Informatievoorziening conform Enhanced Recovery After
Surgery binnen de urologie
De onderzoeksrapportage
H
Bachelor Opleiding tot Verpleegkundige: HVVBREG18
Cursuscodes
Module Analyseren en Verbeteren van Zorg: HVVB20MAVZ
Gegevens studenten
Naam :
E-mailadressen :
Gegevens instelling
Instelling :
Plaats :
Opdrachtgever :
Functie : ERAS-coördinator
Gegevens school
School : Hanzehogeschool Groningen
Opleiding : HBO-Verpleegkunde Voltijd
Docentbegeleider :
E-mailadres :
Periode : 2020-2021 Semester 2
Inleverdatum : 6-6-2021
35
,Samenvatting
Inleiding - Enhanced Recovery After Surgery (ERAS) is een evidenced-based
zorgverbeteringsprotocol. Deze draagt bij aan een versneld herstel en functionaliteit van de
patiënt. Door onder andere goede informatievoorziening kan dit worden bereikt. Patiënten
van het Ziekenhuis geven aan bepaalde informatie niet te hebben ontvangen. Dit onderzoek
heeft als doel deze discrepantie te onderzoeken.
Doelstelling – Aan het eind van het onderzoek is voor de opdrachtgever inzichtelijk gemaakt
hoe betrokken zorgprofessionals van de verpleegafdeling en poli urologie binnen het
Ziekenhuis, de informatieverstrekking conform ERAS rondom een urologische ingreep aan
patiënten ervaren.
Onderzoeksmethodologie - Gekozen is voor een cross-sectioneel kwantitatief onderzoek
met beschrijvende onderzoeksvraag. De populatie bestond uit verpleegkundigen,
verpleegkundig specialisten en casemanagers van de verpleegafdeling en poli urologie. Voor
participatie aan dit onderzoek zijn inclusie- en exclusiecriteria opgesteld. Er is geen
steekproef getrokken. Voor de dataverzameling is een tijdsbestek van drie weken
gehanteerd. Er is gebruik gemaakt van zowel een online als een fysieke enquête, opgesteld
in Survey Monkey. Met dit programma werd ook de analyse uitgevoerd.
Resultaten - De enquête heeft een respons opgeleverd van 16, waarvan 12 bruikbaar. In het
algemeen beschikken medewerkers over voldoende tot uitstekende kennis, toepassing en
ervaringen rondom ERAS. Echter wordt door 10 van de 12 respondenten aangegeven soms
te merken dat collega’s verkeerde informatie verstrekken aan patiënten. Iedere respondent
past de informatie aan naar de behoefte en taalgebruik van de patiënt. Verder controleren zij
vaak/altijd of de informatie is begrepen. Mondelinge informatievoorziening wordt het meeste
ingezet. De inzet van een combinatie van foldermateriaal en mondelinge
informatievoorziening wordt als meest effectief ervaren.
Conclusie - Uit het onderzoek is gebleken dat de persoonlijke ervaringen van de
zorgprofessionals de informatieverstrekking conform ERAS voldoende tot goed ervaren. Een
groot deel van de medewerkers geeft aan soms te merken dat collega’s de patiënt voorziet
van verkeerde informatie. Deze nieuwe discrepantie vergt meer inzichten.
Aanbeveling - De nieuwe discrepantie dient verder te worden onderzocht in een specifieker
vervolgonderzoek om te achterhalen wat hiervan de oorzaak is. Een vervolgonderzoek kan
de resultaten van dit onderzoek versterken en verder onderbouwen of juist onderuithalen.
Een hoger respons leidt tot een genuanceerder beeld van de praktijk. Een vervolgonderzoek
is realistisch en hoeft financieel geen grote last te zijn.
1
,Voorwoord
Voor u ligt het door Lupi en Nienke Salier, vierde jaar studenten van de opleiding HBO-V aan
de Hanze Hogeschool te Groningen, geschreven onderzoeksrapportage. Deze
onderzoeksrapportage is geschreven in het tweede semester van de leerperiode 2020-2021.
Het afstudeertraject van de opleiding HBO-V bestaat onder andere uit het analyseren en
verbeteren van zorg (AVZ). Dit houdt in dat de studenten een praktijkgericht onderzoek
zullen uitvoeren in opdracht van een werkgever of het lectoraat. Het beschreven
onderzoeksvoorstel is opgesteld in opdracht van .., ERAS-coördinator binnen het Ziekenhuis.
