Diagnostiek in de klinische praktijk, Kinderen & adolescenten
Vrije universiteit Amsterdam
2021-2022
!
1
,Week 1: Diagnostiek als proces
Je kunt de plaats van de diagnostiek binnen het hulpverleningsproces
uitleggen, waaronder relevante aspecten in de professionele relatie tussen
hulpvrager en hulpverlener.
Diagnostiek = gaat over het door en door leren kennen van een situatie met als doel
een gefundeerde beslissing te kunnen nemen
1.Grondige diagnostiek van de problemen en klachten van de cliënt is voorwaarde
voor adequate hulpverlening.
2.Neuropsychologisch onderzoek heeft als doel om cognitieve, emotionele en
gedragsconsequenties van het disfunctioneren van de hersenen te onderzoeken.
Zulk onderzoek bestaat niet slechts uit het afnemen van neuropsychologische tests
… een dergelijk proces van hypothesevorming en –toetsing vereist een constante
bijstelling, afhankelijk van de antwoorden die tijdens een onderzoek gevonden
worden.
In de rol als professional onderscheiden we drie rollen = echter kan het zo zijn dat je
zowel de rol van therapeut als de rol van diagnosticus vervult. Uiteindelijk willen we
met de verschillende rollen samen tot een besluit
komen, omdat er zo genoeg kennis is om een goede
beslissing te nemen en een goede kwaliteit van de
diagnostiek te waarborgen.
• Psychiater: DSM
• Therapeut: behandeling
• Diagnosticus: testen
Doel diagnostiek= diagnostiek over neuropsychologische problematiek en GGZ
problemen bij kinderen, adolescenten en volwassenen.
Binnen het diagnostische proces zijn er drie hoofdpunten:
1.Rol als professional
2.Diagnostisch scenario
3.Vijf diagnostische basisvragen
Klinische psychodiagnostiek = een professionele activiteit dat steunt op drie
elementen:
• Theorievorming over gedragingen, cognities en emoties/ motivaties: vanuit
hier worden gefundeerde hypothesen gevormd.
• Operationalisatie en meting van problemen/ klachten: keuze maken voor
gebruik van bepaalde instrumenten, die betrouwbaar en valide zijn.
• Toepassing van relevante diagnostische methoden: vaardigheden aanleren
om afname betrouwbaar te kunnen doen.
2
,Idealiter is diagnostiek een wetenschappelijk gereglementeerd denk- en
doeproces = dit betekent dat de kwaliteit van de drie elementen geformuleerd
worden op basis van theorie, geoperationaliseerd, gemeten en getoetst worden in
een gefaseerd diagnostisch proces.
- Dit betekent niet ongelimiteerde diagnostiek voordat tot handelen over gegaan
kan worden, wel voldoende tot een (eerste) beslissing genomen kan worden,
daarna vervolgdiagnostiek waar nodig.
- Diagnostisch scenario = er komt iemand met een probleem, dat probleem staat
centraal en daar ga je beslissingen over nemen —> !zo kort als mogelijk, zo
uitgebreid als nodig”.
In het diagnostisch proces is de hypothesevorming erg belangrijk:
Een diagnosticus analyseert de hulpvraag van de cliënt en de aanvraag van de
verwijzer. Deze hoeven niet hetzelfde te zijn.
• Analyse van de aanvraag: er wordt gekeken naar wie verwijst en wat de
inhoud is van de aanvraag. Het omvat onder andere een dossieranalyse, waarin
er samen met een disciplinair team wordt gekeken naar de aanvraag.
• Analyse van de hulpvraag: de diagnosticus kijkt naar wat de cliënt beweegt,
zoals bijvoorbeeld: de cliënt moet komen van de reclassering.
De theorievorming is belangrijk om een hypothese te vormen. Er wordt gekeken
naar:
• Kennis over normale en afwijkende ontwikkeling
• Screenen van sterke en zwakke punten van een persoon.
Er wordt gebruik gemaakt van een theoretische model, zoals:
• Sociale leertheorie
• Gehechtheid
• Biologisch
• Het biopsychosociaal model
Het biopsychosocial model= een uitbreiding van het medische model over het
menselijk functioneren, waarin niet alleen aandacht is voor biologische aspecten,
maar ook voor psychologische en sociale factoren die mede bepalend zijn voor
ziekte en het genezingsproces. Het is namelijk zo dat het ontstaan van
psychopathologie (bijvoorbeeld een depressie) een ingewikkeld samenspel is van
factoren op lichamelijk, psychisch en sociaal gebied. Het model kan helpen bij het
formuleren van hypothesen over factoren in het verleden of heden of huidige
bedenkingen van de cliënt.
3
, Het is belangrijk dat alle aspecten van het de biopsychosociale lens in een
dynamische en interactieve manier worden onderzocht om hypotheses te
ontwikkelingen dat verder onderzocht en empirisch ondersteund wordt voordat een
diagnose of andere conclusie worden gegeven.
• Biologische factoren = DNA, beperkingen, fysieke
gezondheid en medicatie effect.
• Psychologische factoren = stemming,
persoonlijkheid, zelfvertrouwen, draagkracht,
sociale vaardigheden en temperament.
• Sociale factoren = school, vrienden, familie,
relaties, trauma en sociaaleconomische status.
Een belangrijk aspect van het toepassen van dit model op de beoordelingscontext is
de aandacht te vestigen op specifieke symptomen en gedragingen die de cliënt
presenteert, in plaats van zich in het begin te concentreren op de diagnose.
Om het verhaal van een cliënt op een meer betrouwbare manier te verkrijgen, is het
nuttig om een algemene structuur of raamwerk voor elementen te hebben van het
verhaal.
We kijken hiervoor naar vier elementen:
• De biologische lens
• De psychologische lens
• De socioculturele lens
• De ontwikkelingslens.
De biologische lens= verschillende psychologische symptomen, presentatie en
diagnoses kunnen verklaard worden door verschillende invloeden, bijvoorbeeld: de
gezondheid, lichamelijk onderzoek, gebruik medicijnen, medicijnengebruik.
De psychologische lens= de symptomen die de cliënt rapporteert kunnen helpen
bij het identificeren van cognitieve processen die voorkomen in verschillende
psychologische diagnoses. De diagnosticus overweegt het hele psychologische
profiel van het individu inclusief cognitieve, affectieve, motivatie factoren dat
misschien de zorgen, zwakheden, beperkingen of krachten van een probleem
representeren.
4
