1. Wat is perfectionisme?
Perfectionisme kan verwarrend zijn en beïnvloedt mensen op verschillende manieren. Wat
iedere perfectionist wel heeft, is dat het ze kan weerhouden om alles uit het leven te halen.
Het betekent dat we onszelf en soms ook anderen onmogelijk hoge eisen stellen en dat we
geloven dat we onze doelen zonder inspanning zouden moeten bereiken en nooit fouten
zouden mogen maken. Alles wat minder dan perfect is, wordt als onacceptabel ervaren en er
wordt spanning ervaren wanneer anderen of jijzelf niet aan je verwachtingen voldoet. Alles
perfect hebben/maken is niet mogelijk dus uiteindelijk ga je je toch slechter voelen.
Perfectionisme begrijpen
Perfectionisme kan zich op meerdere manieren uiten. De belangrijkste kenmerken van
perfectionisme worden nu besproken en dan krijg jij de gelegenheid om te bedenken hoe
perfectionisme in jouw geval eruit ziet.
- Pijnlijk hoge eisen. Hoge eisen zijn goed, want je kan dan excellentie bereiken,
problemen oplossen etc. Dit is niet hetzelfde als perfectionisme of onrealistisch hoge
eisen. Perfectionisten streven ernaar nooit fouten te maken en zijn genadeloos hard
naar zichzelf wanneer ze dit wel doen. Mensen verwarren perfectionisme vaak met
excelleren of uitblinken. Het streven om op een gezonde manier te excelleren
bevordert persoonlijke groei en verbetering. Perfectionisten daarentegen verwachten
niet alleen excellentie, maar ze hebben zulke pijnlijk hoge eisen dat alles wat minder
dan perfect is onverdraaglijk is. Bij perfectionisme heb je dus eigenlijk een intolerante
en beperkte verwachting dat we nooit fouten zullen maken of imperfecties hebben.
Perfectionisten hebben daarnaast ook dat ze geneigd zijn om vergissingen en
tekortkomingen overmatig te generaliseren. Er wordt naar vergissingen gekeken en
deze worden gebruikt om jezelf mislukkeling of minderwaardig te noemen. Als
perfectie verwacht wordt, is het onvermijdelijk om teleurgesteld te raken, want we
maken allemaal vergissingen. In plaats daarvan kan je beter streven naar excellentie.
Je kan 100 procent van jezelf en anderen verwachten, maar het is hierbij belangrijk dat
100 procent geen perfectie is: het is het beste wat je op dit moment kunt doen. Bijv.
over vijf jaar zal de auteur van dit boek een beter boek schrijven, omdat ze dan van
alles leert. Dat betekent niet dat dit boek waardeloos is, het is niet perfect, maar wel
het beste boek wat ze nu kan schrijven. Je moet jezelf genade geven voor de
vergissingen die je maakt en de dingen die je nog niet weet.
- Het geloof dat prestaties zelfwaarde bepalen. Onder het streven naar perfectie zit
waarschijnlijk een gevoel van tekortschieten of onzekerheid. Volgens perfectionisme-
onderzoekers is het ‘centrale aandachtsgebied van de meeste perfectionisten gericht op
de behoefte het zelf te perfectioneren en aspecten van zichzelf die ze als imperfect
zien te corrigeren of verbergen’. Ze proberen om hun waargenomen imperfecties te
overcompenseren, waardoor ze eigenlijk niet kunnen genieten. Het is een poging om
te bewijzen dat ze zelfverzekerd zijn en alles onder controle hebben. Perfectionisten
baseren hun eigenwaarde dus op successen en prestaties. Als iets dus niet goed gedaan
is, wordt dit gezien als persoonlijk falen en dit brengt schade toe aan hun eigenwaarde.
Ook laten ze anderen hun eigenwaarde bepalen. Ze geloven dat eigenwaarde verdiend
, moet worden en dus alleen maar succesvol zijn als anderen goedkeuring geven aan
hun prestaties.
- Angst. Als je onder de oppervlakte gaat kijken bij een perfectionist, zie je angst en
vrees: er is een diepe behoefte om aardig gevonden te worden en te worden
geaccepteerd. Ze zijn bang anderen teleur te stellen of te irriteren (hierdoor gaan ze
anderen pleasen en op veilig spelen) en ze willen hun zwakheden niet tonen uit angst
voor veroordeling. Ze zijn bang om te falen, want dit wordt als catastrofaal/permanent
gezien. Je doet er dus alles aan om niet te falen, want ze zien het niet als gebeurtenis,
maar als hun identiteit. Falen is het bewijs voor inadequaat zijn volgens hen en
perfectionisme is een constante behoefte om niet inadequaat te zijn of zelfs niet
gemiddeld. Zij proberen falen, kritiek etc. te vermijden en houden daarom vast aan de
dingen waarin ze goed zijn en blijven bij het bekende.
Hoe definieer je perfectionisme? Schrijf je eigen definitie van perfectionisme op.
Hoe perfectionisme zich in je leven uit
Perfectionisme kan heel duidelijk zijn, maar ook subtiel. Het kan moeilijk te herkennen zijn,
want het betreft niet alle levensgebieden. Een andere manier om perfectionisme te begrijpen
zijn de drie persoonlijkheidstrekken:
- Zelfgericht perfectionisme: Dit is door jezelf opgelegde verwachtingen dat je perfect
zul zijn en je bent daarom ook erg kritisch op jezelf. Elk gebrek valt je op en je blijft
erover piekeren.
- Op anderen gericht perfectionisme: Je hebt onrealistisch hoge verwachtingen van
anderen. Wanneer ze hier niet aan kunnen voldoen, ben je kritisch en je wijst dan een
schuldige aan. Je bent vaak teleurgesteld in of boos op anderen.
- Sociaal voorgeschreven perfectionisme: Je denkt dat anderen abnormaal hoge
verwachtingen van je hebben.
Je kan er één hebben, maar ook een combinatie van deze drie.
Perfectionisme kan invloed hebben op een of meerdere van de volgende gebieden:
- Beroepsmatige prestaties: Je werkt continu hard en verwacht beroepsmatige
successen
- Ouderschap: Je verwacht dat jij en je partner perfecte ouders zijn en je eist perfectie
van je kinderen.
- Lichaam, gewicht of uiterlijk: Je bent erg kritisch op je uiterlijk en bent geobsedeerd
met hoe je eruit ziet en dat je op je uiterlijk beoordeeld wordt.
- Academische prestaties: Op school verwachtte je meer dan een 8 gemiddeld te halen
- Atletische vaardigheden of fitness: Je doet het niet alleen voor plezier of in vorm te
blijven, maar je bent gedreven en verwacht dat je uitblinkt in alle atletische
activiteiten.
- Fysieke omgeving. Je verwacht dat je huis en kantoor netjes, schoon en opgeruimd
zijn en je voelt spanning wanneer dingen rommelig zijn.
Hoe merk jij perfectionisme in je leven op?
, Perfectionistisch denken
Perfectionisme komt in het denken en gedrag naar voren. Zij hebben de neiging alles
zwart of wit te zien: ‘als ik hier niet in slaag, ben ik een mislukkeling’ er is dus geen
middenweg. Je wilt niet dat het negatieve etiket wat je jezelf opplakt waar is dus je legt
jezelf hoge eisen op. Zij benadrukken hun zwakheden te veel en onderschatten hun sterke
kanten, bijv. 20 dingen van je takenlijstje gedaan en alleen het ene zien wat je niet gedaan
hebt. Of alle goede kanten van iemand negeren en alleen het negatieve zien.
Perfectionisme is gebaseerd op de overtuiging dat we inadequaat zijn: ‘ik ben niet goed
genoeg en de enige manier om goed genoeg te zijn is om …. te bereiken.’ Dit betekent dat
je altijd moet werken om jezelf te bewijzen. Je zult elke keer weer nieuwe doelen
opstellen.
Noem een paar voorbeelden van jouw perfectionistische gedachten
2. Hoe perfectionisme zich in je leven uit
Je perfectionistische trekken identificeren
Het is voor iedereen anders. Er volgen nu een aantal voorbeelden, kruis aan welke je
herkent:
Je legt jezelf uitzonderlijk hoge eisen op
Je legt anderen hoge eisen op en ze kunnen hier vaak niet aan voldoen
Je hebt het gevoel dat anderen onrealistische verwachtingen van je hebben
Je maakt je zorgen over fouten
Je bent nooit tevreden, er is altijd meer te doen of te bereiken
Je hebt veel zelfkritiek
Je bent altijd druk
Je probeert fouten te vermijden en je beschouwt ze als slecht
Je blijft lang stilstaan bij fouten en imperfecties
Je probeert conflicten te vermijden
Je maakt je veel zorgen over wat anderen van je denken
Je stelt dingen uit of begint er niet aan, omdat je denkt dat je ze niet perfect kunt
doen
Je piekert veel
Je hebt gezondheidsproblemen door stress, zoals hoofdpijn, maag- darm klachten
of hoge bloeddruk
Je houdt er niet van nieuwe dingen uit te proberen, zeker niet wanneer de kans op
voor schut staan bestaat
Je bent een workaholic
Je vindt het lastig om blij te zijn met het succes van anderen
Je houdt er niet van om je zwakke punten of kwetsbaarheden met anderen te delen
Je voelt je vaak gespannen, gestrest of angstig
Ondanks vele tekenen van succes, voel je je niet succesvol
Van welke perfectionistische trekken heb je het meest last? Identificeer drie tot vijf
van de meest problematische trekken die je hebt en beschrijf hoe vaak je ze ervaart.