Gedurende 20 weken zal onderzoek worden gedaan naar de ervaringen van betrokken
zorgprofessionals van de verpleegafdeling en poli urologie van het Ziekenhuis. Er wordt
specifiek in kaart gebracht wat de ervaringen van de betrokken zorgprofessionals rondom de
informatievoorziening, conform ERAS, aan patiënten zijn. Tijdens deze 20 weken krijgen wij
ondersteuning en begeleiding van .. en .., beide docent aan de Hanze Hogeschool
Groningen.
Vriendelijke groet,
7-6-2021
2
,Inhoudsopgave
Samenvatting..........................................................................................................................................1
Voorwoord.............................................................................................................................................2
Inhoudsopgave.......................................................................................................................................3
Inleiding..................................................................................................................................................4
Hoofdstuk 1; Vraag- & doelstelling.........................................................................................................7
1.1. Vraagstelling................................................................................................................................7
1.2. Doelstelling..................................................................................................................................7
Hoofdstuk 2; Onderzoeksmethodologie.................................................................................................8
2.1. Grondvorm & onderzoeksdesign.................................................................................................8
2.2. Onderzoekspopulatie...................................................................................................................8
2.3. Dataverzamelingsmethode & meetinstrument...........................................................................9
2.4. Data-analyse..............................................................................................................................12
2.5. Betrouwbaarheid, validiteit & generaliseerbaarheid.................................................................13
2.6. Wet- en regelgeving...................................................................................................................14
Hoofdstuk 3; Resultaten.......................................................................................................................16
Hoofdstuk 4; Discussie..........................................................................................................................19
4.1. Inhoudelijke discussie................................................................................................................19
4.2. Methodologische discussie........................................................................................................21
Hoofdstuk 5; Conclusie.........................................................................................................................22
Hoofdstuk 6; Aanbeveling....................................................................................................................23
Literatuurlijst........................................................................................................................................25
Bijlage 1; Antiplagiaatverklaring...........................................................................................................28
Bijlage 2; Enquête.................................................................................................................................29
Bijlage 3; Codeboek................................................................................................................................0
Bijlage 4; Logboek...................................................................................................................................0
Bijlage 5; Kenmerken respondenten......................................................................................................1
3
,Inleiding
Volgens het onderzoek van Nilsson, Gruen, & Myles (2020) ondergaan jaarlijks wereldwijd
meer dan 320 miljoen mensen een operatie. Om zorgkosten in de gezondheidzorg te
verminderen worden nieuwe organisatiestructuren aangenomen waarbij het gaat om het
belang van comfort, tevredenheid en postoperatieve kwaliteit van leven van de patiënt
(Nilsson et al, 2020).
Wanneer gesproken wordt over een nieuwe organisatiestructuur is het ERAS-protocol hier
een voorbeeld van (Fearon, Ljungqvist, & Scott, 2017). Enhanced Recovery After Surgery
(ERAS) is een evidenced-based zorgverbeteringsprotocol voor chirurgische patiënten. Het
ERAS-protocol is onder te verdelen in preoperatieve, perioperatieve en postoperatieve
strategieën. Deze strategieën dragen bij aan het verbeteren van een versneld herstel en
functionaliteit van de patiënt (Castillo-Cobaleda, García-Perdomo & Santoyo Vargas, 2020).
In onderzoeken is geconcludeerd dat de hersteltijd van chirurgische patiënten met 30% of
meer worden verkort. Ook heeft het aangetoond dat complicaties na een operatie worden
verminderd waardoor de kwaliteit van leven van de patiënt wordt gewaarborgd (Eras Society,
2016).
Het verbeteren van een versneld herstel na operatie is een multimodale en multidisciplinaire
benadering van zorg voor chirurgische patiënten. Bij de uitvoering van dit proces is een team
betrokken dat bestaat uit een chirurg, een anesthesist, een ERAS-coördinator en
verpleegkundigen dat chirurgische patiënten behandelt op de verpleegafdeling en poli
(Fearon et al., 2017). De zorgprofessionals die de patiënt continu begeleiden zijn
verantwoordelijk voor het besteden van aandacht aan drie belangrijke elementen die van
invloed zijn op het resultaat. Namelijk het reduceren van stressreacties bij de patiënt op een
operatie, vloeistoftherapie en analgesie. Deze drie elementen zullen leiden tot verbetering
van de resultaten bij onder andere urologische chirurgie, zoals bij een radicale cystectomie.
