Samenvatting ZH/VVT periode 12
Hoofdstuk 29 zorgvragers met aandoeningen aan luchtwegen en longen
De luchtwegen zijn opgebouwd uit:
- Mond-, neus- en keelholte (pharynx)
- Strottenhoofd (larynx)
- Luchtpijp (trachea)
- Bronchiën
- Bronchioli
- Longblaasjes (alveoli)
- Longvliezen (pleurabladen)
- Interstitiële longweefsel
- Mediastinum
De onderste luchtwegen bestaan uit de luchtpijp, linker- en rechterhoofdbronchus, rechterlong (3
kwabben) en linkerlong (2 kwabben).
In de hilus van de rechter- en linkerlong bevinden zich de kwabsbronchus (grote luchtweg met
kraakbeen eb lymfeklieren in de wand), longslagader (arteria pulmonalis) en longader (vena
pulmonalis). Hierna vertakt de kwabsbronchus (lobaire bronchus) zich in kleinere vertakkingen
(bronchioli) en de longblaasjes (alveoli).
Interstitieel longweefsel= het weefsel dat zich tussen de luchtwegen en de longblaasjes bevindt.
Longvlies= pleura visceralis
Borstvlies= pleura parietalis
Mediastinum= ruimte tussen beide longen in, die aan de voorkant begrensd wordt door het
borstbeen en aan de achterkant door de wervelkolom.
Bij een borstademhaling maak je gebruik van de ribben en bij de buikademhaling maak je gebruik van
het middenrif.
Belangrijkste hulpademhalingsspieren zijn de spieren die lopen van de nekwervels tot de bovenste
ribben en de muscules sternoceidomastoideus, of borstbeen- sleutelbeen- tepelspier, die aanhecht
op het borstbeen, sleutelbeen en achter het oor op de schedel.
Longaandoeningen met een acute oorzaak:
- Ontstekingen aan de luchtwegen
o Pneumonie
o Tuberculose
o Peuritis
- Longembolie
- Pneumothorax
De symptomen van een onderste luchtweginfectie zijn:
- Hoge koorts
- Snelle oppervlakkige ademhaling (tachypneu)
- Pijn in de borstkas
, - Ophoesten van taai sputum en soms bloed
De besmetting van een pneumonie gaat via inhalatie of aspiratie van het pathogeen. De soorten
pneumonie worden ingedeeld naar:
- Het ontstoken deel (lobaire- en bronchopneumonie)
- De plaats waar de pneumonie begon (thuis, in een zorginstelling (CAP) of in het ziekenhuis
(HAP) voor belang van de keuze voor antibiotica)
- De oorzaak (bacteriële, virale en schimmel, aspiratie en submersie)
Een bacteriële pneumonie wordt meestal veroorzaakt door de pneumokok, de legionellabacterie of
de Chlamydophila bacterie. Symptomen zijn:
- Productieve hoest
- Hoge koorts
- Koude rillingen
- Dyspneu
- Pijn in de zij bij ademhaling
- Licht cyanotisch
- Tachycardie
Symptomen van een virale pneumonie zijn:
- Sluipend met een irritante, niet productieve hoest
- (matige) koorts
- Relatieve brachycardie
- Voelt zich flink ziek
- Slijmerig sputum
Er zijn verschillende complicaties bij de diverse soorten pneumonie:
- Longabces; in het longweefsel ontstaat een holte gevuld met pus die in verbinding kan staan
met een bronchustak
- Empyeem; er ontstaat pusvorming tussen de pleurabladen
- Septische shock; omdat bacteriën zich naar het bloed verplaatsen met orgaanfalen als
nierinsufficiëntie tot gevolg
Bacteriën uit het mycobacterium tuberculosis complex veroorzaken ontstekingen in de longen en
andere delen van het lichaam die bekend staan als tuberculose, tering of tbc
Klachten bij afname van de afweer zijn: hoesten, vermoeidheid, kortademigheid, gewichtsverlies, pijn
op de borst, verminderde eetlust en heel specifiek nachtzweten.
Pleuritis is een ontsteking van de pleurabladen en is vaak een complicatie van een pneumonie,
tuberculose of na thoraxdrainage. Je hebt 2 soorten pleuritis:
- Droge pleuritis; er is geen exsudaat gevormd en schuren de pleurabladen over elkaar heen.
- Natte pleuritis; er is vochtontwikkeling tussen de pleurabladen
Een longembolie is een afsluiting van de bloedstroom in de kleine circulatie (de arteria pulmonalis of
zijtak) door een bloedstolsel.
Een aantal longembolieën met ieder hun eigen symptomen is:
, - Klassieke longembolie; De zv is plotseling onwel en angstig, met vaak een scherpe pijn in de
rug en borst. Deze kenmerkende pijn zit vast aan de ademhaling. De ademhaling is snel en
oppervlakkig. Soms is er sprake van een lichte cyanose. Het hoesten is pijnlijk. Er zit soms
bloed bij het opgegeven sputum. Vaak is er sprake van een temperatuursverhoging, lage
bloeddruk en een tachycardie.
- Gemaskerde longembolie; komt vaak voor bij zorgvragers met andere long- en
hartafwijkingen, of bij ernstig zieken met bijvoorbeeld traumata of langdurige
bewusteloosheid
- Chronische multiple recidiverende longembolie; dit is een sluipende ziekte met toenemende
kortademigheid, pulmonale hypertensie en rechts- decomensatio cordis (verminderde
pompfunctie van de rechterharthelft). Soms is er pijn op de borst
- Massale grote longembolie of ruiterembolie; de zv is acuut kortademig, angstig en
cyanotisch. Deze embolie leidt binnen enkele minuten tot de dood, omdat de splitsing van de
arteria pulmonalis geheel is afgesloten door het embolus en de kleine circulatie daarmee
volledig is afgesloten.
Bij een pneumothorax is de negatieve druk tussen de 2 pleurabladen weggevallen. Er zit lucht tussen
de pleurabladen. De zv kan precies benoemen waar de hevige pijn en dyspneu begon. De
desbetreffende thoraxhelft beweegt soms minder in de ademhaling.
Een gevaarlijke complicatie is een spanningspneumothorax. Er ontstaat een ventielfunctie waardoor
er steeds meer lucht aangezogen wordt naar de pleuraholte, maar deze kan er niet meer uit. Alle
organen in de thoraxholte worden dan opzij gedrukt en de halsvenen raken uiteindelijk gestuwd. Er is
ernstige dyspneu en cyanose.
Exacerbatie = plotselinge opvlamming of verergering van een ziekte
Er is bij astma sprake van hyperactiviteit van de bronchuswand. Deze hyperactiviteit kan worden
veroorzaakt door prikkels van buitenaf.
Bij een astma-aanval is er vaak een combinatie van de volgende obstruerende problemen:
- Bronchospasme; de spiertjes rondom de luchtwegen verkrampen, zodat er vernauwing in de
bronchiën optreedt
- De wand van de luchtweg zwelt waardoor de diameter van het buizenstelsel smaller wordt
en er meer luchtweerstand ontstaat
- Hypersecretie van slijm waardoor de luchtweg nog verder vernauwt
COPD is een verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem
De ernst van de COPD wordt uitgedrukt in GOLD- stadia van I-IV
De symptomen bij een exacerbatie van COPD zijn:
- Cyanose
- Toename van dyspneu in rust, moeite met het uitspreken van een hele zin, niet plat kunnen
liggen
- AF boven de 30/ min
- Tachycardie boven de 120 sl/min
- Gebruik van hulpademhalingsspieren
- Koorts, als er een infectie meespeelt
- Pijn in de thorax
, - Verandering in de taaiheid of kleur van de sputum
- Tekenen van decompensatio cordis, omdat het hart te hard moet werken om de beschikbare
zuurstof rond te pompen
- Uitputting, met als symptomen daarvan; afname van AF, verminderd bewustzijn en ‘rustiger’
worden van de zv. Er treedt respiratoire insufficiëntie
Er zijn verschillende vormen van longkanker:
- 80% heeft het niet- kleincellig longcarcinoom (NSCLC of non-small cell lung cancer), deze
vorm is onderverdeeld in:
o Adenocarcinoom
o Plaveiselcelcarcinoom
o Grootcellig ongedifferentieerd carcinoom
- Bijna 20% heeft een kleincellig longcarcinoom
- Bij een klein percentage komen bijzondere vormen van zoals het mesothelioom, veroorzaakt
door blootstelling aan asbeltvezels
Kortademigheid of ademnood = dyspneu
Bij dyspneu dien je de volgende verschijnselen te observeren:
- Tachypneu (versnelde ademhaling) of bradypneu (vertraagde ademhaling)
- Cyanose; ontstaat door verminderde binding van zuurstof aan hemoglobine door
verminderde ademhaling en doorbloeding.
- Houding zv
- Hoesten
- Sputum
- Stridor (bijgeluiden tijdens in- en uitademing
- Oedeem in de benen bij hartfalen
- Tekenen van diep veneuze tromboze als onderliggende oorzaak voor een longembolie
Bloed ophoesten = hemoptoë
Onderzoeken en behandeling luchtweginfecties:
- Bloedonderzoek (CRP, BSE, leuco’s, bloedkweek, arteriële bloedgaswaarden
- Thoraxfoto
- Auscultatie van de longen
- Sputum en bloedkweken
- Behandeling bacteriële pneumonie -> (intraveneuze) antibiotica
Onderzoeken en behandeling TBC:
- Mantoux
- Sputumkweek
- Thoraxfoto; waarbij holten (cavernen) worden gezien
- Bronchoscopie, indien de sputumkweek niet genoeg uitsluitsel geeft
- Behandeling -> tuberculostatica (combinatie van verschillende antibiotica)
- Resistentie van antibiotica steeds groter probleem
Onderzoeken en behandeling pleuritis:
- Pleurapunctie eventueel onder echogeleiding