1.3 Epidemiologie en etiologie
Epidemiologie betekent letterlijk ‘de wetenschap die zich bezighoudt met de studie van de
frequentie en de verbreiding van ziekten in verband met de daaraan ten grondslag liggende
oorzaken’. Het doel hiervan is de frequentie van het voorkomen van kanker te beschrijven en te
verklaren.
Onder etiologie wordt de leer van ziekte en ziekteoorzaken verstaan.
Kanker ontstaat als gevolg van genetische veranderingen in lichaamscellen, die daardoor veranderen
in tumorcellen. De kennis over genetische veranderingen speelt een steeds belangrijker rol bij de
diagnostiek en draagt bij aan de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen die een steeds grotere rol
spelen bij de behandeling.
Het doel van de Nederlandse kankerregistratie is de aard en omvang van het kankervraagstuk in
Nederland inzichtelijk te maken. Zo registreert men onder meer: de leeftijd waarop de ziekte werd
ontdekt, hoe de ziekte werd vastgesteld, in welk stadium de ziekte werd vastgesteld, het geslacht van
de patiënt, de streek waar de patiënt woont, het soort behandeling dan initieel is gegeven en de
doodsoorzaak en het ziektestadium bij overlijden.
1.4 Preventie en het ontstaan van kanker
Het is duidelijk dat een aantal exogene (door oorzaken van buitenaf) en endogene (binnen het
lichaam) factoren het risico op kanker kan beïnvloeden. In het bijzonder leefstijlfactoren zoals roken,
een slecht voedingspatroon, onvoldoende lichamelijke inspanning, overmatig alcoholgebruik en
onverstandig zongedrag dragen bij aan dit risico.
1.4.1 Preventie
Preventieve geneeskunde wil zeggen ‘het bevorderen van de gezondheid en het voorkomen van
ziekmakende invloeden’. Er zijn drie vormen van preventie:
- Primaire preventie is gericht op het voorkómen van het ontstaan van kanker;
- Secundaire preventie is gericht op het zo vroeg mogelijk ontdekken van kanker en het geven
van een adequate behandeling;
- Tertiaire preventie is erop gericht om de gevolgen van de aandoening zo veel mogelijk te
beperken en een eventueel tweede tumor te voorkomen.
1.4.2 Exogene factoren
De volgende factoren behoren tot de exogene factoren:
- Roken; - Voeding;
- Bewegen; - Alcohol;
- Zonnen; - Overgewicht;
- Ioniserende straling; - Beroepsrisico;
- Geneesmiddelen; - Infecties;
- Milieu.
3
, 1.4.3 Endogene factoren
- Hormonale invloeden;
- Genetische factoren;
- Gevolg van andere ziekten.
1.4.4 Chemopreventie
Chemopreventie is de toediening van (genees)middelen aan bepaalde groepen personen
(bijvoorbeeld hoog risicogroepen) met als doel de ontwikkeling van kanker te remmen. Hiervoor kan
gebruik gemaakt worden van natuurlijke, in voedingsmiddelen voorkomende stoffen of van
synthetische middelen. De stoffen kunnen verschillende werkingsmechanismen hebben, zoals:
- De schade veroorzaakt door kankerverwekkende stoffen beperken;
- De ontwikkeling van voorstadia van kanker tot kwaadaardige tumor tegengaan.
Klinisch onderzoek heeft laten zien dat toediening van bepaalde antioxidanten (COX-2-remmers) het
ontstaan van colonadenomen kan doen verminderen en dat daardoor de kans op het ontstaan van
kanker afneemt. Tamoxifen remt het ontstaat van mammacarcinoom, maar geeft een verhoogd
risico op endometriumcarcinoom.
1.5 Tumorgroei
1.5.1 Celdeling
Elke normale lichaamscel bevat een celmembraan, cytoplasma en een celkern. Deze celkernen
bevatten het DNA. In de kern wordt dit DNA overschreven in messenger-RNA (mRNA), en in het
cytoplasma worden de mRNA-moleculen overgeschreven in eiwitten.
De celdeling, waarbij uit één cel twee nieuwe cellen ontstaan, is een gecompliceerd proces dat zich
afspeelt in verschillende fases:
- DNA-synthesefase of S-fase: in deze fase begint in de celkern een verdubbeling op te treden
van DNA-ketens en ontstaan in elke cel twee identieke sets chromosomen. De cellen hebben
een verhoogd DNA-gehalte. Hieruit kan men bijvoorbeeld de delingsactiviteit in de tumor
afleiden.
- Delings- of M-fase: de M-fase is de delingsfase (mitosefase) waarin daadwerkelijk twee
nieuwe cellen ontstaan.
- G1-fase (tussen de M- en S-fase): de groeifase waarin de pas gevormde cellen gestaag
groeien totdat ze een zekere mate van volwassenheid hebben bereikt. Hoe lang deze fase
duurt, verschilt van weefsel tot weefsel.
- G2-fase: de groei gaat hier verder totdat de cel een bepaalde mate van rijpheid heeft
verkregen en de kern een dubbele hoeveelheid DNA bevat.
De celcyclus neemt ongeveer 16-24 uur in beslag, waarvan de M-fase 1-2 uur duurt en de G1-fase de
meeste tijd kost.
1.5.2 Kankercelgroei
Bij kanker gaat het om een verstoring in de evenwichtssituatie tussen de celgroei en de celdood.
Voordat een kwaadaardige tumor een zodanige omvang heeft bereikt dat hij voelbaar of anderszins
detecteerbaar is, treden er doorgaans ongeveer veertig tumorcelpopulatieverdubbelingen op.
1.5.3 Genen
Een gen is het deel van het DNA dat voor een specifiek eiwit codeert. Alle erfelijke informatie moet
bij de celdeling aan beide dochtercellen worden doorgegeven.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper romydelaat1999. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
