HC1
Tien vragen over filosofie – P. Wouters
Filosofie = breed begrip. Het is niet altijd opgeschreven (e.g. Socrates), het heeft
geen standaard onderwerp. Wel altijd uitgedrukt in (beeld)taal. Vragen stellen,
veel voorlopige antwoorden, kijken naar onderliggend kader resultaat :
‘redelijk’ verworven inzicht en begrip.
Plato / Aristoteles: filosofie is de radicalisering van de verwondering niet
verklaren, maar schouwen / uitpluizen. Verwondering treed op als vertrouwen
wegvalt.
Kant: filosofie als kritische houding. “Durf te denken” motto v.d. verlichting.
Maakt onderscheid tussen verstand en rede.
Verstand: ordent wat via de zintuigen binnenkomt. Het is een middel, het
‘denkt’ niet echt
Rede: denkvermogen, het begrijpt wat door de zintuigen is gegeven. Het
zoekt naar inzicht en begrip.
Wittgenstein: filosofie is een strijd tegen de beheksing van ons verstand door de
middelen van de taal. We gebruiken taal op een bepaalde manier en dit stuurt
ons enorm in wat we denken en doen. Filosofie is het analyseren van de taal om
verborgen aannames te ontmaskeren.
Tafelpoten (hoeven niet bedekt) – tafelbenen (moeten wel bedekt), de
term beslist je doel
Rebellen versus vrijheidsstrijders, kan dezelfde groep beschrijven maar
geeft ons andere ideeën
Ontstaan in oude Griekenland rond 6de eeuw v.Chr.
o Tijd van politieke en wereldbeschouwelijke veranderingen mythen
raakten geloofwaardigheid kwijt, dit riep veel vragen op
o Filosofie ontstaat uit de behoefte om met behulp van eigen verstand
inzichten te krijgen in zichzelf en de wereld – hoe en waarom iets is,
hoe het zou moeten zijn
Er is geen filosofische methoden de vragen waarvoor geen betrouwbare
benadering beschikbaar is blijven juist over in de filosofie
o Er wordt gezocht naar grotere verbanden, in kaart brengen van
begrippenkader, helder analyseren, diverse perspectieven zien,
opsporen van vooronderstellingen.
Filosofie is een broedplaats voor de wetenschap, veel oude filosofische
kwesties zijn in middels opgelost
o Filosofie heeft ook een kritische functie, door onjuiste redeneringen
te ontmaskeren
In de ruime zin van het woord filosofeert ieder weleens nadenken over
hoe iets beter zou kunnen, e.g. politiek, etc.
Filosofie maakt kritisch
Vijf domeinen van filosofische vraagstukken
1. Kwesties die zo breed zijn dat ze hun specialisme overstijgen (is er een
principieel verschil tussen levende en levenloze natuur?)
, 2. Levensbeschouwelijke problemen die niet helder gearticuleerd zijn (wat is
de zin van het leven?)
3. Kennisvragen die een fundamenteel karakter hebben (wat is kennis? Wat
is een goede redenering?)
4. Morele vragen (hoe behoor je je te gedragen?)
5. Politieke vragen, morele vragen opgetild naar collectief niveau (hoe zou de
samenleving ingericht moeten worden?)
Oudheid en Middeleeuwen (‘ware werkelijkheid in stabiele, universele en kenbare
principes’)
Griekse filosofen: Socrates, Plato, Aristoteles (een ware, rationeel
inzichtelijke orde)
Middeleeuwse filosofen: Augustinus, Thomas van Aquino (een absolute,
bovennatuurlijke orde)
Moderne Tijd (‘waarheid ligt binnen het denken van de mens’)
Filosofen: Descartes, Hume, Rousseau, Kant (het subject staat centraal,
mogen we vertalen naar ‘de mens’)
Hedendaagse Tijd (‘waarheid ...? Hangt altijd af van het perspectief en wordt voor
belangrijk deel bepaald door niet te beheersen krachten en machten’)
decentrering van het subject
Sartre en Foucault – vrijheid en dwang
Freud en Lacan – autonomie?
Levinas – de A/ander
Ricoeur – verantwoordelijkheid
Meesterschap – M. Simons
Huidige beeld leerkracht: held, groots, volmaakt, “deskundige leerkracht van de
grootse toekomst en de nieuwe samenleving” = eigentijdse leerkracht
Relatie tot de wereld
o Heeft kennis verworven over (een deel van) de wereld en wil deze
kennis overdragen en de kinderen deze kennis laten ontwikkelen
Relatie tot de ander
o Beschikt over vakdidactische en pedagogische kennis ontwikkelt
relatie met leerlingen a.d.h.v. klassenmanagement, leerstijlen,
eindtermen, etc.
Relatie tot het zelf
o Hoog belang zelfkennis. Deze leraar is bang dat eigen emoties en
gedachten mogelijk het professionele oordelen kunnen ondermijnen
maakt bijvoorbeeld sterk onderscheid tussen privé en werk
Beeld leerkracht in tekst: “meesterlijke leerkracht van het kleine moment en de
gewone situatie” = oneigentijdse leerkracht
Meesterschap en aanvaarding staan hierin centraal, dit duidt op een
filosofische houding
‘bezig zijn met zichzelf en het vak’ door te zorgen voor jezelf en bezig te
zijn met je vak ontstaat er een situatie waarin de iemand ‘leerling’ wordt
en interesse krijgt voor het vak, op dezelfde manier waarop een kind
, geïnteresseerd is wanneer een ouder ergens mee bezig is waarin zij
meesterschap tonen.
Relatie tot de wereld
Wereld is niet iets dat ‘gekend’ wordt, maar waar je voor zorgt / dat je lief
hebt liefde en passie voor het vak, de meester staat in dienst van het
vak
Reflexiviteit
o Herinnering: verleden is de drager van de waarheid, maar dit moet
opgehaald worden door de herinnering is ook de basis voor veel
religies
o Methode: zoeken van een vastliggend criterium op basis waarvan
waarheden vastgesteld kunnen worden als objectieve kennis
o Meditatie: nagaan of wat men denkt en wat men doet nog op een
lijn zitten
Relatie tot zelf
Meester al doel voorop, focus op meditatie (overeenstemming tussen
denken en doen).
Tegenwoordig en aanwezig zijn, gaat op in waar hij / zij mee bezig is
Oefening en voorbereiding, vanuit respect voor zaak waar hij / zij mee
bezig is i.p.v. angst om niet te weten hoe te handelen
Perfectie als juiste woorden en juiste daden
, HC2
Ontstaan van de wijsbegeerte – handboek wijsbegeerte
Cultuur van oude Grieken ontdekt de ‘logos’, ‘de rede’, en het geloof in de mythe
vervalt.
De mythen werden veelal mondeling doorgegeven, en er is bij een mythe
al wel de drang om het onverklaarbare te verklaren
Mythe is niet volledig zonder logica (mythologie)
Door de uitbereiding van het Griekse rijk en het overnemen van volkeren
worden mythen niet per se geloofd, maar geïnterpreteerd (ze zijn overal
anders) men is op zoek naar een betrouwbaarder manier om hun vragen
te kunnen beantwoorden ratio
Doelstelling van mythen en ratio is hetzelfde onverklaarbare verklaren
De nieuwe houding wordt theoria genoemd, afstandelijke en
onafhankelijke beschrijving van de werkelijkheid (waar mythe betrokken is
tot praktische werkelijkheid).
Rationaliteit binnen de filosofie: een methodische aanpak van de
verklaring van de wereld, die aanspraak maakt op universele geldigheid
(geldt niet alleen voor één object) en die objectief inzichtelijk (voor
iedereen te begrijpen) en systematisch geordend (samenhang tussen
verschillende onderdelen) wil zijn.
Natuurfilosofen: Myleziërs. Eerste filosofen houden zich bezig met de ordening en
de verandering in de natuur. Ze ontdekken dat deze op een rationele manier uit
te leggen is. Natuurlijke krachten. Volgens Aristoteles ontstond de filosofie hier,
eerste physici eerste die geen goden betrekken in hun verklaringen, enkel
natuurlijke oorzaken en beginselen.
Ze gaan op zoek naar de ‘oerstof’, hetgeen waaruit de hele werkelijkheid
bestaat en onderbouwen hun bevindingen, vertrouwen op de ratio,
intellectuele orde (kenmerken filosofie).
o Thales: water
o Anaximenes: lucht
Gaan uit van parallel tussen hoe wij de wereld waarnemen en hoe deze
werkelijk is als ik kleur zie, mag ik er zeker van zijn dat kleur ook in de
realiteit bestaat. Ratio essendi (de manier van zijn) is hetzelfde als de
ratio cognoscendi (de manier van kennen). Ze zijn op zoek naar de
onveranderlijke wereld die achter de onze zit abstraheren van de
concrete werkelijkheid
o Dit idee wordt pas in de moderne filosofie aan de kaak gesteld (is de
wereld wel echt gelijk aan hoe we deze waarnemen? Kunnen we die
veronderstelling wel aannemen?)
Plato: Socrates’ persoonlijkheid – G. Koolschijn
Voorbeelden van Socrates in gesprek met anderen, leuk om te scannen / lezen,
niet echt samen te vatten.
Het socratisch gesprek – uit document van de faculteit der wijsbegeerte
Socrates: zoekt intern naar wat waarheid is in het leven, en wat goed is in het
leven. Dit doet hij d.m.v. gesprekken waarin hij kritische vragen blijft stellen (de
