9Samenvatting blok 1
De cursus herstelgericht werken gaat uit van 4 aspecten van herstel, namelijk:
- Herstel van gezondheid
- Herstel van activiteiten, zoals het dagelijks functioneren
- Herstel van participatie, zoals de rollen die een persoon aanneemt
- Herstel van persoon, zoals de identiteit, acceptatie en zingeving van het leven
Voor herstelondersteunende zorg zijn er 8 kenmerken (Droës en Plooy, 2010):
- De hulpverlener heeft een instelling van hoop en optimisme.
- De hulpverlener is present
- De hulpverlener gebruikt zijn professionele referentiekader op een terughoudende en
bescheiden wijze.
- De hulpverlener maakt ruimte voor, ondersteunt het maken van en sluit aan bij het eigen
verhaal van de cliënt.
- De hulpverlener herkent en stimuleert het benutten van eigen kracht van de cliënt
(empowerment) zowel individueel als collectief.
- De hulpverlener erkent, benut en stimuleert de ervaringsdeskundigheid van de cliënt.
- De hulpverlener erkent, benut en stimuleert de ondersteuning van de cliënt door belangrijke
anderen.
- De hulpverlener is gericht op het verlichten van lijden en het vergroten van autonomie en
regie
1
,Steunend relationeel handelen Wilken, J. P., & Den Hollander, D. (2019). Handboek
steunend relationeel handelen. Amsterdam, Nederland: Uitgeverij SWP.
Hoofdstuk 7
7.1
Herstel: is een diep persoonlijk, uniek proces van het veranderen van je gedragingen, waarden,
gevoelens, doelen, vaardigheden en/of rollen. Het is een bevredigende, hoopvolle en bijdragende
manier van leven, zelfs als er beperkingen zijn door een ziekte. Herstel heeft te maken met het
opbouwen van een nieuwe betekenis en een nieuw doel aan het leven, waarbij je de effecten van de
mentale ziekte overstijgt.
Vaak staat bij herstel kwetsbaarheid centraal. Deze kunnen te maken hebben met een bepaalde
aandoening, maar ook met ingrijpende gebeurtenissen die vooraf zijn gegaan.
7.2
De herstelbeweging heeft ervoor gezorgd dat de wereld praat of herstel vanuit het perspectief van
mensen zelf. Deze herstelbeweging is ontstaan door cliënten uit verschillende landen. Ze richtten
hun aandacht op kwetsbaarheden en door bundeling van deze ervaringskennis werd er steeds meer
bekend wat positieve en negatieve factoren zijn in het herstelproces. Hoe het herstel eerst gericht
was op het sociaalmaatschappelijke herstel, zie je nu de 4 verschillende aspecten van herstel (zie 1 e
blz).
In NL staat herstel verbonden aan de naam Wilma Boevink. Ze is de initiatiefnemer van het HEE-
programma. Dit staat voor Herstel, Ervaringsdeskundigheid en Empowerment.
Herstel is een houding, een manier om de dag en de uitdagingen onder ogen te zien. Juist door te
weten wat je niet kan, zie je de mogelijkheid van alles wat iemand wel kan (Deegan, 1993, p.7).
7.3
Er zijn dus verschillende vormen van herstel:
- Persoonlijk herstel; dit gaat over het herstelproces zoals een persoon dat zelf ervaart. Je
geeft hier betekenis en krijgt hier grip op het leven. Heel belangrijk is zingeving.
Bewustwording van je veerkracht is belangrijk in dit aspect van herstel.
- Medisch of klinisch herstel; dit is wanneer er in steeds mindere mate ziekteverschijnselen
aanwezig zijn. Er kan dan uiteindelijk sprake zijn van genezing.
- Functioneel herstel; dit gaat over het herstel van functies die als gevolg van de aandoening
aangetast of verminderd zijn. Denk aan plannen, overzicht bewaren, jezelf motiveren of
zelfdiscipline. Deze functies zijn nodig voor zelfregulatie. Zelfregulatie is het mechanisme om
jezelf en je gedrag te managen, zodanig dat je verantwoordelijkheid kan nemen, controle kan
houden en regie kan voeren over je leven. Zo kun je ook aan je eigen basale behoefte
voldoen als autonomie, verbondenheid en persoonlijke ontwikkeling. Zelfregulatie
veronderstelt het vermogen contact te leggen met onszelf, onze emoties, gevoelens,
gedachten, behoeften, motivatie en gedrag (Van der Stel, 2013;2017). Er ligt hier een
verband met het klinisch herstel. Ook wanneer de zelfregulatie is aangetast, belemmert dit
he maatschappelijke herstel.
- Sociaal of maatschappelijk herstel; heeft betrekking op de verbetering van de positie van de
persoon op het gebied van wonen, werk, inkomen en sociale relaties.
In samenhang is het een proces die de persoon zelf beleeft en vormgeeft, waarbij aspecten van
ziekteherstel, herstel van zelfregulatie en sociaalmaatschappelijk herstel samenkomen.
2
, De verschillende aspecten kunnen geïllustreerd worden aan de hand van het ICF-model (WHO, 2001).
Externe factoren: Persoonlijke factoren:
Woonplaats persoonlijkheid
Mogelijkheden voor zelfontplooiing
Klinisch herstel richt zich vooral op het herstel van lichamelijke en cognitieve functies.
Functioneel herstel richt zich vooral op het herstel van zelfregulatie en zelfmanagement.
Sociaal maatschappelijk herstel richt zich vooral op het herstel van participatie en het vervullen van
sociale rollen.
Dit samen zorgt voor een persoonlijk herstel
7.4
Elk herstelproces is uniek. Ook moeten we er erg in houden dat je je niet herstelt als in dat je de
persoon wordt voor de ziekte. Het is meer dat je ermee leert leven, ermee leert omgaan.
7.5
1. Crisis 2. Stabilisatie 3. Heroriëntatie 4. Re-integratie
Van desintegratie/ disconnectie Van heroriëntatie/ Van re-integratie/
van het zelf en de samenleving heraansluiting bij jezelf op heraansluiting op een
>naar> stabilisatie/ heraan - een psychologisch niveau sociaal niveau >naar>
sluiting bij het zelf op een basaal >naar> heroriëntatie op de aansluiting bij de
niveau van functioneren samenleving. samenleving (integratie).
Focus ligt op: Focus ligt op: Focus ligt op:
De controle krijgen over je Het verkennen van de Het herstellen van zinvolle
ziekteverschijnselen, het implicaties die de aandoening activiteiten, relaties en
verminderen van het lijden en met zich mee brengt in de sociale rollen.
het herstellen van zelfregulatie. toekomst en het verkennen
van terugkeer naar het
normale leven. Ook het
opnieuw bepalen van de
identiteit.
Een manier om het herstelproces te beschrijven is van crisis naar stabilisatie, van stabilisatie naar
heroriëntatie en van heroriëntatie naar re-integratie.
Fase 1
3
