Ondernemingsrecht
Hoofdstuk 1
Introductie op het ondernemingsrecht
1.1.1 Rechtspersonen en rechtssubjecten
Het ondernemingsrecht valt onder het privaatrecht en is geregeld in meerdere wetten.
Hierbij worden twee categorieën onderscheiden: de rechtspersoon en de niet-
rechtspersonen. Dit onderscheid is van belang vanwege de gevolgen die het zijn van een
rechtspersoon heeft.
Onder Nederlands recht zijn namelijk niet alleen mensen (natuurlijke personen)
rechtssubject, maak ook rechtspersonen, zoals een bv of vereniging.
Een rechtssubject is drager van rechten en plichten. Dat een natuurlijk persoon of
rechtspersoon drager van rechten is, betekent simpelweg dat hij zaken in eigendom kan
hebben, dat het recht erkent dat zaken van hem kunnen zijn en dat hij schulden kan
hebben.
Anderzijds betekent dit dat hem als drager van plichten verplichtingen kunnen worden
toegerekend en dat het recht ervan uitgaat dat deze lasten door hem moeten worden
voldaan en zonodig door de schuldeiser op zijn vermogen kunnen worden verhaald. Een
huis kan geen rechtssubject zijn, net zomin als een hond: zij zijn rechtsobject. Een
rechtsobject is datgene waarop een rechtssubject recht kan hebben; goederen zijn
bijvoorbeeld rechtsobjecten.
Rechtspersonen worden op grond van art 2:5 BW gelijkgesteld met natuurlijke personen
voor wat het vermogensrecht betreft. Zowel de natuurlijke persoon als de rechtspersoon is
als rechtssubject vervolgens rechtsbevoegd: bevoegd en vrij tot het genot van burgerlijke
rechten.
2 soorten rechtssubjecten:
- Natuurlijke personen, art 1:1 lid 1 BW
- Rechtspersonen, art 2:3 BW
1.1.2 Soorten rechtspersonen
Wanneer in dit boek wordt gesproken over rechtspersonen, dan worden de
privaatrechtelijke rechtspersonen bedoeld. In Nederland komen zes soorten
privaatrechtelijke rechtspersonen voor:
- De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (bv)
- De naamloze vennootschap (nv)
- De verenging
,- De stichting
- De onderlinge waarborgmaatschappij (OWM)
- De coöperatie
§1.2 Rechtsvormen in Nederland
Er bestaan in Nederland 10 nationale rechtsvormen en 3 Europese rechtsvormen. Onder
de ruim 1,7 miljoen ondernemingen vallen ook buitenlandse bedrijven, omdat Nederland
een gunstig belastingklimaat heeft voor bepaalde rechtsvormen. De bedrijven van Rolling
Stones, Walt Disney en Prada bezitten zogenoemde brievenbusmaatschappijen in
Nederland (ze werken dus veelal niet letterlijk vanuit Nederland, maar zijn hier wel
gevestigd en ontlopen zo hoge winstbelastingen in hun eigen land).
Rechtsvormen:
- Europese rechtsvormen
• EESV
• SE
• SCE
- Niet wettelijke geregelde ondernemingsvorm
• Eenmanszaak
- Personenvennootschappen boek 7A en WvK
• Vof
• Maatschap stil/openbaar
• Cv
- Rechtspersonen boek 2
• Bv
• Nv
• Vereniging formeel/informeel
• Coöperatie
• OWM
• Stichting
1.2.4 Europese rechtsvormen
,Er zijn 2 Europese rechtsvormen. Dit zijn supranationale rechtsvormen, omdat ze als het
ware boven de Nederlandse staat staan; ze zijn immers Europees en vinden hun
grondslag in Europese wetgeving.
Europees Economisch Samenwerkingsverband
Het Europees Economisch Samenwerkingsverband (EESV) wordt opgericht door ten
minste twee natuurlijke of rechtspersonen uit ten minste twee verschillende lidstaten door
middel van een overeenkomst en zonder kapitaalinbreng. Zowel natuurlijke personen als
rechtspersonen mogen een in Nederland gevestigde EESV besturen. Het
samenwerkingsverband is gebaseerd op Verordening 2137/85 van de Europese Unie. Het
heeft rechtspersoonlijkheid, maar alle leden blijven naast de EESV hoofdelijk aansprakelijk
voor schulden. Doel van het EESV is om de economische werkzaamheid van zijn leden te
vergemakkelijken of te ontwikkelen, dan wel de resultaten ervan te verbeteren of te
vergroten. Het EESV mag niet als doel hebben het maken van winst. Als er toch winst
wordt behaald, dan wordt deze beschouwd als winst van de leden. De werkzaamheid van
het EESV moet samenhang vertonen met de economische werkzaamheid van zijn leden,
meestal rechtspersonen, en een ondersteunend karakter hebben.
Societas Europaea (SE)
De Societas Europaea, ook wel Europese naamloze vennootschap genoemd, staat
eveneens los van nationale regelgeving en is gebaseerd op Verordening 2157/2001 van
de Europese Unie. De SE is een rechtspersoon waarvan het kapitaal in aandelen is
verdeeld en lijk daarmee op de Nederlandse nv. Zij mag wel winst uitkeren aan de
betrokken rechtspersonen; deze zijn niet hoofdelijk naast de SE aansprakelijk. Oprichting
kan plaatsvinden door alle rechtspersonen, maar deze moeten hun oorsprong vinden in
ten minste twee verschillende nationaliteiten en samen zorg dragen voor een geplaatst
aandelenkapitaal van minimaal 120.000,-. De SE is een rechtspersoon die zich kan
verplaatsten van lidstaat naar lidstaat zonder geliquideerd te hoeven worden voor de
verhuizing.
Voorbeelden:
- MAN
- Puma
- Porsche
Societas Cooperativa Europaea (SCE)
De societas Cooperativa Europaea (SCE), ook wel de Europese coöperatieve
vennootschap genoemd, is een combinatie van elementen van de nv en de coöperatie, en
is daarmee een opzichzelfstaande rechtsvorm. Is net als de SE niet gebonden aan een
EU-lidstaat, zodat grensoverschrijdende zetelverplaatsing mogelijk is. De SCE is
gebaseerd op Verordening 1435/2003 van de Europese Unie. Zij is een vennootschap met
een in aandelen verdeeld kapitaal, zoals bij de bv en de nv, maar met coöperatieve
elementen, die de bv en nv niet hebben. Andersom heeft de Nederlandse coöperatie geen
aandelen en aandelenkapitaal. De SCE heeft als voornaamste doel het voldoen aan de
behoeften van haar leden of het ontwikkelen van hun economische en sociale activiteiten.
, Dit doel bereikt de SCE vooral door met haar leden overeenkomsten te sluiten over de
levering van goederen, het verrichten van diensten of het uitvoeren van werken in
herkader van de activiteit die de SCE uitoefent of doet uitoefenen. Oprichting kan door
minstens twee rechtspersonen uit verschillende lidstaten, maar ook door minimaal vijf
natuurlijke personen of personenvennootschappen uit minstens twee verschillende
lidstaten. Het minimaal geplaatste kapitaal van de leden is 30.000,-.
§1.5 Raakvlakken met het personen- en familierecht
1.5.1 Handelingsonbekwaamheid
In art 3:32 lid 1 BW is te lezen dat ieder natuurlijk persoon in Nederland bekwaam is tot
het verrichten van rechtshandelingen, voor zover de wet niet anders bepaalt. Als iemand
niet bekwaam is, mag diegene niet zelfstandig rechtshandelingen verrichten en kunnen de
alsnog verrichte rechtshandelingen op grond van lid 2 vernietigd worden.
Er zijn twee gevallen waarin de wet bepaalt dat een persoon handelingsonbekwaam is:
- Onder curatele, art 1:381 lid 2 BW.
- minderjarige, art 1:234 BW.
Onder curatele
Een rechtspersoon kan niet onder curatele worden gesteld op grond van boek 1 BW. Dit is
voorbehouden aan natuurlijke personen. Aangezien ondernemingen worden gedreven
door natuurlijke personen, kan een onderneming wel degelijk last hebben van een onder
curatele gestelde, en daarmee handelingsonbekwame functionaris.
Omdat er gelden strenge eisen aan een ondercuratelestelling en slechts de rechter, op
grond van art 1:378 lid 1 BW, kan iemand onder curatele stellen, is het aannemelijk dat
deze personen letterlijk onbekwaam zijn. Bv mensen met drugsverslaving of dementie. Zij
worden dan op alle aspecten van het leven onbekwaam om rechtshandelingen te
verrichten en kunnen niet meer zelfstandig kopen, verhuren, huren enz. Vaak zijn de
hiertoe niet in staat. Op deze wijze wordt de desbetreffende persoon immers beschermd
en daarom wordt dit ook wel meerderjarigenbescherming genoemd. De curator is degene
die alle handelingen voor de onder curatele gestelde verricht en is bij voorkeur de partner
of een familielid. Iedere ondercuratelestelling wordt openbaar gemaakt door publicatie in
de Staatscourant.
Als een bestuurder van een rechtspersoon onder curatele wordt gesteld, blijft de
rechtspersoon zelf gewoon bestaan en functioneren. De rechtspersoon is immers
zelfstandig drager van rechten en plichten. In de statuten van een nv of bv dient op grond
van art 2:134/244 lid 4 BW te zijn opgenomen wie de bv bestuurt in geval van ontstentenis
of belet van een of meer bestuurders (oftewel bij absentie, tijdelijke verhindering of
ondercuratelestelling van een bestuurder). Bij de vereniging en stichting kan dit eveneens
statutair worden vastgelegd. Statuten zijn de onderlinge afspraken en bepalingen die ten
grondslag liggen aan rechtspersonen, hun grondregels. Op een uitzondering na, namelijk