Samenvatting
Samenvatting historische context - De Republiek
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting van de historische context: De Republiek ()
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Historische context: De Republiek (1515-1648)Paragraaf 1 – Opstand in de Nederlanden (1515 – 1572)
• 1515: Karel V wordt koning op zijn 15e.
- Hij werd heerser over een deel van de gebieden die in het huidige Nederland,
België en Luxemburg lagen. In 1543 werd hij heer over alle zeventien
provinciën/gewesten der Nederlanden.
- In de 15e eeuw hadden de Nederlandse steden geprofiteerd van de oplevende
handel en geldeconomie. In de 16e eeuw ging die groei door. Een deel van het
geld dat de stedelingen verdienden, moesten ze als belasting afdragen aan Karel
V. in ruil daarvoor kregen ze privileges (=voorrechten). Hierdoor kregen burgers
een sterke positie. (k.a.: de opkomst stedelijke burgerij en de toenemende
zelfstandigheid van steden.)
- Karel wilde een centraal bestuur instellen, met regels die in alle gewesten gelijk
waren. (k.a.: Het begin van staatsvorming en centralisatie, Het streven van
vorsten naar absolute macht.) De gewesten wilden echter vasthouden aan hun
privileges, die ze in de middeleeuwen hadden gekregen in ruil voor het betalen
van belastingen. Karel was afhankelijk van de rijke burgerij, want van hen kreeg
hij geld voor de vele oorlogen die hij voerde. Hij accepteerde dus de privileges.
Toch werden door het centralisatiebeleid sommige privileges bedreigd. Vooral het
protestantisme.
- Karel V maakte van Brussel het politieke centrum van de Nederlanden.
• Drie Collaterale Raden:
Hierin zaten edellieden, maar ook ambtenaren die daardoor meer macht kregen ten
koste van de adel. De adel voelde zich bedreigd.
3 centrale raden werden ingesteld om het centrale bestuur te versterken:
- Raad van State: had het meeste aanzien en zette het beleid uit.
- Raad van Financiën: ging over geldzaken.
- Geheime Raad: bestond uit juristen en stelde wetten op en hield toezicht op de
besturen.
• Er ontstond ook onrust op religieus gebied. De reformatie begon.
• Maarten Luther was begonnen met de Reformatie toen Karel V net aan de macht
kwam. Luther had kritiek op de rooms-katholieke kerk:
- Hij ergerde zich aan de rijkdom en macht van de kerk.
- Was tegen het celibaat (regel van de kerk dat geestelijken niet mochten trouwen).
- Tegen aflaten, dat had niets met het ware christendom te maken. Alleen God kon
zonden vergeven.
- Mensen konden in de hemel komen door hun geloof.
- Door de boekdrukkunst konden de opvattingen van Luther verspreid worden. →
95 stellingen
- Karel verzette zich eerst nog tegen Luther, maar in 1555 werd in de Vrede van
Ausburg afgesproken dat in Duistland ‘wiens gebied, diens godsdienst’ ging
gelden.
- Rijksdag in Worms: Luther kreeg de kans om zijn kritiek op de kerk te herroepen.
Luther hield een toespraak bij een vergadering in Worms. Dit leidde echter tot de
scheuring van de kerk. (de protestantse kerken ontstonden: lutherse en
calvinistische) (k.a.: De protestantse Reformatie die splitsing van de
christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.) Dat was echter niet de
, bedoelding, want Luther wilde het geloof zoals in de Bijbel staat. → Luther werd
beschermd door de vorst van Saksen, in zijn kasteel vertaalde Luther de Bijbel
naar het Duits.
Luther was belangrijk voor vorsten, want hij vond dat vorsten hoofd van de kerk
moesten worden, kloosters moesten weg, bezittingen werden van de koning en
die werd dus rijken, onderdanen mogen niet in opstand komen tegen de vorst.
- Luther (en Calvijn) moedigde mensen aan om zelf de Bijbel te lezen en terug te
gaan naar het oorspronkelijke geloof. De Bijbel moest in de volkstaal worden
verspreid, dat ging makkelijker door de uitvinding van de boekdrukkunst.
• Karel V bleef katholiek. Hij vond dat protestanten de orde en rust in zijn rijk
verstoorden. Daarom liet hij hen vervolgen. In het Duitse Rijk slaagde hij daar niet in,
want daar waren teveel vorsten Luthers geworden en in 1555 moest Karel V zich
daarbij neerleggen. In de Vrede van Ausburg werd afgesproken dat in Duistland
‘wiens gebied, diens godsdienst’ ging gelden. (cuius regio, eius religio)
• In de Nederlanden kreeg Calvijn meer aanhang. Volgens hem mochten de lagere
overheden zich tegen de hogere overheden verzetten als deze Gods geboden niet
juist diende. Calvijn vond ook, in tegenstelling tot Luther, dat onderdanen zonder
toestemming van hun vorst een kerk mochten beginnen.
• In Nederland kreeg Luther ook volgelingen, dit keer kreeg hij geen steun van vorsten.
Karel trad hard op tegen protestanten:
- 1521: in Antwerpen werden Lutherse boeken verbrand.
- 1522: NL inquisitie werd ingesteld door Karel V. een rechtbank die ketters moest
opsporen en berechten. → lukte niet de protestanten uit te roeien. Veel
bestuurders hadden moeite met de hardheid van de inquisitie en ze vonden dat
hun privileges werden aangetast. Karel vond dat hij absoluut gezag had en
privileges mocht aantasten als dat nodig was.
- 1550: Karel V stelde nog een vast dat ketters in de Nederlanden de doodstraf
moesten krijgen. → Bloedplakkaat.
• Na de dood van Karel kwam zijn zoon Filips II aan de macht in 1555. Vier jaar later
verliet hij de Nederlanden. Margaretha van Parma werd landvoogdes en bestuurde
NL.
• Onder Margaretha begon de leer van de hervormer Calvijn (was strenger dan Luther
en zei dat van tevoren vast staat of je naar de hemel gaat = predestinatie) → de
vervolging van protestanten ging onder Margaretha gewoon door. → 1565:
Nederlandse edelen vroegen om de ketter minder hard aan te pakken. Willem van
Oranje (plaatsvervanger) vroeg zelfs om meerde geloven toe te staan. → vervolging
ging toch door.
• 1566: veel edelen trokken naar het paleis van Margaretha, ze vroegen met het
‘smeekschrift’ de kettervervolging te stoppen. → hierdoor werd de inquisitie voorlopig
minder hard → calvinisten dachten nu dat ze hun gang konden gaan. → er werden
hagenpreken (ze hadden nog geen kerk, dus ze spraken in de buitenlucht af)
gehouden en in 1566 ontstond de beeldenstorm. → Filips was woedend. De adel had
volgens hem de schuld aan de chaos, want zij hadden aangedrongen op een mildere
opstelling. Hij benoemde de Spaanse Alva tot landvoogd en stuurde hem naar NL om
orde op zaken te stellen. → Willem van Oranje vluchtte. → Alva stelde de Raad van
Beroerten in, deze kreeg als bijnaam Bloedraad (alle ketters moesten worden
gedood). → Oranje kwam in verzet en viel in 1568 met een huurleger NL binnen. De
inval mislukte, hij kreeg alleen steun van de watergeuzen. → watergeuzen namen
1572 Den Briel in. → dat zorgde voor een wending. steeds meer steden sloten zich
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper studentfoodandbusiness. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 64438 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen