Samenvatting
Samenvatting Feniks Geschiedenis Kenmerkende Aspecten
Het document is een uitgebreide samenvatting van alle kenmerkende aspecten per tijdvak. Alle informatie staat er in!
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 43 pagina's
Voorbeeld 4 van de 43 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Historische contextenRepubliek der Zeven Verenigde Nederlanden
1.1 Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden, 1515 –
1648?
Kenmerkende aspecten:
14. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende
zelfstandigheid van steden.
17. Het begin van staatsvorming en centralisatie.
21. De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke in West-
Europa tot gevolg had.
23. Het streven van vorsten naar absolute macht.
Achtergrond: De Lage Landen
11e en 12e eeuw: Grote landbouwontginningen.
Voedseloverschotten en bevolkingsgroei.
Weder opkomst van steden en handel.
12e eeuw: edelen stimuleren verdere groei van steden om zo handel,
nijverheid en daarmee hun eigen belastinginkomsten te bevorderen.
Privileges voor stedelingen: ‘stadslucht maakt vrij’.
Meer invloed van de stedelijke burgerij op het bestuur!
14e en 15e eeuw: Nederlanden worden meer een politieke eenheid
(staatsvorming, centralisatie, unificatie). Oorzaken:
1. Stedengroei
2. Het streven van de hertogen van Bourgondië ‘les Pays Bas’ (= Lage
Landen) in hun bezit te krijgen.
Idee: wie de Nederlanden bezat, bezat het meest verstedelijkte deel van
Noord-Europa (belastinginkomsten!).
De hertogen van Bourgondië
Karel de Stoute: krijgt het hertogdom Bourgondië in leen van zijn
vader de Franse koning (1363).
Filips de Goede: Verdere gebiedsuitbreiding door oorlog, diplomatie
en huwelijkspolitiek.
Doel: Unificatie door Centralisatie!
Probleem: Gewesten waren in grote mate zelfstandig ten opzichte van hun
heer:
Adel, geestelijkheid en steden bezaten rechten (privileges) waaraan een
heer zich moest houden.
Centralisatiebeleid van Filips de Goede
Doel: Door meer eenheid te creëren ook meer macht krijgen over de
gewesten.
Hof wordt verplaatst naar Brussel.
Stadhouders worden aangesteld op de gewesten (toezicht houden!).
Instellen Staten-Generaal: Vergadering van de vertegenwoordigers
van alle gewesten.
Hertogelijke hofraad; adviesraad en hoogste rechtbank.
Onderwerp: verhoging van belasting.
1
,Historische contexten
Groeiende ontevredenheid onder edelen en rijke burgers: Het
instellen van de Staten-Generaal om belastingen centraal te regelen
is een inbreuk op hun privileges (= gewestelijke particularisme:
het streven naar het behoud van privileges. ).
Kleindochter Maria van Bourgondië werd door de Bourgondische
machtshebbers gedwongen het Groot-Privilege te accepteren
herstel van ouder privileges.
Maria trouwt met Maximiliaan van Oostenrijk (Habsburg): Hij verklaart het
Groot-Privilege ongeldig en onderdrukt opstandige steden met geweld. Het
vormen van een Bourgondische staat in de 14e en 15e eeuw mislukt.
Karel V:
Geboren in 1500 in Gent.
1517: aanvaard als heer der Nederlanden het bestuur over de
gewesten.
Doel Karel V: Start centralisatie van de Nederlanden om imperium te
besturen en eenheid te bevorderen.
Beschermer katholieke geloof: Eenheid van geloof zou de eenheid
binnen zijn rijk vergroten en de gehoorzaamheid van zijn
onderdanen vanzelfsprekender maken.
Oude privileges moeten verdwijnen uniformering van wetten en
rechtspraak.
Bij benoemingen van bestuurlijke functies kregen geschoolde
juristen de voorkeur boven edelen afname macht adel.
Centraal bestuursapparaat in Brussel: De drie Collaterale Raden
(1531) C.S.E!
Raad van State: adviesraad voor de landsheer: Zet samen met de
vorst of landvoogd(es) het regeringsbeleid uit. Posities voor hoge
edelen, geestelijken en juristen. Na verloop van tijd minder edelen
en geestelijken en meer Spaanse juristen.
Geheime Raad: Uitvoering van het beleid: Had veel contact met
lokale bestuurders die de wetten moesten toepassen op de
samenleving. Posities voor universitair geschoolde juristen.
De Raad van Financiën: Beheerde het persoonlijke bezit van de
vorst en regelde het innen van de belastingen. Kon de Staten-
Generaal bijeen roepen voor een bede (=verzoek tot belasting).
Oorspronkelijk posities voor edelen en juristen. Later minder edelen
en meer juristen.
De ‘noblesse d’épee’ (adel van het degen) werd vervangen door ‘noblesse
de rope’ (adel van de toga).
Adelverliest macht
Landvoogd: plaatsvervanger van de landsheer in de Nederlanden.
Stadhouder: plaatsvervanger van de landsheer in een gewest.
