Stedenkunde
Stad: iets waar mensen in verblijven of mensen zich in vestigen in een bepaalde vorm. Steden
vaak gevestigd bij water, altijd in vallei nooit in de bergen, Tempel bij de stad om dat religieuze
macht daar was. Spirituele muur om de stad heen gebouwd.
Gilgamesh Epos - final verses (Geschreven in spijkerschrift taal)
Gilgamesh gaat opzoek naar het eeuwige leven, dat laat zien dat het een oud vers is. Aan rivieren
en zeekusten Zeekusten kan je veel agricultuur vinden. Laatste 4 verzen zitten allemaal elementen
van een nieuwe vorm van mensenlijk leven.
• STAD: een verzameling huizen met verzameling families
• VOEDSELPRODUCTIE: eten en drinken wat de mensen voed belangrijk om stad te laten
bestaan.
• BOUW: Bouw van huren en huizen.
• TEMPEL: iets wat met de identiteit van de stad te maken heeft en te maken met God en macht.
What makes a ‘city’
Linksboven zie je een omheind gebied, de stadsmuur. Het heeft niet alleen iets militairs maar ook
politieks. Gemaakt van baksteen. Linksonder zie je wisseling tussen menselijke dorp en en
palmen boomgaard waar je vijgen of dadels bijvoorbeeld kan plukken. Zo zie je dat er dus ook
weer hier verbouwd kan worden. Verbinding tussen cultuur en natuur wordt daarom goed
duidelijk.
Nature - Nurture - Culture (stedenkunde drievoudig begrip)
- Nature: Natuur is het gegeven: aanwezigheid van natuur levert voeding op voor dier en mens
- Nurture: heeft te maken met voeden. hoe verhoud de mens zich tegenover cultuur en hoe
versterkt het de samenleving.
- Cultuur: iedereen kan verschillende beroepen aannemen in een stad. Wat een eigen menselijke
beschaving
stad is een uitvinding die loskomt te staan van natuur en landbouw er is altijd wel een relatie
tussen met natuur bijvb via markt.
Urban Theories: accent wordt hier bij gelegd op religie en politieke macht, economie en
stadsplanning, dus het is een vak op zich waarin nature nurture en culture een rol spelen.
Ancient cities (Mesopotamian, Egyptian) —> klassieke oude steden,
Classical Cities (polis): Griekse begrip van een stad. (Greek, Roman) —> Griekse/Hellenistische
model veel terug te vinden in het MO.
Medieval Cities (Islamic, European) —> Je kijkt niet alleen naar islamitsiche steden, maar ook
Europese steden die hebben geleefd onder islamitisch gezag in het zuiden van Spanje.
Modern Cities (metropolis) in the Middle East —> Metropolis enorme stad met veeluitdagingen
over bijvoorbeeld leefbaarheid.
City = Network
- Wat is het binnenste netwerk en de stad er omheen. Het is altijd een opzettelijke stichting,
geen natuurproduct. De keuze voor een plek van een stad zijn meestal heel nuttig en
strategisch.
- Fenicië: Oude woord voor Libanon —> kende een aantal kust steden. Het zijn zeekust steeds
en floreren van zeevaart/handel. Fenicië varen over de hele middellandse zee. Via zeevaart zie
je dat macht wordt uitgebreid door de moedersteden en de dochter steden die later aan kusten
worden gevormd. Moedersteden aan de oost kust en dochter steden vind je aan de noordkust
van Afrika. De stad groeit dus op basis van de dochtersteden.
- Dorp of stad levert altijd al een soort identiteit op. Dit zijn allemaal voorbeelden van een
corporate identity. —> mensen hebben een bepaalde relatie met hun stad en hebben daar
dan ook alles voor over.
- Population: Het zijn mensen die het doen —> meeste steden zijn bezig met groei, maar dat
betekent niet altijd dat dat goed is. Daarom is bevolking in relatie tot macht en bestuur
belangrijk.
- Example of Greece & Colonies: poleis (meervoud polis)—> niet alleen stadsmodel maar ook
een netwerk. Belangrijk is het om samenhang tussen steden te realiseren.
,Urban development
- Network of networks: stad is een netwerk maar ook een onderdeel van een netwerk van
steden.
- Hierarchies of cities: hoofdstad —> zit veel prestige bij steden, een stad wil belangrijk zijn en
worden. Ook dit zit weer vast in de identiteit
- Local exchange: Zowel economisch als intellectueel/cultureel aspect.
- Industry: letterlijk: ijver —> wat mensen maken en kunnen.
- Entrepot: pakhuizen ook belangrijk net als industry, import —> slaat het op, zodat je het kan
verdelen onder de bevolking —> doorverkopen en dus geld te verdienen.
