Samenvatting
Samenvatting Havo. Tijdvak 7 tot en met tijdvak 10
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- HAVO
Dit is de samenvatting die ik in 5 havo heb gemaakt voor geschiedenis. De samenvatting gaat over de tijdvakken 7 tot en met 10.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Het tijdvak 7De 18e eeuw wordt ook wel de verlichting genoemd.
Pruiken werden sinds de 17e eeuw gedragen als teken van rijkdom, aanzien en macht. De verlichting
was een beweging, die meende dat met de rede alles kan worden verklaard. Ze streefden tevens naar
een op de rede gebaseerde samenleving. Die gedachte is één van de oorzaken van alle democratische
revoluties die aan het einde van de 18e eeuw uitbraken in Noord-Amerika, Nederland en Frankrijk.
De wereld
In Noord-Amerika en Noord-Azië vergroten de Russische tsaren hun macht.
De Osmaanse sultans vergroten het Osmaanse rijk aan de Rode Zee.
China verstarde en keerde naar binnen door de Mantsjoe Dynastie.
In India viel het Mogol Koninkrijk uit elkaar. Engeland begon met de bouw van een groot rijk in
India.
In Noord-Amerika botsten de Engelsen en de Fransen op elkaar. De Fransen moesten grond afstaan
aan de Engelsen. Die konden er niet lang van profiteren, want de bewoners van de kolonie kwam in
opstand en in 1776 verklaarden ze zich onafhankelijk.
Europa
Nadat de Habsburgers de macht hadden verloren in Spanje, brak er een oorlog (1701-1714) uit tussen
de Republiek, Oostenrijk, Groot Brittannië en Pruisen tegen Frankrijk. Frankrijk wilde namelijk de
macht in Spanje en dat wilde de grote coalitie vermijden. Dit lukte. Als dank kreeg Oostenrijk de
Zuidelijke Nederlanden.
Vanaf 1714 handhaafden de mogendheden een Europees evenwicht. Er waren vijf grote
mogendheden: Frankrijk, Groot-Brittannië, Oostenrijk, Rusland en Pruisen. Vooral Frankrijk en
Groot-Brittannië zaten elkaar in de weg. Bijna heel Europa bestond uit monarchieën, behalve de
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en een paar stadstaten als Genua en Venetië.
In Frankrijk brak er in 1789 een grote revolutie uit. Daarna raakte het land in oorlog met Pruisen en
bezetten ze België, Nederland en Italië.
Nederland
De welvaart in de Republiek nam af en de internationale invloed was aanmerkelijk beperkter dan in
de voorgaande eeuw. Stadhouder Willem IV en zijn zoon stelden zich vanaf 1747 steeds meer op als
monarch. Echter, na een verloren oorlog tegen Engeland, één van de vele oorlogen tegen dat land,
eisten burgers medezeggenschap. Die mensen noemden zichzelf patriotten. Ze kwamen zelfs in verzet
tegen de stadhouder, maar dat protest werd neergeslagen.
In 1795 bezetten de Fransen de Republiek, die voortaan de Bataafse Republiek zou heten.
De Verlichting:
Bevrijding van de mens
De verlichting kwam voort uit de wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw. Men was van mening
dat het rationele denken niet alleen moest worden toegepast in de wetenschap, maar op de hele
maatschappij. Het verlichte denken zou een einde maken aan een donkere periode vol met
onredelijke verschillen tussen mensen. De filosoof Kant verwoordt het prachtig 'de verlichting is de
bevrijding van de mens uit de onmondigheid waaraan hij zelf schuldig is'. Mensen moesten niet
zomaar gehoorzamen, niet zomaar alles geloven, maar zelf nadenken. Dit gebruiken van gezond
verstand/redelijkheid wordt ook wel rationalisme genoemd; een hoofdkenmerk van de Verlichting.
Horlogemaker van het heelal
/
,Deïsme is een religieus-filosofische opvatting die God als transcendente oorzaak van
de natuurwetten beschouwt. Dit houdt in dat God weliswaar de schepper van het universum is, maar
sinds de schepping op geen enkele wijze ingrijpt in het proces van de natuurwetten (God als
'horlogemaker').
Een van de bekendste figuren van de verlichting is de Fransman Voltaire.
'Wij zijn niet geboren om Plato en Leibniz te lezen, om curven te meten, om feiten in ons hoofd te
rangschikken. Wij zijn geboren met een hart dat dorst naar hartstochten en waaraan wij moeten
voldoen zonder ons door die verlangens te laten beheersen. Een van de grootste zegeningen die wij de
mensheid kunnen brengen is bijgeloof en fanatisme uitroeien, de machthebbers beletten degenen te
vervolgen die anders denken.'
De kerk was volgens Voltaire niet nodig, evenals God en de Bijbel. Mensen weten van nature het
verschil tussen goed en kwaad. Een democraat en mensenliefhebber werd hij nooit. Hij verdachte het
gewone volk en had een hekel aan het Joodse volk.
Algemene wil
De Engelse filosoof John Locke schreef in 1690 dat regeringen de natuurlijke rechten van burgers
moesten garanderen. Deze rechten zijn het recht op leven, vrijheid en bezit. Ook regeringen moesten
zich aan de wet houden. Regeringen sluiten een contract met de bevolking. Als een regering dat niet
doet, dan mocht volgens Locke het volk in opstand komen.
montesquieu
De filosoof Montesquieu verwachtte het despotisme en wilde het machtsmisbruik stoppen. De drie
machten, de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtsprekende macht moesten worden
gescheiden. De machten moeten elkaar controleren en voorkomen dat één macht de bovenhand kreeg.