Door het verminderen van postoperatieve complicaties bij de patiënt in combinatie met het
versneld herstel zullen ook de kosten van ziekenhuisopname worden verminderd (Castillo-
Cobaleda et al., 2020).
Uit het onderzoek van Sjöling, Nordahl, Olofsson & Asplund (2003) kan geconcludeerd
worden dat het voorafgaand van een operatie voorzien van informatie een positief effect kan
hebben op de ervaring van psychologische factoren bij patiënten. Patiënten voorzien van op
informatie op maat heeft verder een positief effect op het verlagen van innerlijke stress, het
verbeteren van de psychische gezondheid van de patiënt en het verbeteren van de
vertrouwelijke wederzijdse band tussen zorgverlener en patiënt (Sjöling et al., 2003). Het
voorzien van informatie aan de patiënt kan zowel mondeling, schriftelijk of via bijvoorbeeld
4
, onlinemateriaal worden overgedragen. Het is daarom ook van belang om met de patiënt in
gesprek te gaan om te achterhalen wat de patiënt een prettige wijze van het krijgen van
informatie vindt. Het verstrekken van informatie valt binnen de Bachelor of Nursing onder de
kerncompetentie communicatie en is van essentieel belang voor de betrokken
zorgprofessionals (Lambregts, Grotendorst & Merwijk, 2016). Tijdens het geven van
patiëntinformatie dient rekening te worden gehouden met de emotionele toestand van de
patiënt en eventuele barrières. De informatieoverdracht kan belemmerd worden door verschil
in intellectueel niveau, taalbarrières, leermoeilijkheden en culturele barrières (Refai et al.,
2018). Het doel van het geven van doelgerichte patiëntinformatie is dat de patiënt een
actieve deelnemer en hoofdpersoon wordt van zijn/haar eigen herstelproces en zelf de regie
houdt (Refai et al., 2018). Studies hebben gesuggereerd dat wanneer patiënten niet voorzien
worden van informatie de patiënt meer angst ervaart. Tevens is er een verhoogde kans op
een langer ziekenhuisverblijf, complicaties na een operatie, wat aantoont dat het herstel
langdurig is en de kans bestaat op postoperatieve vermoeidheid (PSF).
Volgens het onderzoek van Nilsson et al. (2020) speelt de verpleegkundige een belangrijke
rol in het ERAS-programma. Van de verpleegkundige wordt verwacht dat deze de patiënt
ziet als een uniek individu en hem/haar met waardigheid en respect behandeld. De
verpleegkundige richt zich op het voorzien van informatie aan de patiënt, legt uit wat gaat
gebeuren en wat eventuele mogelijkheden zijn. Verder biedt hij/zij ondersteuning en
begeleiding bij het maken van bepaalde keuzes rondom het hersteltraject. Het vertrouwen
die de patiënt heeft in de verpleegkundige kan de angst voor en na een operatie
verminderen (Nilsson et al., 2020).
Patiëntinstructie is gericht op het systematisch aanleren van bepaalde vaardigheden, in dit
geval het aanleren van gedragingen omtrent het ERAS-protocol tijdens de
ziekenhuisopname. Verpleegkundigen verstrekken informatie en adviezen op de
verpleegafdeling aan de hand van protocollen (ERAS). De verpleegkundige moet zeker zijn
dat de verstrekte informatie begrepen is door de patiënt. Met betrekking tot de gegeven
adviezen en vaardigheden die de verpleegkundige heeft gegeven, is het rendement het
grootst als de patiënt stapsgewijs de adviezen/vaardigheden kan uitvoeren en mondeling kan
toelichten. Ten Have (2017) geeft aan dat meer dan 90% van patiënten de gegeven
adviezen en vaardigheden thuis toepassen wanneer de juiste patiënten informatie wordt
gegeven (ten Have, 2017).
Het ziekenhuis in Groningen is een van de eerste ziekenhuizen binnen Nederland dat zich
richt op versnellende herstelprocessen van hun patiënten door gebruik te maken van het
ERAS-programma. De ERAS-society heeft in 2012/2013 voor het eerst een ERAS-protocol
gepubliceerd voor het colorectale specialisme (Eras Society, z.d.). Wegens de succesvolle
resultaten in de praktijk heeft ook het ziekenhuis het nieuwe ERAS-protocol
5
