Kenmerkende aspecten hoofdstuk 6: Het streven van vorsten naar absolute macht. De bijzondere
plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzich van de Nederlandse
Republiek. Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een
wereldeconomie. De wetenschappelijke revolutie.
Paragraaf 6.1:
Door handel in luxe goederen was het kapitalisme ontstaan, een economisch systeem waarbij
personen geld in een onderneming investeren om winst te maken. De productiemiddelen waren
privébezit. In deze tijd waren het vooral handelaren die dit deden, daarom noemde ze het ook wel
het handelskapitalisme, Nederlanders speelden hierbij de hoofdrol. Zij deden dit vooral voor
ontdekkingsreizen, omdat daar veel kapitaal voor nodig was, gingen ze dan samenwerken. In 1602
waren er 8 compagnieën die samengingen, de VOC. Het kreeg een monopolie in Azië en ze mochten
verdragen sluiten met vorsten, oorlog voeren en gebieden besturen. Ook in andere landen steunden
de overheid kapitalistische ondernemingen. De VOC verkocht eerst aandelen, de aandeelhouders
kregen elk jaar een deel van de winst, de rest werd in het bedrijf gestoken. Het was nieuw dat
aandeelhouders geld in een onderneming lieten zitten en niet de leiding hadden. Het bedrijf werd
geleid door aparte bestuurders, de hoogste was de gouverneur-generaal in Azië. Met geweld
veroverde de VOC een monopolie op de Molukken voor muskaatnoten en kruidnagels. Na een
opstand in 1621 werden bijna alle inwoners vermoord, tot slaaf gemaakt of uitgehongerd. De VOC
stichtte plantages voor nootmuskaat, waar slaven uit India tewerk werden gesteld. In 1618
vernietigde Jan Pieterszoon Coen de stad Jakarta en bouwde het hoofdkwartier van de VOC in de
nieuwe stad Batavia. De VOC werd een echte multinational, aan kusten bouwden ze tig factorijen, ze
namen deel aan de handel binnen Azië en bij kaap de goede hoop bouwden ze een verversingspost.
In de 17e eeuw verdiende ze het meest aan specerijen, in de 18 e eeuw werden thee en koffie
belangrijk. Thee kwam uit China en koffie uit Arabië en ze gingen het ook verbouwen op Java. In 1621
werd de WIC opgericht. In het begin hielden ze zich vooral bezig met de oorlog tegen Spanje, ze
moesten de aanvoer van goud en zilver stopzetten met kaapvaart. In 1628 veroverde Piet Heijn een
complete zilvervloot. Het begin van de wereldeconomie was er door deze handelsondernemingen,
gebieden over de hele wereld raakten met elkaar verbonden. De Europese expansie vond ook plaats
in Amerika, nadat dat ontdekt was. De WIC deed aan de driehoekshandel, vanuit Nederland brachten
ze wapens en alcohol naar West-Afrika, vanuit daar slaven en goud naar Amerika en vanuit Amerika
de suiker, tabak en koffie van de plantages naar Europa.
Paragraaf 6.2:
In de Republiek ging het in de 17 e eeuw anders dan in andere landen, door de opstand tegen Spanje
had het namelijk geen staatshoofd meer. In andere landen groeide de macht van de koning, maar
hier had de bourgeoisie de leiding. De zeven gewesten regeerden samen in de Staten-Generaal, zij
hadden ook de macht over de Generaliteitslanden, de landen die ze hadden veroverd op de
Spanjaarden. In elk gewest was het hoogste bestuur de Staten, daarin werden de steden en adel
vertegenwoordigd. De mensen die hierin zaten werden regenten genoemd, de bestuurders van de
Republiek. In Holland werden de Staten de vroedschap genoemd, er was daar ook in groot verschil
tussen de regenten en burgers in tegenstelling tot andere gewesten. De machtigste regent was de
stadhouder, hij had veel invloed in gewesten en was de leider van het leger en hield toezicht op de
rechtspraak. Hij werd gekozen door de gewesten en was eigenlijk altijd een prins van oranje. Er
waren staatsgezinde regenten, die geen stadhouder wilde, en prinsgezinde regenten, die een sterke
stadhouder wilde. In 1650 kregen de staatsgezinde het voor elkaar niet een nieuwe stadhouder uit te
kiezen, tot 1672 was er een stadhouderloos tijdperk. Twee keer leidde zo’n strijd tot de dood van een
raadspensionaris, de belangrijkste regent in de Hollandse staten en de Staten-Generaal. In 1619 werd