- Ordered space: Ruimtelijke ordening —> behoefte aan geordende ruimte in de stad/steden.
- Service-center: stad die ook een gemeenschap vormt, kan het publiek ook bepaalde diensten
verlenen, zoals uni’s, scholen en universiteiten. (Opleiding en opvoeding en beroepen
overdracht)
The city as a state
• de stad is tegelijkertijd ook de staat Stad is door hele geschiedenis heen maatgevend voor wat
er in het verleden is gebeurt en kan soms het heden verklaren.
- Urbanity: stedelijkheid —> te maken met de sfeer en samenleven in de stad, maar ook de
mentaliteit. De stad is dus de baas die bepaalt de politieke structuur van een land, niet het
platteland.
- Religion:
- Trade: import transport export —> verdiend stad geld mee.
- Education: alle vormen van opleiding en opvoeding is vooral aan de stad voorbehouden.
- Culture: schrijvers, wetenschappers, filosofen, theologen horen bij stadscultuur.
- ‘Imperial’ control: in het algemeen noemt men stadscultuur imperial, maar het heeft dus ook
meer te maken met het gebied er om heen (imperium), stad controleert niet alleen de stad,
maar ook het gebied er om heen. Het is dus niet alleen maar een network.
- Monumental building: vind je in alle steden terug (Eiffeltoren, big ben etc)
Aspects of cities
Artefact: kunstmatige uitvinding
Islamic variant: past times in present time —> steden worden geïntegreerd in een nieuwe
islamitische context, zoals Damascus, was een bijna voorbijbels stad en wordt islamitisch.
Ritual or ceremonial city: Mekka vanwege de Hajj, om de Kaa’ba te bezoeken bijvoorbeeld
The ideal city and its opposite: stad kan je ideaal maken en andersom VB jeruzalem, maar ook
New York. Opposite is bijvoorbeeld stad van kwaad: Babylon, Babylonische rijk heeft hele MO
kunnen veroveren en werd als slecht ervaren net als Constantinopel.
Praise of Cities: lofzangen
Laments of Cities: Steden zou je kunnen zien als organen die kunnen leven en sterven
The city as a Woman (love and hate): stad is in meeste gevallen vrouwelijk je kan het zowel lief
hebben als haten. Je kan houden van een stad als dat je van een vrouw kan houden, vice versa.
City life
Cityscape alongside vs landscape: landschap meestal platteland, stadsschap is skyline van de
stad.
Soundscape: het geluid van een stad is anders dan dorp of platteland.
Smellscape: aan reuk van de stad kon je meer te weten komen over hoe een stad wordt
gemanaged.
Rapidity (modes of transport): mogelijkheid om je snel en handig je door een stad te kunnen
verplaatsen en snel producten te kunnen transporteren.
Social city: Rapidity sun, soundscape, smells cape vormt samen social city. Dit heeft dus …
Sin and city: normen van een stad min of meer worden altijd opgerekt, in een stad ben je minder
bekend. Je kan er altijd dingen doen die door religie en moraliteit worden verboden
Sex and the city: bepaalde vormen van zeden door wetboek of koran bijvb je er ook wel onder uit
kan komen. Er ontstaan ontwikkelingen die in steden kunnen worden geplaatst en platteland niet.
Platteland is meestal conservatief
Stad is meestal voor progressief (voor verandering en innovaties)
,Cities and the spread of islam
- military function: steden nemen als eerst een militaire functie aan, ook wel een garnizoen
genoemd. Steden hebben dus vooral te maken …
- Administrative domination: de bestaande steden krijgen een administratie/regering die een
identiteit heeft die gekoppeld is aan zowel het Arabisch als de islam.
- Political domination: politieke keuzes en stappen moeten stroken met verspreiding van islam.
Zo krijg je in de 8e eeuw dat de bovenlaag moslims. Elite moet Arabisch zijn dus worden
arabieren als het ware geïmporteerd.
- Muslim milieus and elites:
- Muslims and Dhimmis: islam maakt uitzondering voor joden en christenen omdat zij voor de
Koran kwamen. Islam is dus dominante traditie, terwijl andere op tweederangs manier ook hun
tradities mogen bewaren.
- Neighbourhoods: hierdoor komt er een planning in buurten.
- Waqf —> toezichthoudend instelling om een islamitische stad, islamitisch te houden.
Islamic cities
- Complexities: interne strijd en Abbasidische kalifaat er zitten dus punten in de geschiedenis die
islamitische steden complex maken.
- Coasts, Seas and Rivers (ports): karakteristieken van deze steden —> belangrijk voor handel en
doorvoer —> veel steden zijn zo makkelijk te lokaliseren.