Zij dienden om de vrijheid en gelijkheid van de burger te behouden. Dit systeem noem je de
driemachtenleer.
Rousseau
De vooruitgang van kennis had regeringen sterker gemaakt en de individuele vrijheid geknecht,
bovendien nam de ongelijkheid sterk toe. Rousseau concludeerde dat materiële vooruitgang de
mogelijkheid van oprechte vriendschap had ondermijnd en vervangen door jaloezie, angst en
wantrouwen. Hierin toonde hij zich voor het eerst een tegenstander van de vooruitgang die zo door
zijn vrienden van de Encyclopédie en de Verlichting werd nagestreefd. Later zal dit grote verschil van
inzicht ervoor zorgen dat hij met die vrienden breekt.
Rousseau was voorstander van het idee van de volkssoevereiniteit, de wil van het gezamenlijke volk
als enige en onbeperkte bron van het staatsgezag en daarmee ook van het recht. Hij was dus een
voorstander van democratie.
smith
De Schotse filosoof Adam Smith was van mening dat de staat zich niet moest bemoeien met de
economie. Als iedereen zijn eigen belang kon nastreven, zou dat tot algemene welvaart leiden.
Het ancien régime
Adellijk parasitisme
De adel behoefte aan het einde van de 18e eeuw geen belasting te betalen. De geestelijkheid was ook
niet belastingplichtig. Zodoende draaide rest van de bevolking, de overgrote meerderheid dus, op voor
alle kosten die werden gemaakt. Het volk had het enorm slecht, want er waren regelmatig
hongersnood. Boeren leden ook nog onder middeleeuwse regels van hun heer. Handel en nijverheid
/
, groeiende wel wat, maar het land ging gebukt onder schulden.
Verlicht absolutisme
Er waren wel vorsten zoals Catharina de Grote van Rusland en Frederik de Grote van Pruissen die
vonden dat absoluut leiderschap niet de juiste bestuursvorm was. Hun motto was 'Alles voor het volk,
niets door het volk.' Dit noem je verlicht absolutisme. Toch bleef de adel machtig.
Regentenkliek
De Republiek kende geen koning en had nauwelijks adel. De regenten, de bestuurders van de
Republiek, zagen hun werk als aangeboren recht. In de stadhouderloze periode aan het begin van de
18e eeuw hadden zij de feitelijke macht. Het volk kwam daarom in opstand. In 1747 braken er
relletjes uit en er kwam één stadhouder voor alle gewesten.
Bovendien werd het stadhouderschap erfelijk. Helaas was het volk niet beter uit met deze wijziging.
De democratische revoluties
Amerika
Voor het begin van de democratische revoluties moeten we naar de andere kant van de Atlantische
Oceaan. De inwoners van de Britse koloniën verzetten zich tegen de belastingen die het moederland
oplegde. De Amerikanen wilden alleen belasting betalen als ze ook waren vertegenwoordigd in het
Britse parlement. De dertien koloniën bundelden hun verzet door een gezamenlijk Congres te
benoemen. Dat Congres zegde de gehoorzaamheid aan Groot-Brittannië op. In 1775 brak de
Amerikaanse vrijheidsoorlog uit. Op 4 juli 1776 riep het Congres de onafhankelijkheid van de
Verenigde Staten van Amerika uit. De gedachten van Locke en Montesquieu hadden de Amerikanen
geïnspireerd om een staat te creëren waarin iedereen gelijk is geschapen. De machten werden ook
gescheiden. De president kreeg de uitvoerende macht, het Congres kreeg de wetgevende macht en het
Hooggerechtshof de rechtsprekende macht. Tevens nam men een grondwet aan. In een constitutie
staan de rechten en plichten van staat en volk. Ook kregen de Amerikanen grondrechten, zoals
vrijheid van godsdienst en vrijheid van meningsuiting. Na acht jaar strijd, werd de zelfstandigheid van
de VS door de Britten erkend. De onafhankelijkheidsverklaring wordt nog altijd gevierd.
De Franse revolutie
Omdat de koning de problemen in het land niet langer kon negeren, gaf hij de regering opdracht om
op vijf mei 1789 de vertegenwoordigers van de drie standen bijeen te roepen.
Men boog zich over de vraag hoe er moest worden gestemd, per stand of hoofdelijk? De koning wilde
een stemming per stand, terwijl de derde stand een stemming per hoofd wenste, omdat vele
geestelijken en edelen de kant van de derde stand zouden kiezen. Vervolgens riep de derde stand zich
uit tot de Nationale Vergadering van het land. Toen de koning een einde aan deze situatie wilde
maken, verklaarde de Nationale Vergadering niet eerder uiteen te gaan, voordat Frankrijk een
constitutie zou hebben. In een constitutie staan de rechten en plichten van vorst en volk. Niettemin
bracht de vorst een leger op de been bij Versailles, omdat hij spijt had van zijn toegevendheid.
Toen in Parijs berichten binnenkwamen dat er troepen concentraties waren, bestormde het volk op
veertien juli 1789 de Bastille. De Franse revolutie begon in de hoofdstad en sloeg over naar het
binnenland.
De gegoede burgerij verwierf invloed op de regering door middel van het censuskiesrecht. Dit stelsel
impliceert het betalen van een bijdrage aan de schatkist om te mogen stemmen, waardoor ongeveer de
helft van de meerderjarige kiezers werd buitengesloten. Ze kregen dus het volledige
staatsburgerschap (politieke inspraak).
/
Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:
Bewezen kwaliteit door reviews
Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!
In een paar klikken geregeld
Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.
Direct to-the-point
Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rosannebonte. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 69052 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen