Samengevat Casus 1.1 13-jarig meisje met buikpijn
Differentiaaldiagnose buikpijn
- Prikkelbaredarmsyndroom (PDS) of irratable bowel syndrome (IBS) (S)= veel voorkomende
chronische darmaandoening (dikke darm).
o Buikpijn en veranderingen in het defecatiepatroon (diarree/verstopping). De pijn is vaak
krampend, in onderbuik of gehele buik en intermitterend of continu aanwezig.
o Als klachten 3 maanden aanwezig zijn.
o Geen peritoneale prikkelingsverschijnselen.
- Gastro-enteritis (= ontsteking vd maag en darmen, door virusinfectie, bacteriële infectie (Salmonella)
of voedselvergiftiging. Het geneest vaak spontaan in enkele dagen.
o Misselijkheid, braken, pijn in de onderbuik, buikkrampen, diarree (met bloedbijmening vooral
bij bacteriële oorzaak).
o Geen peritoneale prikkeling.
o Peristaltiek is versterkt hoorbaar bij auscultatie.
o Ernstige diarree en/of overgeven kan leiden tot uitdroging die levensbedreigend kan zijn,
vooral bij kleine kinderen en ouderen.
o Ziektegevallen in omgeving.
o Voedselvergiftiging (S) = diarree, overgeven; na het eten van besmet voedsel
- Urineweginfectie/ urolithiasis (S)= bij vrouwen is de plasbuis korter, daarom komt een
urineweginfectie bij vrouwen vaker voor.
o UWI: Vage pijn in de onderbuik, mictieklachten kunnen ontbreken (kleine beetjes plassen =
pollakisurie, strangurie = pijn bij plassen)
o Urolithiasis: soms koliek pijn (=vanuit flank naar liezen), braken en hematurie.
o Pyelonefritis: koorts, pijn in de flank/rug, slagpijn in de nierloge
o De diagnose wordt gesteld met urineonderzoek (nitriettest, bacteriën en leukocyten en
eventueel erythrocyten in het sediment, urinekweek).
o Bacteriëmie/ urosepsis: koude rillingen (bed schudt mee) en klappertanden.
- Obstipatie (S)= vooral bij ouderen en kinderen leidt het tot buikklachten.
o Oorzaak: ongezonde voeding met te weinig vezels, te weinig beweging, overgewicht,
onregelmatig leven en psyhische factoren (zoals stress) of sommige medicijnen.
o Buikpijn, gevoel verstopt te zitten.
o Geen peritoneale prikkelingsverschijnselen.
- Diverticulitis (S)= op zichzelf onschuldig, maar als het gaat ontsteking is het= recividerende ontsteking
vd wand vh colon.
o Pijn in linkeronderbuik, dyspeptische klachten, wisselende defecatie, misselijkheid en
eventueel braken en koorts.
o Ernstig?→ bij lichamelijk onderzoek infiltraat in de linkeronderbuik.
- Cholecystitis (Z)= galsteenkoliek: intermitterende afsluiting vd galwegen.
o Pijnaanvallen (dus met pijnvrij interval!) in rechterbovenbuik, kan uitstralen naar rechter
schouderblad (diafragmaprikkeling), misselijkheid, braken en bewegingsdrang.
o Drukpijn onder de rechterribbenboog, galblaas palpabel.
- Choletithiasis= acute cholecystitis→ galstenen→ galblaaswand ontstoken.
o Pijn in rechter bovenbuik, koorts, misselijkheid, braken, vol gevoel, ontkleurde ontlasting en
donkere urine en lokale peritoneale prikkeling. Hieruit kan zich een infiltraat in de
rechterbovenbuik ontwikkelen.
1
,- Cholangitis = galwegontsteking.
o Oorzaak: vernauwing of verstopping in de galwegen→ doorstroming van galvloeistof minder
goed→ bacteriën uit de dunne darm kunnen zich dan gemakkelijker nestelen in de galwegen.
o Pijn in de rechterbovenbuik, koorts en koude rillingen, geelzucht (geel zien van de huid en het
oogwit) en soms jeuk.
- Acute appendicitis (S)= acute ontsteking dv appendix, met obstructie vh lumen en soms perforatie.
o Eerst: pijn in bovenbuik, gebrek aan eetlust, misselijkheid of braken.
o Later: pijn naar rechteronderbuik. De temperatuur is 37,5-38,5. In een later stadium kan een
lokaal infiltraat ontwikkelen. Doordat de ligging van de blinde darm wat kan variëren, kunnen
de pijnklachten ook op een iets andere plaats voorkomen.
o Wel peritoneale prikkeling
o Teken van MCburny, teken van Blumberg/Rvosing, psoasfenomeen (=verergering van pijn bij
excentrisch verlengen psoas in liggende positie), défénse musculaire.
o Verzwakte/ afwezige peristaltiek.
o Afwezigheid van anorexie (gebrek aan eetlust) pleit tegen acute appendicitis.
- Pelvic inflammatory disease (PID) (S)= subacute ontsteking in het kleine bekken door SOA (vaak
chlamydia, soms gonnoroe) die niet op tijd wordt behandeld → bacteriën gaan in eildeider →
buikholte: endometritis (baarmoederontsteking) of salpingitis (eileiderontsteking). Het symptoomloze
beloop van een chlaymdia-infectie is berucht.
o Pijn in de onderbuik en koorts.
o Geelgroene fluor uit cervixmond, slingerpijn, weke drukpijnlijke uterus (endometritis) of een
pijnlijk en vergroot adnex (enkel- of dubbelzijdig).
- Hernia inguinalis (Z)= liesbreuk die ernstige pijn ter plaatse veroorzaakt. Bij beklemming van een
liesbreuk, treedt darmobstructie op.
o Lokale heftige pijn en roodheid.
o Er kan zich een ileus ontwikkelen door darmobstructie, met risico op gangreen en perforatie
vd darm.
- Buikwand pijn (S)= berust vaak op spiercontusie of een beklemde zenuw en is redelijk goed te
lokaliseren.
o Buikpijn vanuit de buikwand wordt erger bij het aanspannen vd spieren.
- Menstruatiepijn (V)= pijn en krampen in de buik; alleen bij menstruatie
- Buikgriep (V)= hoofdpijn, buikpijn, waterige diarree, koorts, overgeven, spierpijn
- Psychogeen (S)= divers; bij afwezigheid somatische oorzaak
- Bijwerkingen geneesmiddelen (S): metformine en een aantal antibiotica kunnen voor buikpijn zorgen.
NSAID- of corticosteroïdgebruik kan leiden tot bloedende mucosa of perforatie van maag of
duodenum. Cumarinederivaten kunnen aanleiding geven tot een spontane intra-abdominale bloeding
of rectushematoom.
o Roken: maagklachten.
o Alcohol: maag, lever
o Koffie en vet: maag, galblaas.
2
,Leeftijd & invloeden
- Leeftijd:
o Bejaarden vaker: obstipatie, diverticulatose, UWI, cholecystitis/ cholelithiasis, ileus, vasculaire
problemen, pancreatitis, herniae en maligniteiten.
o Kinderen (<15jaar): virale gastro-enteritis (rotavirus), lymfadenitis mesenterialis en obstipatie.
Appendicitis komt relatief vaak voor bij kinderen en jongvolwassenen, PDS bij 15-65-jarigen.
o Bij vrouwen in de fertiele fase is het belangrijk om de kans op zwangerschap en op een SOA in
te schatten.
- Invloeden:
o Bewegingsdrang: koliek (gal- of niersteen)
o Geen bewegingsdrang: stilliggen, vervoerspijn en pijn bij zuchten of hoesten: peritoneale
prikkeling→ peritonitis, perforatie en shock
o Bleekheid, transpiratie, verminderd bewustzijn of angstige indruk → shock
o Voeding:
Ulcus vermindert.
Vet eten profoceert een galsteenaanval.
Alcoholgebruik geeft: maagklachten (gastritis, ulcus, perforatie), hepatitis (later
levercirrose).
Buikpijn tijdens of vlak na een maaltijd kan een teken zijn van angina abdominalis.
o Mictie: UWI.
o Defecatie:
Buikpijn verbetert na defecatie? PDS en obstipatie.
Meer dan 24 uur geen ontlasting en flatus (winden laten)? Ileus.
o Menstruatie:
Tijdens menstruatie: endometriose
Altijd behalve menstruatie: ovulatiepijn.
Uitblijven van menstruatie en totaal onregelmatig vaginaal bloedverlies: dreigende
abortus of EUG.
Licht tussentijdens bloedverlies: endometritis (door chlamydia of gonorroe).
o Houding:
Voorovergebogen: acute pancreatitis.
o Inspanning:
Bovenbuikpijn die bij inspanning verergt? Angina pectoris of angina abdominalis.
o Koorts: kan ontbreken bij hoge leeftijd, afweerstoornissen of gebruik van corticosteroïd.
Algemene peritonitis, pyelonefritis en salpingitis.
Met icterus (=gele kleur) en koude rillingen? Acute cholecystitis of cholangitis.
3
, Bijkomende klachten
- Koorts
- Misselijkheid of vol gevoel
- Braken
- Diarree
- Afwijkende gekleurde ontlasting of urine: melaena
o Melaena = bloeding hoog in de tractus digestivus, die meestal wijst op een bloedend ulcus
pepticum.
- Gebrek aan eetlust (anorexie)
- Gewichtsverlies
Alarmsymptomen en vitale functies
- Hypotensie/ shock
- Facies abdominalis
- Pulserende tumor in de bovenbuik
- Plankharde buik
- Hoge koorts
- Erg zieke indruk, stilliggen, bleekheid, angstige indruk, transpireren of een verminderd bewustzijn →
shock.
- Vitale functies= ademhalingsfrequentie, polsfrequentie en arteriële bloeddruk. Als dit verhoogd is →
ernstige situatie.
- Een wat gespannen patiënt kan soms moeilijk de buikspieren ontspannen; het laten optrekken vd
benen (knieën gebogen) kan zinvol zijn ter ontspanning.
Lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek
Inspectie:
o Facies abdominalis =ingevallen gelaat, scherpe smalle neus, ingezonken ogen, vale
kleur→ peritonitis door bijv een perforatie van maag of darmen.
o Operatielittekens -> adhesies of stengileus (=obstructie)
o Oppervlakkige of opgeheven adembewegingen -> wijzen op peritoneale prikkeling
o Opgezette buik en zichtbare peristaltiek ->passen bij een ileus
o Zwelling en roodheid in de lies -> wijzen op een beklemde liesbreuk
o Hoestpijn en schudpijn aangegeven in de buik -> peritoneale prikkeling
Ausculatie
o Verzwakte of afwezige peristaltiek (stille buik) (gedurende 5 minuten) -> peritoneale
prikkeling
o Hoog klinkende peristaltiek met gootsteengeruizen -> darmobstuctie.
Percussie
o Pijn -> peritoneale prikkeling recht boven plaats van oorzaak
o Opgeheven leverdemping -> vrije lucht in de buikholte door perforatie van maag of
darm, soms colon voor de lever
o Gedempte percussie van ruimte van traube -> vergrote milt of lever
Palpatie
o Drukpijn= pijnlijk ter plaatse vd aandoening: teken van McBurney→ appendicitis
o Loslaatpijn= pijn die ontstaat wanneer de buikwand ingedrukt wordt en vervolgens
wordt losgelaten: peritoneale prikkeling
4
