Kennisclips en hoorcollege bijeenkomsten week 46 t/m 3 –
Arbeidspsychologie 2020-2021 (201300019)
Inhoudsopgave
Kennisclips week 46 – Prof. dr. Maria Peeters .......................................................................... 2
Bijeenkomst week 46 ................................................................................................................ 7
Kennisclips week 47 - Prof. dr. Maria Peeters .......................................................................... 9
Bijeenkomst week 47 .............................................................................................................. 15
Kennisclips week 48 – Prof. dr. Toon Taris ............................................................................. 19
Bijeenkomst week 48 .............................................................................................................. 29
Kennisclips week 49 – Prof. dr. Maria Peeters ........................................................................ 33
Bijeenkomst week 49 .............................................................................................................. 39
Kennisclips week 50 – Prof. dr. Maria Peeters ........................................................................ 43
Bijeenkomst week 50 .............................................................................................................. 47
Kennisclips week 51 – Prof. dr. Wilmar Schaufeli ................................................................... 50
Kennisclips week 2 – Prof. dr. Toon Taris ............................................................................... 55
Bijeenkomst week 2 ................................................................................................................ 64
Kennisclips week 3 – Prof. dr. Maria Peeters .......................................................................... 67
Bijeenkomst week 3 ................................................................................................................ 71
,Kennisclips week 46 – Prof. dr. Maria Peeters
Kennisclip 1.1 introductie
- Arbeidspsychologische ‘bril’: focus op het ontwerpen van functies waar werkenden
duurzaam kunnen presteren.
- Nadruk op psychosociale factoren in de werkomgeving (i.t.t. organisatorische en
arbeidsvoorwaardelijke factoren)
- Let op voor “blaming the victim” (=werknemer zijn schuldig aan ziekte of
ongezondheid, kijken naar ontwerp van de functie en analyseren dat de functie ook
daar welzijn)
Kennisclip 1.2 wat is arbeidspsychologie?
Wat is A&O psychologie?
Een A&O-psycholoog houdt zich bezig met menselijk gedrag in de context van werk en
organisatie.
- Toepassing én onderzoek (Scientist practitioner) à praktijk of onderzoeker (ook
docent. Ideaaltype van de scientist practicioner van a&o psycholoog. De kern
praktiserende a&o beschikken over adequate expertise, maar ook wetenschapper
zijn, veelvuldig gebruik maken van de recente wetenschappelijke kennis en inzichten
en dit ook weet te generen door zelf wetenschappelijk onderzoek te doen. Moeilijk
want niet genoeg tijd of mogelijkheden voor zelf onderzoek doen. Praktiserende ao
gebruik maken van de wetenschap
De opleiding (en beroepsveld) bevat 3 deelgebieden:
1. Organisatiepsychologie
2. Personeelspsychologie (HRM)
3. Arbeidspsychologie
Organisatiepsychologie
De organisatiepsychologie richt zich op het gedrag van medewerkers in relatie tot elkaar
en tot het grotere systeem dat men de organisatie noemt.
Belangrijke onderwerpen zijn:
- Communicatie, besluitvorming
- Macht, leiderschap,
- Samenwerking, conflict,
- Organisatiecultuur,
- Organisatiestructuur,
- Organisatorische verandering,
Personeelspsychologie (HRM)
De personeelspsychologie betreft het verband tussen een persoon en de organisatie, in het
bijzonder:
- De totstandbrenging van de arbeidsverhouding (instroom) (werving en selectie)
- De ontwikkeling(doorstroom) (hoe houd je medewerkers gemotiveerd)
- De beëindiging (uitstroom) (hoe werknemer en werkgever op een goede manier
afscheid nemen)
2
,Belangrijke onderwerpen zijn:
- Werving en selectie van personeel
- Competenties en ontwikkeling van personeel
- Carrièreontwikkeling
- Beloning
- Training en opleiding enz.
Kernvraag: hoe zorg je ervoor dat de taak door de juiste persoon (met de juiste kennis,
vaardigheden, motivatie, ... ) wordt uitgevoerd?
Arbeidspsychologie
Belangrijke onderwerpen zijn:
- Taakontwerp (waar mensen met plezier aan werken)
- Arbeidstijdregelingen
- Prestaties
- Fouten, ongelukken
- Inspanning en herstel
- Vermoeidheid en welzijn
- Motivatie
Kennisclip 1.3 Arbeidspsychologie in historisch perspectief
Wat verstaan we onder werk?
Gecoördineerde, doelgerichte activiteiten die uitgevoerd worden in ruil voor iets (meestal
geldelijke beloning)
- Doelgericht à acties op het werk of de taken die we doen op het werk gericht zijn
om een bepaald resultaat teweeg te brengen (leveren diensten of goederen bijv)
- Gecoördineerd à doel van het werk te bereiken doen medewerkers bepaalde
routines of protocollen of machines etc. die ingezet worden om het doel te bereiken
- Ruil à werken kost de werknemer energie en hiervoor krijgen werknemers iets
terug, meestal salaris. Vrijwilligerswerk kan ook zingeving of voldoening of plezier.
Functies van werk
Werkenden zijn over het algemeen ‘beter af’ dan werklozen (beter gezondheid, slechter
gezondheid grotere kans op wekloosheid, werkloosheid kan ook weer leiden tot een
slechtere gezondheid)
Functies van werk in het leven (relatieve deprivatie model; Jahoda, 1982)
- Structuur à structuur in dagritme. Wekker zetten, specifieke tijden dat je pauzes of
werk neemt. Hebben van een baan zorg voor structuur in leven
- Sociaal contact à geen moeite om mensen te zien, omdat werk samengaat met
collega’s en leidinggevende.
- Gezamenlijk doel à werksetting met collega’s met een gezamenlijk doel (product,
team, leerlingen onderwijzen etc.)
- Identiteit, status à
- Regelmatige activiteit à inspanning gevraagd en dat draagt bij aan structuur maar
ook aan het activiteitenniveau in een dag of een week
3
, Geschiedenis van de arbeidspsychologie
- Historische Wortels (oude Grieken en Romeinen) à rond 1500
- Occupational medicine (bedrijfsgeneeskunde. In begin gericht op werken in mijnen
en de ziektes daarbij. Industriële revolutie bracht grote verandering in de aard van
het werk en daarmee ook het denken over werken. Fabrieken en werkgelegenheid
groeide, arbeidsomstandigheden slecht, lange dagen slecht betaald. à Rond 1800
- Work psychology
• Taylorisme (1910-1930)
• Human Relations (1930 - …)
• Human Factors (… - 1990)
- Positieve psychologie (2000-heden) à aandacht verlegt van voornamelijk het
voorkomen van ziekte en ongezondheid naar het stimuleren en bevorderen van de
motivatie en gezondheid van medewerkers. Werkbevlogenheid en flow
Taylorisme (begin 20ste eeuw) (Scientific management)
- Uitgangspunten: arbeiders zijn lui en dom.
- Oplossing voor domheid:
• Maak taken zo simpel mogelijk à productiviteit verhogen door productieproces
uit elkaar te halen en via wetenschappelijke methodes kijken wat de meest
efficiënte manier is om een taak uit te voeren. En arbeiders trainen tot ze beste
manier beheersten
• Stel vast wat de beste manier is om taken uit te voeren
• Train arbeiders tot ze die beste manier beheersen
• Laat ze niet nadenken over de uitvoering van deze taken: het zijn radertjes in de
machine
• Selecteer de beste werknemers voor een bepaalde taak
- Oplossing voor luiheid:
• Prestatie/stukloon à medewerkers betalen naar de productiviteit.
• Veel controle
- Standaardisatie en efficiency als kernbegrippen.
De Human Relations-beweging
- Elton Mayo (1933), “Human problems of industrial civilisations” à Taylor zorgde
ervoor dat arbeiders zich verveelden en ongemotiveerd was en geen plezier hadden
- Niet alleen uitvoerende, maar ook controlerende en voorbereidende taken à
uitgebreid tv Taylor, kunnen ze zich meer ontplooien en kregen ze motivatie
- Hard werken omdat je plezier hebt in je werk
- Hawthorne-experimenten: onafhankelijk van de interventie in de
arbeidsomstandigheden was de arbeidsprestatie in eerste instantie hoger → belang
van sociale condities (meer of minde licht, lawaai, toezicht. Factoren spelen
ondergeschikte rol maar de productiviteit steeg als ze aai over bol kregen, als er
aandacht werd besteed aan hun welzijn.
4
