Volledige en uitgebreide samenvatting van het vak Biologische Psychologie. Zowel de hoorcolleges als het boek zijn meegenomen in deze samenvatting om het zo duidelijk mogelijk te maken. Om de samenvatting nog beter te verduidelijken zijn enkele plaatjes en tabellen toegevoegd vanuit het hoorcollege...
--- Hoorcollege 1 (Hoofdstuk 2): Evolutie, Genen en DNA---
Het begin van leven op aarde
Al het leven op aarde dat instaat is om zich voort te planten
en instaat is om te groeien heeft overeenkomsten met
elkaar. De mens is maar een klein voorbeeld van al het leven
op aarde gegeven de taxonomie hiernaast. Homo sapiens
zijn het tegenwoordige ras van de mens wat bestaat uit 1
soort. In het verleden bestonden er meerdere soorten
mensen alleen deze zijn uitgestorven, verworven of
meegenomen in het bestaande soort.
• Y-chromosomal Adam: de meest recente gemeenschappelijke voorouder van
wie alle mannen die tegenwoordig op aarde leven afstammen. Terug te traceren
naar Kongo in Afrika.
• Mitochondrial Eve: de meest recente gemeenschappelijke voorouder van wie
alle vrouwen die tegenwoordig op aarde leven afstammen. Het wordt
doorgegeven via de vrouwelijke lijn door mitochondriaal DNA (DNA dat via
eicellen wordt doorgegeven).
֍ Out of Africa Hypothesis: de theorie/ hypothese dat de mensen zich
vanuit Afrika over de hele wereld hebben verspreid. De
gemeenschappelijke voorouder zou van Kongo komen.
Genen en menselijk genetische variatie
Elk persoon erft een unieke combinatie van genen van zijn/ haar ouders, waarbij
bepaalde combinaties van zowel genen als omgevingsfactoren bij kunnen dragen aan
een specifieke ziekte, zoals depressie. Echter, bestaat er geen specifiek gen voor een
specifieke ziekte.
Mensen zijn 99.9% genetisch identiek, wat betekent dat al het DNA wat je bezit voor
het grootste deel identiek is aan het DNA van andere mensen. De 0.1% genetische
variatie zorgt ervoor dat ieder mens er anders uit ziet en van elkaar verschilt (lengte,
huidkleur, oogkleur, metabolisme en gevoeligheid voor ziektes). The Human Genome
Project heeft de genetische opbouw van mensen in kaart gebracht.
Ons DNA bevat ongeveer 20.000 verschillende genen. Genen
zijn instructies voor het aanmaken van eiwitten (proteïnen).
Daarbij bevat DNA 3 miljard verschillende nucleotiden of letters
die het vier-letterige-DNA alfabet vormen: A-T C-G. Minder dan
2% van de nucleotiden/ letters bevatten de functionele genen
voor het coderen van eiwitten.
Elke cel in het lichaam bevat 5 cm DNA, waarbij een mens
ongeveer 10 triljoen cellen heeft. Als je dus al het DNA in je lichaam zou uitstrekken,
dan zou het naar de zon en terug kunnen gaan (4 keer!). Bijna iedere cel in het lichaam
bevat een identieke kopie van het DNA.
Evolutie met Charles Darwin
Charles Darwin was de ontdekker van natuurlijke selectie,
waarbij bepaalde eigenschappen vaker zullen voorkomen (en
dus overleven) gebaseerd op verschillende stadia/ aannames:
1) Variatie binnen een soort
2) Eigenschappen zijn erfelijk voor nakomelingen
3) Struggle for existence: niet ieder soort kan makkelijk
overleven (veel/ weinig eten). Sommige soorten hebben
zich aangepast aan de omgeving (bijv. door middel van
schutkleuren) waardoor ze beter kunnen overleven
(survival of the fittest).
4) Overleving en nakomelingen: het uiterlijk van het soort
bepaald in welke omgeving de beste overlevingskansen
zijn waardoor het soort zich kan voortplanten.
Evolutie in real-time kan gezien worden tijdens antibioticaresistentie. Bacteriën hebben
ook mutanten en wanneer een bacterie mutant door de barrière van antibiotica komt,
trekt het andere aan. Hierdoor is het mogelijk om mutatie over te dragen waardoor het
antibioticaresistentie erft. Dit is een zorgelijk principe, omdat het voor kan komen dat
men resistent wordt tegen antibiotica (door mutant bacteriën) waardoor men kan
sterven aan ziektes die normaal gezien genezen/ belemmerd kunnen worden door
antibiotica.
De mens en genen
• Karaytype: een georganiseerd set van chromosomen, wat
bij de mens bestaat uit 46 chromosoom paren (22 identieke
paren van moeder en vader, want je erft 1 chromosoom van
je moeder en 1 chromosoom van je vader), 1 chromosoom
paar is het sekse chromosoom (XX: meisje, XY: jongen).
֍ Trisomie 21: een extra kopie van het chromosoom
21: het Syndroom van Down.
• Nucleus (celkern): bevat DNA dat opgeslagen zit in
chromosomen.
• Chromosoom: lange keten van DNA dat netjes opgerold
zit rondom histonen tijdens de celdeling.
֍ Centromere: hier haken dingen aan zodat elke chromosoom weer naar
een nieuwe cel getrokken kan worden.
֍ Histonen: stukjes eiwit/ proteïne waar omheen de stukjes
opgerolde DNA zitten. Hierdoor kan het netjes opgeslagen
worden in plaats van dat het in de war raakt.
֍ Telemere: een stukje aan het einde van een chromosoom
dat het DNA beschermt tijdens de celdeling. Bij elke
celdeling wordt het telemere een stukje korter totdat het op
een bepaald moment te kort is. Hierdoor kan de cel zich
niet meer delen en sterft het af.
• Basen paren: ook wel nucleotiden genoemd, zoals T, A, C, G
(bestanddelen van DNA)
• Genoom: complete genetische informatie van een organisme
• Gen: stukje van het DNA dat codeert voor de productie van eiwitten
(chromosoom → DNA → gen → eiwit).
֍ Allel: twee varianten van een gen gevonden op dezelfde plek op een
chromosoom die erfelijke informatie bevatten.
• Homozygoot voor het dominante allel: zowel identiek al
dominant (1 kopie nodig voor overname van erfelijke eigenschap:
autosomaal dominant (zoals de ziekte van Huntington)).
• Homozygoot voor het recessieve allel: zowel identiek al
recessief (2 kopieën nodig voor overname van erfelijke
eigenschap).
• Heterozygoot: wanneer beide allelen verschillen, eentje is
dominant en de andere is recessief.
Erfelijkheid
X-linked recessieve erfelijkheid is het fenomeen waarbij een
recessief gen enkel op het X-chromosoom leeft. Dochters kunnen
alleen drager van de ziekte worden aangezien ze van hun vader een
onaangetast X-chromosoom krijgen. Zonen daarentegen kunnen de
ziekte wel krijgen doordat ze het enkel van hun moeder erven. Dit komt
omdat er geen dominant variant van dit allel op het Y-chromosoom zit
waardoor er niks tegenover de ziekte staat.
• Genotype: de genetische opmaak van een bepaald organisme
• Fenotype: de uiting van een bepaalde eigenschap binnen een
organisme. Dit kan afhankelijk zijn van zowel genen als
omgeving.
In het 23e paar chromosomen zitten ofwel twee dezelfde chromosomen (XX = vrouw)
ofwel twee verschillende (XY = man), omdat deze chromosomen bij mannen
verschillend van elkaar zijn kunnen deze beide je gehele leven actief blijven. Bij
vrouwen verschillen deze niet van elkaar waardoor er een strijd komt. Hierdoor blijft
maar één X-chromosoom actief. Als je dit bij mensen zou kunnen zien zou je kunnen
zien dat vrouwen als het ware ‘gestreept zijn’. Bij katten kun je dit fenomeen wel
observeren in de lapjeskat. Om deze reden kunnen ook enkel vrouwelijke katten
lapjeskatten zijn.
DNA
DNA (Deoxyribonucleic Acid) is het recept voor het aanmaken van eiwitten. Het
bestaat uit twee ketens van nucleotiden die aan elkaar gekoppeld zijn, waarvoor de
buitenkant omringt is door een laag van suiker-fosfaat. Aan de binnenkant zitten de
baseparen die gevormd zijn uit de nucleotiden, bestaande uit vier soorten moleculen:
• Adenine (gekoppeld en tegenover aan Thymine)
• Thymine (gekoppeld en tegenover aan Adenine)
• Cystosine (gekoppeld en tegenover aan Guanine)
• Guanine (gekoppeld en tegenover aan Cystosine)
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ivyvanekert. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