- City-camp and City-Centers: het militaire idee en centrale idee van een stad, bestuur heeft
manschappen nodig om steden in te nemen en te verdedigen.
- Palace: politieke machtscentrum
- Mosque: religieuze machtscentrum
- Treasury: waar rijkdom van de stad wordt opgeslagen.
- Square or Market (maidan (markt), bazaar (iran/perzie), markaz (centrum/marktplein in OR):
plein niet alleen vaak centrale open ruimte, maar ook een plek voor de markt, ook voor shows
en processies en parades.
- Madina: gebaseerd op het woord diin —> diin in Aramees is rechtspraak of recht. Religie en
rechtspraak zijn twee begrippen die je nauwelijks uit elkaar kan houden. De stad is dus een
garantie voor de goede rechtspraak en dus ook voor de juiste religie.
Ottoman cities
- Istanbul and the Sultan: in Istanbul resulteert de sultan, wordt gezien als een oneindig machtige,
maar roept wel vragen op.
- ‘The urban Monster’: grote stedelijkheid, enorme en ingewikkelde administratie
- Urban-Rural Divides: grote verschillen dus in het stedelijke en landelijke.
- City and Frontier: grens van het rijk.
- Pilgrimage: vorm van rondtrekken in het rijk.
- Migration: migratie golven/patronen vind je door het hele Ottomaanse rijk.
- Mahalle, Arabisch: Haara —> Ottomaanse buurt (Mahalle) die erg administratief is ingericht.
Moslims joden etc gaan allemaal in hun eigen buurten wonen.
Middle East Cities
Westernization: Komt door kolonisatie van westerse landen en mandaatgebieden.
Modernization: wat is modernisering van een stad
Urbanization: enorme groei van steden en uitwisselingen van wat een goede stad zou kunnen zijn
Global Models (new environments): Als 1 stad bijvb wolken krabbers krijgt moeten andere steden
dat ook hebben, omdat dat modern is —> Growth (and Transportation)
Urban Governance and Elites (colonialism):
Capitals and the Nation State: Hebben het midden-oosten ingedeeld, dat heeft allerlei effecten
gehad op steden die zich als hoofdstad verklaren. Identiteit van een stad als hoofdstad speelt
nog steeds een heel actuele en acute rol.
, Van Marokko tot Turkmenistan, ‘urban theories’.
Marrakesh: Al-Fna-plein
Zuiden van Marokko (hier ben je geweest)
- minaret is het enige hoge, er is vrijwel geen hoogbouw in het centrum
- Alleen in het franse gedeelte zie je enigszins wat hoogbouw, maar dat is buiten de
medina zelf.
Fez - Madina
- Madina (ma = recht(spraak), Dina=godsdienst), dus rechtspraak waar de stad goede an
gedijen, dus het betekent dus letterlijk nu stad.
- Stad ingericht op beroepen soort dus ene wijk vind je schilders andere wijk weer iets
compleet anders.
- Ook hier zien je in de buitenwijken weer Franse invloed
Oran (Algerije): haven, religie
- Belangrijke havenstad
- Christendom/katholisicme zie je hier terug door de lange Franse invloed die hier heeft
geregeerd. Het ijkt op een moskee, maar het is van de katholieke kerk. Dat het hoog is
gebouwd heeft te maken met status, laat zien dat katholicisme enorm belangrijk was
en boven andere geloof stond.
- Oran: heeft hier moderne uitstraling, ziet veel hoogbouw en Franse stadsplanning.
Qairuwan (Libië): opleiding, status
- gebouw heeft een moskee achtige betekenis, maar dient eigenlijk als universiteit. Het is
dus een vertekening van een sjemiah/madrasa.
- Dikke muren: daar vinden zich de dikke muren en houdt de warmte buiten zodat je
redelijk koel kan leren en studeren.
Libië (kaart)
- Vrijwel alle steden zijn kuststeden. Grootste deel van het land is namelijk ook sahara.
Ontwikkeling van steden vond dus plaats langs het water, voor levensvatbaarheid en
landbouw.
- Tribalisme, stammenstrijd en warlords.
Alexandrië: geschiedenis
- Hoogbouw en stad aan de kust, stad vernoemd naar Alexander de Grote, hij heeft
deze. Stad gesticht. Het is een weer een havenstad
Traditional Urban Form in the Arab World
- Oude stad in de moderne stad veranderd
door invloeden van buiten en van binnen. In
de vroege tijd van Alexandrië werd er ook
engels frans en Italiaans gesproken naast
Arabisch. Dus Alexandrië is dus echt een
stad waarin je de planning van de stad kan
koppelen aan de samenstelling van de
bevolking die veel wisselender is.