Levensfasen. Druk 4. De psychologische ontwikkeling van de mens.
Begrippenlijst: 1.1. De lichamelijke ontwikkeling. Nature (Jean-Jaques Rousseau)
- Ontogenese= de ontwikkeling van het specifieke individu.
- Fylogenese= de ontwikkeling van de soort.
- Prenatale ontwikkeling= de ontwikkeling voor de geboorte. Dit begint bij de conceptie en eindigt
bij de geboorte. (duurt zo'n 40 weken/9maanden).
- Conceptie= het moment waarop de vrouwelijke eicel bevrucht wordt door een mannelijk
spermatozoön of zaadcel. (Begin menselijke biologische ontwikkeling).
- Zygote= de bevruchte eicel.
- Placenta= moederkoek.
- Prenatale fase= de periode waarin de ongeboren mens uitgroeit tot een mens die rijp is om
geboren te worden.
- Germinale fase= De eerste 2 weken, waarin de celdeling van de zygote plaatsvindt. (Innesteling
bevruchte eicel in de baarmoeder/uterus).
- Embryo= ongeboren mens in de eerste fase van de ontwikkeling na de bevruchting (0-12
weken).
- Embryonale fase= de twee periodes van het eerste trimester.
- Reflexen= onbewuste en automatische fysiologische reacties op prikkels en veranderingen in de
omgeving.
Bij de lichamelijke ontwikkeling van de mens, wordt er onderscheidt gemaakt tussen de ontogenese en
de fylogenese. Bij de ontogenese speelt de interactie met de omgeving (moeder) en belangrijke rol en
bij de fylogenese juist de ontwikkeling van de soort (erfelijkheid).
De (prenatale) ontwikkeling van de mens is afhankelijk van:
- Groei: toename van cellen, lengte en gewicht. Vooral erfelijk bepaalt, dus nauwelijks door
factoren uit de omgeving, zoals voeding.
- Rijping: een lichamelijk/fysiologisch proces. Het in staat zijn om nieuwe functies te vervullen.
Vooral erfelijk bepaalt, zoals de fysieke kenmerken van een persoon. Nauwelijks door factoren
uit de omgeving, maar kan wel negatief worden beïnvloedt door alcohol en/of roken.
- Leren: het actief verwerven van nieuwe kennis, inzichten en vaardigheden door oefening en
ervaring.
In een paar dagen deelt de zygote zich tot een morule. Na een week zijn er 100/150 cellen. Hieruit
ontstaan de placenta, de navelstreng en de vliezen.
,In de prenatale fase worden er 3 belangrijke trimesters onderscheiden:
Het eerste trimester: bestaande uit 2 periodes.
Periode 1: de eerste twee weken, de germinale fase. De spermatozoa en de eicel bevatten beide
23 chromosomen.
Periode 2: de volgende 6-10 weken.
▫ 6 weken- ontwikkeling centrale zenuwstelsel, ogen, hart, oren, tanden, gehemelte en de externe
genitaliën.
▫ 8 weken- ontwikkeling van speldenknop naar herkenbare foetus.
Periode 1 + 2 van dit eerste trimester= de embryonale fase.
Na 12 weken spreek je van een foetus. De organen zijn dan volledig bereikt.
Het tweede trimester: 3e t/m 7e maand.
In deze periodes maakt de foetus allerlei bewegingen. Halverwege de zwangerschap is de foetus
ongeveer 25 cm lang en de meeste reflexen ontwikkelen. Aan het einde van de 5e maand zijn bijna alle
hersencellen aangemaakt, neemt het bewegen af en worden de ingewikkelde functies, zoals zintuigen,
ontwikkeld.
Het derde trimester: de laatste 3 maanden van de zwangerschap. (7e t/m 9e maand)
Snelle gewichtstoename van de foetus. De foetus kan moeilijker bewegen in de uterus en neemt een
vastere positie aan, meestal met het hoofd naar beneden. De laatste maanden van de geboorte kan de
foetus allerlei externe prikkels onderscheiden.
Begrippenlijst: 1.3. Visies op het prenatale bewustzijn.
- Mensbeeld= de voorstelling van de mens als zodanig.
- Tabula Rasa= onbeschreven blad.
Het gedrag van de mens is afhankelijk van:
- Nurture (John Locke): we worden geboren als tabula rasa, onbeschreven blad, en worden
gevormd door onze omgeving en ervaringen. - leren
- Nature (Jean-Jaques Rousseau): van nature is iemand als goed mens geboren, gaat over genen,
biologie en de lichamelijke ontwikkeling. - aangeboren
, Er bestaan verschillende ideeën over de ontwikkeling van het menselijke bewustzijn. Elke visie is
gebaseerd op een mensbeeld. In het Westen zijn er de volgende visies:
- De leertheorie of behavioristische visie: de mens is na de geboorte een onbeschreven blad en
hij wordt bepaald door leerervaringen. (prenatale ervaringen spelen een grote rol) bv. Straffen
en belonen.
- De biologische visie: de mens wordt bepaald door interne of erfelijke factoren. (Prenatale
ervaringen spelen geen grote rol). Voornamelijk genen.
- De omgevingspsychologische visie: de mens wordt bepaald door de wisselwerking tussen de
sociale en ruimtelijke/materiële omgeving.
- De cognitivistische visie: (nurture, aanleren van dingen) de mens wordt bepaald door
informatieverwerking en de zelfsturing.
- De psychoanalytische visie: (nature) de persoonlijkheid wordt bepaald door biologische aanleg
en opvoedingservaringen in de eerste levensjaren.
- De humanistische visie: (nature en nurture) de mens geeft zelf betekenis aan het leven. Kan
door zelfreflectie, maar ook door individuele belevingen veranderen. Mix van behaviorisme en
psychoanalyse.
- De bio-ecologische visie: allerlei systemen hebben invloed op de mens, zoals school, gezin,
afkomst etc. Maar de mens heeft ook invloed op de omgeving.
Vroon: in de uterus is geen sprake van bewustzijn.
Ecles: bewustzijn is iets onstoffelijks. Prenatale periode en eerste 2 levensjaren spelen een rol voor je
uiteindelijke persoonlijkheid.
Begrippenlijst: 1.4. De omgeving van het embryo en de foetus.
- Teratogenenfactoren: middelen van buitenaf die een schadelijke invloed hebben op de
prenatale ontwikkeling.
- Foetaal alcoholsyndroom (FAS): mentale en fysieke tekortkomingen bij de baby die het gevolg
zijn van het drinken van alcohol tijdens de zwangerschap.
- Downsyndroom= een erfelijke aangeboren afwijking, wat zowel lichamelijke als geestelijke
gevolgen heeft.
- Wiegendood of sudden infant death (SID): wiegendood ontstaat doordat de pasgeborende baby
geen juiste reactie geeft op het zuurstofgebrek.
- Diëthylstilbestrol (DES): medicijn, kunstmatig vrouwelijk hormoon (oestrogeen).
- Corpus callosum: hersenbalk. Verbind de 2 hersenhelften met elkaar en legt noodzakelijke
verbanden tussen verschillende binnenkomende prikkels.
- Schizofrenie: een stoornis dat een gevolg is van een stressvolle omgeving.
- Autisme spectrum stoornis (ASS): iemand die autisme heeft.
- Uturus: baarmoeder
Teratogenenfactoren kunnen leiden tot een vertraagde groei, gedrags- en functiestoornissen of dood. Er
zijn verschillende teratogenen te onderscheiden:
