Week 1
Hoofdstuk 1
Maatschappelijke rationaliteit
Bij moord meer aandacht van politie en ophelderingspercentage. Hogere straf en maatschappelijke
schade ook. Bij diefstal minder aandacht, lager ophelderingspercentage en lagere straf en minder
maatschappelijke schade. Vanuit economisch perspectief logisch dat politie meer op moordzaken
richt door te kijken naar baten en kosten. Bij kosten gaat het erom dat dat door inzet van middelen
voor politie en justitie er andere dingen moeten worden opgeofferd. Baten zijn opbrengsten van
inzet van politie en justitie voor opsporing, berechting en bestraffing van daders namelijk het
voorkomen van materiele en immateriele schade. Baten zijn hoger dan kosten. Bij fietsendiefstal zijn
kosten hoger dan baten dus als politie hier niet op richten. Afweging van maatschappelijke kosten en
baten van crimi is kernthema van economie van misdaad en straf. Economen betrokken bij
beleidsvoorbereiding voorafgaand aan de eigenlijke beslissing om zo bij te dragen aan een goede en
nuttige beslissing. Kijken of interventies werken en lonend zijn → maatschappelijke kosten-baten
analyse om vast te stellen of maatschappelijke baten hoger zijn dan kosten. Ja? → maatschappelijke
welvaart (efficiënte keuze).
Individuele rationaliteit
Ook kijken naar kosten en baten afweging van individu in samenleving. Mensen zullen iets doen als
er meer baten bij komen kijken dan kosten → rationeel handelen. Mensen zijn niet gelijk, we
verschillen in preferenties (voorkeuren). Die kunnen betrekking hebben op:
- materiele zaken (waarde van inkomen) en immateriele zaken (hoeveelheid vrije tijd, aantal
sociale contacten).
- Tijdstip: ene is toekomstgericht en ander kijkt niet verdeer dan vandaag
- (on)zekerheid: ene risicovolle situaties opzoeken en ander wil zekerheid
- Informatie kosten: verzamelen en verwerken van informatie in tijd en geld.
- Niet altijd bewust een rationele keuze nemen dmv vuistregels
- Mensen kunnen worden geleid door emoties.
- Econoom uitspraken doen over individuen maar niet over ieder afzonderlijk individu. Kijkt
naar hoe gemiddelde mens reageert.
Het gemiddelde verander als kosten en baten stijgen of dalen. Immateriele kosten zijn de normen en
waarden die zich vertalen in wroeging (intern) en sociale controle (extern) die drempels vormen waar
de burger overheen moet voordat hij overgaat tot regelovertredend gedrag. Kosten bij crimi is
strafrisico (strafmaat (zwaarte van sanctie) x pakkans (gemiddelde kans dat regelovertreder sanctie krijgt opgelegd))
bijv 80% X 4 jaar.
Strategische interactie
Overheid kan instrumenten inzetten om crimi te verminderen. Kan niet crimi volledig uitbannen
omdat kosten dan te hoog worden. beslissingstheoretische benadering moet precies aan de knoppen
kunnen draaien dat het optimum tot stand komt. gaat voorbij aan aantal complicaties:
- Besluitvorming van overheid gevoelig voor politieke processen: soms politiek voorkeur voor
aandacht aan crimi en andere keer niet.
- Overheid niet volledig centraal gestuurd: regering stelt budget op maar in nationale
politieorganisatie is nog ruimte voor nadere invulling.
- Anderen dan regelovertreders en overheid spelen een rol: slachtoffers kunnen zichzelf beter
gaan beschermen tegen regelovertreders.
Interacties:
- Regelovertreders en overheid: als overheid crimi hard aanpakt neemt regelovertreders af.
Als crimi afneemt, kan harde aanpak ook verminderen.
- Overheidsbeleid, uitvoerende instanties en regelovertreders: als politiek de boetes
verhoogd, neemt regelovertreders af en kan politie (uitvoerende instantie) prioriteiten aan
andere crimi geven
, - Daders, slachtoffers en overheid: als overheid minder budget heeft, gaan slachtoffers zelf
maatregelen nemen en zal daders afnemen.
Prisoners’ dilemma waarbij men dominante strategie heeft als er geen overleg mogelijk is. ze gaan
allebei voor eigen hachje redden. Wat komt eruit als ze wel mogen overleggen.
Negatief verband: lager strafrisico leidt tot meer crimi
Positief verband: meer crimi leidt tot hoger strafrisico.
➔ Simultaniteit: allebei de verbanden zijn actief in de samenleving, tweezijdige causaliteit. De
waargenomen delicten zijn uitvloeisel van beide verbanden die heirvoor zijn genoemd.
Dmv regressieanalyse naar kijken. Echter soms een vergeten grootheid (omitted variable) waardoor
vertekend beeld komt. bijv er is sterk verband tussen overheidsbeleid en crimi maar dat is vertekend
omdat belangrijke variabelen niet zijn meegenomen als controlevariabele.
Reikwijdte van het strafrecht
Vanuit economisch gezichtspunt kijken naar:
- De vraag naar schadelijkheid van handelingen, die bepaalt of ingrijpen nuttig op zichzelf
genomen wenselijk is: kijken naar negatieve externe effecten. Dader moet wel met negatieve
externe effecten van zijn gedrag worden geconfronteerd zoals het betalen van schade die is
toegediend aan slachtoffer.
- De vraag of gegeven de schadelijkheid, strafrechtelijk ingrijpen nuttig en nodig is dan wel of
een andere vorm van optreden de voorkeur verdient: verschillende vormen van optreden
➢ Civielrechtelijke sfeer: eigendoms- en aansprakelijkheidsrechten formuleren dat
slachtoffers vooraf en achteraf toestemming geven op herstel of conpensatie van
geleden schade.
➢ Bestuursrechtelijke sfeer: overheid via vergunningen of heffingen schadelijke activiteiten
probeert te beinvloeden.
➢ Strafrechtelijke sanctionering: gedrag als strafbaar feit aanmerken en pogingen om ze te
vervolgen en op te sporen. → zwaarste aanpak. Strafrecht gebruiken als
◼ Gedragingen vanwege de enormiteit tegenover de slachtoffes in hun wezen
incompensabel zijn
◼ Dader draagkracht mist voor volledige compensatie
◼ De schade erg groot is maar er niet echt duidelijke slachtoffers zijn dus niet iets
eraan zullen doen
◼ Identiteit van dader onbekend is en dus opsporing nodig is.
Strafbaarstelling is preventief en afschrikkend waarbij de straf duidelijk moet zijn en dus geen
willekeur (legaliteitsbeginsel). Het voorkomt eigenrichting en schaalvoordelen door specialisatie.
Hadnahvingsposten komen er nog bij on strafrecht uit te voeren. Altijd vergelijken met of de
strafrechtelijke pak nuttig is in vergelijking met niks doen of andere soorten optreden als hierboven.
Hoofdstuk 2
Inleiding
Crimi is hetgene dat strafbaar feit is onder strafrecht waarbij een wettelijke bepaling aan vooraf is
gegaan. Onderscheid tussen misdrijven en overtredingen. Vaak misdrijven gebruiken om crimi in NL
te meten.
Het begrip strafbaar feit
Strafbaar feit is als er een menselijk gedraging in het geding is, die valt binnen wettelijke
delictsomschrijving, wederrechtelijk is en aan schuld te wijten is.
Gaat om handelen of nalaten, geen strafuitsluitingsgronden dus moet hem kunnen toerekenen. In
het gewone, commune strafrecht staan meeste strafbepalingen en aantal in bijzondere wetten.
Geregistreerde criminaliteit
Staan in officiele politieregistratie per 1.000 inwoners. Na jaren 50 stijging in crimi en sind 2002 een
daling. Veel verschillende soorten crimi betreft het. Deze verschillende crimi ontwikkelen zich
verschillend. Een verandering in cijfer betekent niet gelijk dat meer crimi is maar bijv meer meldingen
door burgers of als politie op specifieke crimi gaat richten.
,Feitelijk gepleegde criminaliteit
Niet alle crimi in beeld wegens dark number, niet overal proces verbaal van gemaakt en
slachtofferloze delicten niet gemeld. Hierom slachtofferenquetes om te kijken of men slachtoffer
weleens is geworden. In enquetes komen niet alle burgers aan bod dus geen goed beeld en
slachtofferloze delicten waarbij politie zelf achter delicten moet komen (haaldelicten). Brengdelicten
zijn delicten die worden gebracht door slachtoffers. Kijken hoe vaak dader is aangehouden. De
vangst/hervangstmethode is om op basis van politiegegevens een schatting te maken aantal
gepleegde delicten die niet bij politie bekend is.
Gepleegde versus geregistreerde criminaliteit
Verschil tussen geregistreerd en gepleegde crimi is het dark number. Aantal kanttekeningen maken
bij vergelijking tussen gepleegde en geregistreerde crimi:
- Classificatie van delicten verschilt: bij politieregistratie is duidelijk wat onder welk delict valt
maar bij slachtofferenquetes is niet duidelijk. Soms worden dingen als verkeerd delict
aangemerkt of geen delict als wel een delict gezien en aangemerkt.
- Bij salchtoffereenquees wordt retrospectief onderzoek gedaan: kijken naar crimi afgelopen
12 maanden waarbij telescoping kan ontstaan (crimi van lange tijd terug bijv 3 jaar terug
denken dat het van 6 maanden geleden is).
- Vertekening optreden door een responseffect: steeds meer non-respons
- Bij enquete alleen 15 jaar en ouder en 5 specifieke sectoren uit het bedrijfsleven → selectief.
- Niet alle typen crimi worden meegenomen in enquete
Als er meer delicten worden gevonden met enquete kan betekenen dat slachtoffers hebben
overdreven of dat ze te hoog hebben opgegeven van hun aangiftebereidheid. Enquetes overschat de
aangiftebereidheid en het aantal ondervonden delicten. BOX2.1 → politieregistratie en
slachtofferenquetes kennen beperkingen die vertekend beeld opleveren.
Hoofdstuk 4
Inleiding
Twee kampen bij crimi. De ene zegt dat er harde en strenger moet worden gestraft en de andere
zeggen dat dat geen zin heeft omdat ze dan niet goed terug kunnen keren in de samenleving. Kijken
naar pakkans, strafmaat en strafrisico voor misdrijven in NL.
Strafrechtelijke keten
Bestaande uit opsporing, vervolging, berechting en bestraffing van misdrijven. Politie maakt van
sommige zaken een proces verbaal om door te sturen naar OM of om zelf af te handelen. Soms blijft
vervolging achterwege als geldsom wordt betaald (politiestrafbeschikking). Andere mogelijkheid is
first-offender voor tussen 12-18 jaar of halt-afdoening. Bovendien kan OM afzien van vervolging
(seponeren). Vervolgens kan OM aantal zaken zelf afdoen (max. 6 jaar gevangenis) (OM-
strafbeschikking) en andere doorsturen naar rechter. verdachte kan eens zijn met straf die OM
oplegt of in verzet gaan en naar rechter gaan toch. OM kan zaken voegen dus samenvoegen als
meerdere zaken met dezelfde verdachte zijn en bij 1 rechter voorleggen. Bij rechtbank kan rechter
komen tot OVAR, vrijspraak of schuldig warbiij een straf wordt opgelegd. We hebben hoofdstraffen
(vrijehidsstraf, geldboete of taakstraf), bijkomende straffen en maatregelen. Kan voorwaardelijk en
onvoorwaardelijk worden opgelegd. Als taakstraf of geldboete niet goed wordt uitgevoerd kan
vervangende hechtenis volgen. Ben je niet eens met uitspraak, kan je in hoger beroep gaan en
vervolgens in cassatie (Hoge raad, kijkt alleen of recht juist is gebruikt).
Strafrisico in Nederland anno 2015
Pakkans, strafmaat, strafrisico
Ophelderingspercentage = % geeft aan voor welk deel van de geregistreerde crimi via de opsporing
de dader is gevonden. Hierbij kijken we naar geregistreerde crimi dus niet naar gepleegde crimi. Het
staat niet geijk aan strafrechtelijke sanctionering omdat niet alle zaken bij rechter terechtkomen of
er volgt vrijspraak of OVAR.
Gemiddelde pakkans = de kans dat de dader van een misdrijf een strafrechtelijke sanctie krijgt
opgelegd. In 2015 was dit maar 1,9%
, Strafmaat = hoe zwaar zijn de opgelegde sancties? Kijken naar onvoorwaardelijke deel. Circa 117
dagen (iets minder dan 4 maanden). Gemiddelde strafmaat is 20 dagen detentie, 13 uur taakstraf en
698 euro boete.
