkste oorzaken is de chirurgische ingreep ten
gevolge van een borstcarcinoom waarbij tevens een of meer lymfeklieren uit de
oksel verwijderd worden (okseltoilet). Daarnaast kunnen bestralingen en
lymfekliermetastasen als oorzaken van secundair lymfoedeem worden aangemerkt.
Lymfoedeem kan gering zijn (stadium I; pitting oedeem) maar kan uitgroeien tot een
zeer ernstige vorm (stadium V; elefantiasis). Behandeling; chirurgische
hersteloperaties van lymfevaten zijn mogelijk. Bij manuele lymfedrainage worden
door geleidelijke toe- en afname van de druk lymfecapillairen gevuld en het
lymfevocht afgevoerd. Beide worden vaak gecombineerd met medicamenteuze
therapie.
