1. Verandering en agogiek.
1.1 Veranderen en helpen veranderen
het woord veranderen kun je in twee betekenissen gebruiken:
het weer verandert, en ik verander de kamer. In dit boek gaat het over de wijze waarop men
mensen kan helpen, begeleiden of beïnvloeden bij hun verandering.
We gaan in dit boek in op de professionele beïnvloeding van mensen met de bedoeling dat
de mensen het op een of andere manier beter krijgen. Het betreft dan dienst- en
hulpverleners in bijvoorbeeld maatschappelijk werk, verpleging, werkbegeleiding,
reclassering, opbouwwerk, psychotherapie, cultureel werk, voorlichting of organisatiedienst.
Het woord Agogie is het verzamelwoord voor al dit werk. De leer van de principes van deze
werkvelden wordt Agogiek genoemd.
1.2 Kenmerken van agogiek
het werk in het agogische werkveld wordt door agogen verricht.
Kenmerkend is dat het steeds gaat om mensen in verandering. Een maatschappelijk werker
helpt iemand zodanig te veranderen dat hij geen schulden meer maakt, een verpleegkundige
helpt patiënten zijn leefstijl zodanig te wijzigen, dat hij niet meer zo snel een hartstilstand
krijgt. Een agoog probeert altijd mensen te beïnvloeden opdat zij veranderen.
Beïnvloeden en veranderen zijn kernbegrippen in de agogiek!
Het gaat om een psychologische verandering
het woord psychosociaal is een samentrekking van ‘psyche’ en ‘sociaal’. De eerste betekend
zoiets als ziel of geest, met sociaal wordt alles aangeduid wat te maken heeft met de
onderlinge verhouding van mensen. De samenvoeging tot het psychosociaal is omdat het
psychische niet goed te onderscheiden is van het sociale. Hoe je je gedraagt tegenover
anderen (het sociale) heeft alles te maken met hoe je je voelt (psychische).
Tot het psychosociale rekent men gevoelens en houdingen (attitudes), gedragingen,
gedachten, beelden, fantasieën en dergelijke van individuele mensen. Maar ook de normen
en waarden van een samenleving . Het begrip psychosociaal functioneren, kan dus zowel
betrekking hebben op individuele mensen als op mensen in groepsverband. Hoewel
veranderen van kennis bijv. Door rekenen te leren, dit ook een psychosociaal proces is word
dit niet tot de agogie gerekend.
De beïnvloeding vindt beroepsmatig plaats
we spreken pas van agogie als degene die de verandering probeert te bewerkstelligen, dit
nadrukkelijke doet op grond van het beroep dat hij uitoefent. (hoeft niet per se betaald werk
te zijn). Iemand kan pas agoog genoemd worden als helpen veranderen (een deel van) zijn
taak is.
De beïnvloeding is doelgericht
als de beïnvloeding toevallig is en geen gerichte poging tot verandering heeft, spreken we
,niet van agogie. Agogisch werk betreft altijd verandering naar een situatie die van tevoren
(min of meer) nadrukkelijk bedacht en gepland is. De verandering moet bedoeld zijn.
De veranderaar werkt systematisch
een agoog probeert systematisch de omstandigheden te scheppen waarvan hij denkt dat ze
de beoogde verandering kunnen vergemakkelijken. Hij maakt een plan voor zijn activiteiten
en stemt deze zorgvuldig op elkaar af, waarbij hij zich baseert op zijn vakkennis en ervaring.
De beïnvloeding vindt bewust plaats
het is typerend voor agogisch werk dat de beïnvloeding open en eerlijk plaatsvindt.
De verandering wordt door de betrokkenen gewenst
de verandering moet door de betrokkene gewenst worden, al zal in de meeste gevallen ook
de agoog de verandering situatie wenselijk vinden.
De beïnvloeding wordt vrijwillig ondergaan
we kunnen pas van agogie spreken als degen die beïnvloedt wordt zich hieraan vrijwillig
onderwerpt.
De beïnvloeding is niet wederzijds
er moet een ongelijke rolverdeling bestaan tussen de agoog en de degene die hij helpt
veranderen. De beïnvloeding is eenzijdig gericht, van agoog naar de ander.
Het gaat om (jong) volwassenen
als het om jonge kinderen gaat rekent men het niet tot agogie, maar meer onder pedagogie.
Definitie:
agogiek is de leer van eenzijdige, systematische, doelgerichte, beroepsmatige beïnvloeding
die gericht is op het bereiken van een meer wenselijke gedachte psychosociale situatie van
volwassenen (individueel of in onderling verband) die zich van deze beïnvloeding bewust zijn
en die deze situatie ook nastreven
1.3 Cliënt
degene die helpt veranderen, wordt dus agoog genoemd. Voor de gene die de verandering
of beïnvloeding ondergaat bestaan verschillende namen:
Medische traditie kent patiënt. In de agogiek is hiertegen bezwaar omdat het begrip patiënt
associaties oproept met passieve, afhankelijke en onzelfstandige mensen.
Om de gelijkwaardigheid en de zelfstandigheid van de betrokkene te benadrukken, wordt
het begrip cliënt gebruikt. Als het om een verandering van veel verschillende personen te
gelijk gaat (bijvoorbeeld een sportteam) spreken we van een cliëntsysteem.
Bij cursussen of trainingen worden ze deelnemer genoemd.
, Bij blijf-van-mijn-lijfhuizen bewoners, en in zwakzinnigegroepen pupillen. Wanneer het in de
agogie om een grotere groep mensen gaat kan het begrip doelgroep van toepassing zijn.
1.4 Met of zonder k?
Er bestaan een paar, termen dat sterk in verband staan met het woord agogie.
Het bekendste en oudste woord is pedagogie, dat is het begeleiden, het opvoeden van
kinderen. Pedagogie is dus de agogie voor kinderen. Het begrip andragogie staat voor het
begeleiden (opvoeden) van groepen volwassenen. Agogie, is strikt genomen de
verzamelnaam voor alle ‘agogieën’ en omvat zowel pedagogie en andragogie. Agogie heeft
dus de betekenis van andragogie overgenomen.
Pedagogiek is de leer van het begeleiden en opvoeden van kinderen (terwijl pedagogie –k
het begeleiden zelf is). Andragogiek is de leer van het veranderen van volwassenen.
Agogiek is dan de leer van het begeleiden en helpen veranderen van mensen in het
algemeen.
Pedagologie is de wetenschap die zich bezighoudt met bestudering van en onderzoek naar
pedagogie en pedagogiek.
Kinderen Volwassenen Algemeen
Het eigenlijke beïnvloeden Pedagogie Andragogie Agogie
De praktijkleer ervan Pedagogiek Andragogiek Agogiek
De wetenschap ervan Pedagologie Andragologie Agologie
1.5 Beroepen velden
Je kunt twee beroepen onderscheiden
- beroepen waarin agogisch werk centraal staat (maatschappelijk werker, mental coach,
sociaal-cultureel werker enz.)
- beroepen die een agogisch aspect in zich dragen (verpleegkundige, arts, leraar,
gezinsverzorgende).
De agogische beroepen vinden we terug in een aantal werkvelden. Onder een werkveld of
werkterrein verstaan we het geheel van instellingen, mensen, beroepen, organisaties, regels,
wetten en dergelijke die zich bezig houden met hetzelfde doel of dezelfde doelgroep.
1.6 Niveaus van het psychosociaal functioneren
Cliëntsystemen kan men op grond van hun omvang onderverdelen in categorieën. Het gaat
daarbij niet om het precieze aantal mensen waarvan het cliëntsysteem bestaat, maar om de
consequenties die de omvang heeft voor de aard van het psychosociale functioneren. (zo
heeft het begrip ‘emotie’ betrekking op iets wat bij individuen hoort. Een organisatie kan
geen emoties hebben. Basis van de aard van het psychosociale functioneren, onderscheiden
we 4 soorten cliëntsystemen:
- individuele personen,