Elk gewest had een stadhouder, een Gewestelijke Staten en
vertegenwoordigers uit de gewesten hadden zitting in de Staten-
Generaal.
Gewestelijke Staten: vertegenwoordigers van adel, steden en
geestelijkheid uit één gewest. De Gewestelijke Staten bespraken de bede
2
,Historische contexten
(verzoek om betalingen) van de landsheer en eisten in ruil daarvoor
privileges.
Staten-Generaal: vertegenwoordigers (adel, geestelijken en steden) uit
de Nederlandse gewesten die gezamenlijk de beden van de landsheer
bespraken.
1515 – 1543: Karel V krijgt controle over alle 17 Nederlandse gewesten en
maakt ze los van het Heilige Roomse Rijk waarbinnen zij een ‘ Kreits’
hadden gevormd.
Centralisatie van de 17 gewesten (lage) adel krijgt vooral
uitvoerende taken in de gewesten en verliezen invloed op de
besluitvorming.
Groeiend verzet over het verliezen van privileges als gevolg van de
centralisatiepolitiek.
Gewestelijke Hoven moesten steeds vaker centrale verordeningen uit
Mechelen of Brussel doorvoeren grip van Brussel op de gewesten wordt
steeds groter.
De kerkhervorming
Hervorming/reformatie: protestbeweging tegen misstanden en de
manier van geloven in de Kerk.
Ketters: christen die afwijkt van de opvattingen van de katholieke Kerk.
Inquisitie: kerkelijke rechtbank die niet-katholieken (ketters)
opspoorde en berechtte.
Ondanks de inquisitie waren er mensen die de kerkelijke gewoontes
bekritiseerde.
Bij het ontstaan van de kerkhervorming speelde het humanisme een grote
rol. Door gebruik te maken van het verstand proberen humanisten de
wereld om hen heen te verklaren.
Kritische houding tegenover de positie van de kerk. De positie van de kerk
past niet bij de boodschap in de Bijbel (soberheid, eenvoud en
naastenliefde).
Vragen over de rijkdom van de kerk.
Slecht opgeleide geestelijken.
Vragen over de macht van de kerk en de positie van de paus.
Vroege hervormers
Johannes Hus
Tsjechische priester en hoogleraar.
Kritiek op de verkoop van kerkelijke ambten (=simonie), corruptie en
de verkoop van aflaten door de katholieke kerk.
Predikte in de volkstaal.
In 1415 veroordeeld als ketter (brandstapel).
Desiderius Erasmus
Theoloog en humanist.
Schreef een nieuwe (wetenschappelijke) Bijbelvertaling ontdekte
veel fouten in de Vulgaat.
3
, Historische contexten
Schreef een boek (Lof der Zotheid) waarin hij kritiek gaf op de
rijkdom, corruptie en de verkoop van aflaten door de katholieke
kerk.
Bleef zelf altijd trouw aan de kerk (doel van kritiek was een
verbetering aanbrengen).
Sommige critici stichtten nieuwe kerken. Zij worden hervormers genoemd
en hun beweging de hervorming of reformatie. De nieuwe kerken die uit
deze beweging voortkwamen worden protestants genoemd.
Maarten Luther
Duitse monnik en theoloog in Wittenberg.
Volgens de Bijbel kan alleen de kracht van het geloof de mens in het
reine brengen met God.
Publiceerde in 1517 95 stellingen tegen de misstanden in de
katholieke kerk.
Aanleiding: Verkoop van aflaten in Wittenberg door de monnik
Johannes Tetzel.
Tegen verkoop van aflaten.
Tegen (zichtbare) rijkdom van de kerk.
Tegen (onopgeleide) priester (vaak geen beheersing van het latijn
en de Bijbel).
Snelle verspreiding van ideeën mogelijk door de boekdrukkunst.
Doel: interne verbetering en zuivering van de katholieke kerk.
Kritiek van Luther:
De machtsaanspraken en zelfgemaakte wetten van de kerk zijn
onterecht.
De bijbel is de enige bron van het geloof in de volkstaal
(priesterschap alle gelovigen).
De mens kan alleen in de hemel komen door geloof.
Door de aflaathandel maakte de kerk het mogelijk om zonden af te
kopen met geld en te betalen voor Gods vergeving. De mens kan
alleen gered worden door de genade van God (niet via aflaten).
De kerk moest gezuiverd worden van datgene dat niet in de bijbel
stond.
Reacties op Luther:
1518: Luther publiceert de ‘ Resolutiones’ waarin hij zijn opvattingen
verder verduidelijkt en draagt het op aan de Paus
Start onderzoek ketterpraktijken Maarten Luther.
De Duitse keurvorst Frederik van Saksen weigert Luther uit te leveren aan
de paus.
1. De kerk: 1521: Paus doet Luther in de kerkelijke ban: beslissing
van de paus om iemand uit de kerkgemeenschap te verwijderen.
April 1521: Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms:
C.S.E.
Onder toezegging van een vrijgeleide zou Luther zijn opvattingen
mogen verdedigen voor Karel V, rijksvorsten en theologen.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper julieklijn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52510 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen