Samenvatting boek
H1
Centralisatie: taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden overgedragen zijn van een
lager bestuurlijkniveau naar een hoger bestuurlijkniveau
Decentralisatie: taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden overgedragen worden van
rijk en provincie naar gemeente
Managers zijn de functionarissen die zorgen dat de processen in een organisatie goed
geregeld zijn en de zaken lopen; ze zijn de beheerders van de organisatie. Leiders dragen
een visie uit en geven richting aan de organisatie; zij zijn de inspirators van de organisatie.
Voor een ingrijpende verandering is leiderschap nodig, maar om veranderingen te
consolideren en processen op orde te brengen is management vereist.
In veel organisaties treden bovendien informele leiders op ter ondersteuning, aanvulling of
bestrijding van formele leiders.
Lijnmanagement van het rijk
- Operationele managers (aansturen van medewerkers)
- Manager
- Top manager
- Topmanager-generaal
- Secretarissen-generaal
- Directeuren-generaal
- Inspecteurs-generaal
Strategische managers: de hoogste leidinggevenden, die dus de eindverantwoordelijkheid
draagt, de strategie van de organisatie vaststelt en zelf verantwoording schuldig zijn aan
politieke gezagsdragers.
Operationele managers: geven direct leiding aan de uitvoerende medewerkers, zij zijn
belast met de dagelijkse gang van zaken.
Tactische managers: zijn de verbonden schakel tussen de top en de uitvoerende
medewerkers. Zij vertalen de directieven van de top door naar de uitvoering en rapporteren
over de uitvoering aan de top
Publieke managers hebben altijd te maken met twee interne spanningen
1. De spanning tussen autonomie en beheersing van de menselijke factor
2. De spanning tussen differentiatie en integratie. Taakverdeling ofwel differentiatie is
nodig, maar de vraag is wat de meeste handige arbeidsverdeling is en vervolgens
hoe alle verschillende taken en functies op elkaar afgestemd kunnen worden.
Fundamentele set van waarden
- Thetawaarden, set van waarden die gebaseerd is op de klassieke grondslagen van
publieke organisaties. Theta heeft betrekking op eerlijkheid en rechtvaardigheid
- Sigmawaarden, set van waarden dat inhoudt dat publieke sectoren doeltreffend
dienen te zijn en efficiënt met belastinggeld moeten omgaan. Sigma heeft betrekking
op economie en spaarzaamheid
, - Lambdawaarden, set van waarden die betrekking heeft op de omvang van publieke
organisaties die omgaan met verandering. Lambda heeft betrekking op veiligheid en
veerkracht
De thetawaarden passen bij een typisch bureaucratische en hiërarchische organisatie. De
sigmawaarden stemmen overeen met de markt en het contract als vormen van sturing en
met New Public Management (NPM), een verzamelterm voor alle pogingen die de publieke
sector op een meer bedrijfsmatige manier te managen.
Tussen de publieke en private organisaties heb je de hybridevormen. Deze tref je vooral in
het onderwijs, zorg, welzijn en cultuur. Deze staan ook wel bekend als het
maatschappelijke middenveld.
Macroniveau, politieke en maatschappelijke ontwikkelingen
Mesoniveau, interorganisationele netwerken
Microniveau, organisatiestructuren en motivaties van medewerkers
H2
1588-1795 De republiek der zeven verenigde nederlanden
Stedelijke elites maakte de dienst uit. Geen eenheidsstaat maar een confederatie of
statenbond met vergaande autonomie voor de provincies.
1795-1848 Nederland als eenheidsstaat en het ‘huis van thorbecke’
Eenheidsstaat met een centraal gezag en vooral de provincies hadden veel minder
bevoegdheden. Een belangrijk onderdeel van de nieuwe grondwet van 1848 was de
ministeriële verantwoordelijkheid.
1848-1980 Van nachtwakersstaat tot verzorgingsstaat
De overheid kreeg meer taken en er ontstonden politieke partijen. De overheid stelde zich
garant voor een adequate verzorging van de burgers in brede zin. Later ontzuiling
1980-2018 Van verzorgingsstaat naar voorwaardenscheppende staat
Kritiek op de verzorgingsstaat nam toe door:
- De uitgaven van de overheid namen toe wat zorgde voor een begrotingstekort
- De regulering nam toe
- De balans tussen rechten en plichten verstoord was en burgers steeds afhankelijker
werden van de voorzieningen van de overheid
Belangrijke ontwikkelingen in de tijd zijn privatisering en deregulering van publieke diensten.
Er wordt meer beroep gedaan op de verantwoordelijkheden en inzet van de burgers zelf
New public management NPM
- Particuliere ondernemingen door marktwerking en concurrentie doelmatiger en
doeltreffender opereren dan publieke organisaties
- Dat het mogelijk en zinvol is publieke organisaties op een bedrijfsmatige manier te
managen
Veel uitvoerende diensten zijn verzelfstandigd in de vorm van zelfstandige
bestuursorganen (ZBO’s). Die ZBO’s zijn geen onderdeel van een ministerie maar hebben
eigen bestuurlijke bevoegdheden.
, Multi-level governance (MLG): bij steeds meer maatschappelijke vraagstukken en
beleidsterreinen zijn meerdere bestuurslagen betrokken en zijn ze van elkaar afhankelijk
door overlappende bevoegdheden, deskundigheden en middelen.
Netwerken zijn een alternatief voor sturing door de overheid en de markt en lijken de
voordelen van de betrouwbaarheid van de overheid en de flexibiliteit van de markt te
verenigen.
De toenemende mondigheid zou een gevolg kunnen zijn van individualisering. Deze
mondigheid vertaalt zich vervolgens in een horizontalisering, de overheid staat niet meer
‘boven’ burgers en organisaties, maar is een van de ‘partners’ van de maatschappij. Om die
reden ontstaat er een netwerksamenleving, waarin besluitvorming het resultaat is van
samenwerking tussen publieke instellingen, private organisaties en individuele burgers.
Diplomademocratie: academici domineren in de politiek
Medialogicia: het publieke debat steeds meer wordt bepaald door mogelijkheden en
begrenzingen van het medium.
H4
Bureaucratietheorie, Max Weber
- Machtsuitoefening wordt gelegitimeerd door positie die iemand bekleedt in een
functie
- Een ideaaltype
- Formele hiërarchie
- Standaardisatie en formalisatie
- Sine ira et studio, gelijke behandeling van de burgers
- Specialisatie
Scientific management, Taylor
- Mensen zijn machines
- Tegen de geringste prijs de hoogste productie
- Werknemers zijn van nature lui
- Volledige controle van het werkproces om productiviteit te maximaliseren
- Soldiering, werknemers misbruiken hun positie
Contingentietheorie: een organisatie presteert optimaal als de organisatiestructuur
afgestemd is op de situatie waarin de organisatie opereert
Burns & stalker onderscheiden twee organisaties
- Mechanische organisaties, organisatiestructuren met een hoge mate van
centralisatie en standaardisatie
- Organische organisaties, organisatiestructuren met een hoge mate van
decentralisatie en informele samenwerkingen.