Strafrisico = de sanctie die en delinquent vanwege politie en justitie gemiddeld per misdrijf tegemoet
kan zien. product van gemiddelde pakkans en gemiddelde strafmaat.
Ruilvoet voor de vergelijking van strafsoorten
Strafrisico bestaat uit drie componenten: 0,4 dag vrijheidsstraf, 0,3 uur taakstraf en 13 euro. Hoe
deze met elkaar vergelijken? → om vervangende hechtenis worden twee uur taakstraf of 25 EU
geldboete gelijkgesteld aan één dag vrijheidsstraf. Zegt voor verdachte niet zoveel totdat je gaat
vergelijken met gemiste loon die hij die dag had kunnen verdienen of het ongemak van onvrijheid →
1 dag detentie = 16 uur taakstraf = 150 EU boete = 1 punt.
In NL is gemiddelde strafrisico buitengewoon bescheiden.
Differentiatie van het strafrisico naar type delict
Niet alle soorten crimi word op dezelfde wijze en intensiteit aangepakt. We hebben geweldsdelicten,
vermogensdelicten en gevallen van vandalisme. Pakkans van geweldsdelicten is hoogst en
vandalisme het laagst. Strafrisico bij geweldsdelicten ook hoogst en laagst bij vandalisme. Komt
omdat bij geweld meer schade is en dus hogere prioriteit kent.
Ontwikkeling van het strafrisico 1950-2015
Tussen 1950 en 1980 flink gedaald het gemiddelde strafrisico en daarna tot 2004 weer gestegen en
daarna weer wat gedaald. We hebben geen hoog strafrisico. Verandering in gemiddelde strafrisico
kan door verschillende factoren komen:
- Gemiddelde strafmaat kan veranderen: OM of rechterlijke macht kan overgaan op
strengere/lichtere sancties waardoor strafrisico verandert.
- Door een meer of minder intensieve opsporing en vervolging de gemiddelde pakkans
veranderen.
- De samenstelling van crimi kan veranderen. Als geweldsdelicten toeneemt en vandalisme
afneemt, zal gecrimi gemiddeld genomen zwaarder worden doordat het gemiddelde hoge
strafrisico van gewelddsdelicten zwaarder wegen.
Periodes met strenger en milder straffen wisselen elkaar af.
Kosten van de strafrechtelijke handhaving
Kosten voor opsporing, vervolging en berechting en tenuitvoerlegging van sancties door
belastingsbetalers. Voornamelijk door opsporing en tenuitvoerlegging zoals reclassering. Kleinste
kostenpost is ondersteuning slachtoffers. Naast deze handhavingskosten heb je ook nog kosten door
schade als gevolg van criminel gedrag en kosten ter coorkoming van slachtofferschap.
Hoofdstuk 5
Inleiding
Het plegen van crimi is resultaat van afweging door dader van de baten en kosten →
rationelekeuzetheorie. Je kiest hetgene met meeste opbrengst, naleven of overtreden.
Een eenvoudig model van crimineel gedrag
Persoonlijk gewin (G)
Gelegenheid moet zich voordoen en vervolgens kijken of je persoonlijk gewin (vergelijking baten en
kosten) hebt bij delict. Baten kan opbrengst in geld zijn (materieel) of bepaalde kick of gevoel
(immaterieel). Kosten kunnen uitgaven zijn om delict te plegen of extra werk verrichten. Dader
beslist op basis van verwachte baten en kosten. Waardering van kosten en baten verschillen per
persoon, moet positieve uitkomst zijn om over te gaan op delict.
Strafrisico (S)
De verwachte sanctie vanwege de werking van het strafrechtelijke stelsel bepaald door pakkans (P=
de kans dat delinquent wordt veroordeeld tot een bepaalde sanctie) en strafmaat (S, de zwaarte van
de sanctie). Pakkans kijken naar kans dat je betrapt wordt, kans dat bij politie wordt aangegeven,
kans dat proces-verbaal komt, en kans dat OM vervolging insteld en alles leidt tot veroordeling (0,1 x
0,5 x 0,4 x 0,5 x 1 = 0,01 (1%)).
