Psychische stoornissen en opvoeding
Inhoudsopgave
College 1 – Intro .................................................................................................................................................... 3
Extra info literatuur ............................................................................................................................................ 6
Transdiagnostische psychiatrie: concept in ontwikkeling .............................................................................. 6
T.A.M.J. VAN AMELSVOORT, M.C. KLAASSEN, O.A. VAN DEN HEUVEL....................................... 6
ACHTERGROND .......................................................................................................................................... 6
Transdiagnostisch werken, een nieuwe trend: kan of moet het protocollair? ................................................. 6
Caroline Braet en Laura Wante, Universiteit Gent ......................................................................................... 6
NJI – wat werkt CGT ..................................................................................................................................... 7
College 2 – PTSS ................................................................................................................................................... 7
Extra info literatuur .......................................................................................................................................... 13
Trauma-focused Cognitive Behavioral Therapy for children and parents. Cohen, J. A., & Mannarino, A. P.
(2008). .......................................................................................................................................................... 13
Comparison of eye movement desensitization and reprocessing therapy, cognitive behavioral writing
therapy, and wait-list in pediatric posttraumatic stress disorder following single-incident trauma: a
multicenter randomized clinical trial. de Roos, R., van der Oord, S., Zijlstra, B., Lucassen, S., Perrin, S.,
Emmelkamp, P., & de Jongh, (2017). .......................................................................................................... 15
College 3 – Dwangstoornis.................................................................................................................................. 16
Extra info literatuur:......................................................................................................................................... 21
Hoofdstuk Dwangstoornis – de haan ............................................................................................................ 21
De behandeling van de dwangstoornis bij kinderen en jongeren ................................................................ 23
Exposure therapy for obsessive–compulsive disorder: An optimizing inhibitory learning approach .......... 25
College 4 – Gedragsstoornissen .......................................................................................................................... 27
Extra info literatuur .......................................................................................................................................... 32
Longer-Term Outcomes of the Incredible Years Parenting Intervention Overbeek et al 2021 .................... 32
Cognitive-behavioral therapy for externalizing disorders: A meta-analysis of treatment effectiveness.
Battagliese, G., Caccetta, M., Luppino, O. I., Baglioni, C., Cardi,V., Mancini, F., & Buonanno, (2015). .. 32
Wat werkt NJI – gedragsproblemen ............................................................................................................. 34
College 5 – Middelenmisbruik verslaving ......................................................................................................... 38
Extra info literatuur .......................................................................................................................................... 46
Defoe ............................................................................................................................................................ 46
Feinberg........................................................................................................................................................ 47
Hopfer .......................................................................................................................................................... 47
College 6 – ASS.................................................................................................................................................... 48
Extra info literatuur .......................................................................................................................................... 55
Peeters, W. (2005). Ouderbegeleiding bij autisme als therapeutisch proces. Tijdschrift voor
Orthopedagogiek, Kinderpsychiatrie en Klinische Kinderpsychologie ........................................................ 55
NJI – Wat werkt bij autisme? ....................................................................................................................... 57
Hoofdstuk 1 – Speksnijder-Romijn 2008 (13-50) ........................................................................................ 60
College 7 – Hechting ........................................................................................................................................... 63
Extra info literatuur .......................................................................................................................................... 72
NJI – wat werkt ............................................................................................................................................ 72
Erkende interventies NL ............................................................................................................................... 75
1
, Remediating Child Attachment Insecurity: Evaluating the Basic Trust Intervention in Adoptive Families
Moniek A. J. Zeegers, Cristina Colonnesi1, Marc J. Noom,Nelleke Polderman, and Geert-Jan J. M. Stams
...................................................................................................................................................................... 77
Werkkaarten bij problematische gehechtheid ............................................................................................... 77
College 8 – LVB ................................................................................................................................................... 84
Extra info literatuur .......................................................................................................................................... 88
NJI – Wat werkt? Jeugdigen met een lichte verstandelijke beperking ......................................................... 88
Schuiringa, H., Van Nieuwenhuijzen, M., De Castro, B. O., Lochman, J. E., & Matthys, W. (2017).
Effectiveness of an intervention for children with externalizing behavior and mild to borderline intellectual
disabilities..................................................................................................................................................... 92
College 9 – Angststoornissen .............................................................................................................................. 93
Extra info literatuur ........................................................................................................................................ 104
Negreiros, J., & Miller, L. D. (2014). The role of parenting in childhood anxiety: Etiological factors and
treatment implications ................................................................................................................................ 104
NJI - Denken + Doen = Durven ................................................................................................................. 106
Cardy, J. L., Waite, P., Cocks, F., & Creswell, C. (2020). A systematic review of parental involvement in
cognitive behavioural therapy for adolescent anxiety disorders. ................................................................ 106
Manassis, K., Lee, T. C., Bennett, K., Zhao, X. Y., Mendlowitz, S., Duda, S., ... & Wood, J. J. (2014).
Types of parental involvement in CBT with anxious youth: a preliminary meta-analysis. ........................ 107
College 10 – Depressie ....................................................................................................................................... 108
Exta info literatuur ......................................................................................................................................... 115
Preventie en behandeling van depressie. Wat werkt? – NJI ....................................................................... 115
Oud, M., De Winter, L., Vermeulen-Smit, E., Bodden, D., Nauta, M., Stone, L., ... & Stikkelbroek, Y.
(2019). Effectiveness of CBT for children and adolescents with depression: ............................................ 120
Spruit, A., Goos, L., Weenink, N., Rodenburg, H.R., Niemeyer, H., Stams, G.J.J.M., & Colonnesi, C.
(2020). De relatie tussen gehechtheid en depressie bij kinderen en adolescenten: een multilevel meta-
analyse. ....................................................................................................................................................... 121
Globale relatie tussen gehechtheid en depressie ...................................................................................... 121
College 11 – Slaapstoornissen........................................................................................................................... 122
Extra info literatuur ........................................................................................................................................ 129
Do psychosocial sleep interventions improve infant sleep or maternal mood in the postnatal period? A
systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials Liora Kempler, Louise Sharpe,
Christopher B. Miller, Delwyn J. Bartlett .................................................................................................. 129
Newton, A.T., Honaker, S.M, & Reid, G.J. (2020). Risk and protective factors and processes for behavioral
sleep problems among preschool and early school-aged children .............................................................. 129
Bartel, K.A., Gradisar, M., & Williamson, P. (2015). Protective and risk factors for adolescent sleep ..... 132
College 12 – Transdiagnostische factoren (ADHD) ........................................................................................ 132
Extra info literatuur ........................................................................................................................................ 136
Wat werkt bij ADHD – NJI ........................................................................................................................ 136
Chapter 5 Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Esther I. de Bruin, Renée Meppelink, Susan M. Bögels
.................................................................................................................................................................... 141
Batstra ADHD De Psycholoog Juni 2021 .................................................................................................. 142
College 13 – Transdiagnostische factoren ....................................................................................................... 142
Overzichtstabel stoornissen .............................................................................................................................. 150
Psychische stoornissen en opvoeding
2
,Leerdoelen = belangrijk voor tentamen! Staat per college aangegeven.
College 1 – Intro
Classificatie stoornissen DSM5
• Gemeenschappelijke taal
• Ontstaan door link tussen theorie, onderzoek en praktijk.
• Evidence based
• Onderkennende/classificerende diagnose
• Belangrijk voor protocollair werken
Protocollaire behandelingen
- Specifieke interventie
- Voor hulpverleners duidelijk handvat
- Voor kinderen en ouders duidelijk plan Effectieve protocollaire behandelingen
→die staan in NJI databank.
Soorten
Terugblik PTS....
- Gedragstherapie
- Cognitieve (gedrags) therapie
- Clientgericht en oplossingsgerichte therapie
- Psychoanalyse
- Systeemtherapie
Behandelingen stoornis X
- Vraag je af:
- Welke soort behandelingen zijn er?
- Welke specifieke interventies zijn er?
- Welke zijn evidence-based?
- Welke zijn protocollair?
- Welke behandeltechnieken worden gebruikt?
- Wat is het verschil tussen de behandelingen?
- Ook belangrijk: Verschillen herkennen in zelfde soort behandeling voor verschillende
stoornissen
- Bijv., Trauma focused CGT (PTSS) en CGTI (insomnia)
Etiologie + instandhouden
- Etiologie = leer van oorzaken
- Welke factoren spelen rol bij: ontstaan / instandhouden
- Risico en beschermende factoren
- Verandering?
- Focus op opvoeding
o Ontwikkeling kind resultaat complexe interacties
o Rol van orthopedagoog
3
, o Focus op ouders, maar ook aandacht voor siblings, hele gezin, grootouders,
school etc.
o Wisselwerking en afstemming
o Systeem is veranderbaar
- Rol ouders
o Welke rol ontstaan
o Welke rol in stand
o Indien kind onder 12 jaar, meestal altijd betrokken bij behandeling
- Contexten van ontwikkeling
o Bio eco systeem = bronfenbrenner
o Transactioneel kader
Aandacht gender
- Verschillen psychopathologie en behandeling
- Ook bij jongeren
- Klinische praktijk= wordt deze kennis gebruikt
- Alliantie gender en ggz = wees bewust
- Weest bewust van
o Eigen stereotypen
o Verschil prevalentie
o Stereotype gedrag
o Sekse specifieke uitingsvormen en manier presenteren
o Verschil onderliggende mechanisme
o Verschil behandel effectiviteit
o Rol ouders en etiologie
Per stoornis leren over......
1. Herkennen symptomen en klinisch beeld
2. Etiologie: ontstaan en in stand houden en wat is de rol van ouders?
3. Behandelingen
- Soorten behandelingen
- Specifieke behandelingen (evidence-based? protocol?)
- Effectiviteit behandelingen = behandeladvies
- Inhoud behandelingen: werkzame principes en behandeltechnieken
4. Rol ouders bij behandeling (effectiviteit, waarom en hoe)
5. Sekseverschillen
Maar wat als...
De hulpvraag wijzigt
Er comorbide problemen zijn
Er andere complexe onderliggende problemen Hulpvraag classificerend is
Er mismatch met cliënt is
Symptomen subklinisch zijn
Behandeling niet werkt
4
,Wat als er ook comorbide depressie- of agressieproblematiek wordt vastgesteld? Of wat als
de gezinssituatie zo complex is dat het kind overspoeld wordt door emotionele conflicten?
Kan men dan nog gestandaardiseerd met een klachtspecifiek protocol te werk gaan?
Transdiagnostisch werken
• Dimensioneel (DB1)
• Diagnose overstijgend
• Gemeenschappelijke factoren als verklaring
• Interindividuele verschillen
• Op inzetten in behandeling
• Cliënt specifiek
• Steeds meer onderzoek
• Combinatie?
Hierdoor wordt er meer ingezet op de veronderstelde processen die de ontwikkeling van
een probleem verklaren (zoals tekorten, of disfunctionele processen van
informatieverwerking, emotionele verwerking en geautomatiseerd gedrag), maar wordt er
ook meer dimensionaal naar klachten gekeken. Dit zorgt ervoor dat ook subklinische
klachten, comorbide klachten of vage klachten van ‘laag welbevinden’ succesvol aangepakt
kunnen worden met een transdiagnostisch protocol. Bovendien is er, in tegenstelling tot bij
een klachtspecifiek protocol, meer mogelijkheid tot flexibiliteit wanneer de focus van de
behandeling verandert tijdens de therapie (zoals bij kinderen en jongeren met recidiverende
klachten, bij een heraanmelding of wanneer bijvoorbeeld niet langer de sociale angst maar
de depressieve klachten gaan overheersen). Verder worden transdiagnostische protocollen
ook ingezet om de care as usual te versterken, bijvoorbeeld wanneer jongeren met autisme
of aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis naast de stoornisgerichte interventies ook
een transdiagnostische emotieregulatietraining of assertiviteitstraining doorlopen, waarin ze
leren omgaan met het emotionele lijden dat inherent verbonden is met hun stoornis.
Transdiagnostische factoren
Voorbeelden:
- Cognitieve processen
o Bijv. Executieve functies, zelfbeeldversterking, perfectionisme
- Emotionele processen
o Bijv. Emotieregulatie, agressieregulatie
- Gedragsmatige processen
o Bijv., Assertiviteit, opvoeding
- Relationele processen (vechtscheiding bv)
- Praktijk wordt er (steeds meer) meegewerkt
- Zijn verschillende transdiagnostische behandelprotocollen
- Én evidentie neemt toe
Dus.. Leren over
1. Herkennen symptomen en klinisch beeld
2. Etiologie: ontstaan en in stand houden en wat is de rol van ouders?
3. Behandelingen
a) Soorten behandelingen
b) Specifieke behandelingen (evidence-based? protocol?)
5
, c) Effectiviteit behandelingen = behandeladvies
d) Inhoud behandelingen: werkzame principes en behandeltechnieken
4. Rol ouders bij behandeling (effectiviteit, waarom en hoe)
5. Sekseverschillen
6. Transdiagnostische factoren in etiologie en behandeling
Extra info literatuur
Transdiagnostische psychiatrie: concept in ontwikkeling
T.A.M.J. VAN AMELSVOORT, M.C. KLAASSEN, O.A. VAN DEN HEUVEL
ACHTERGROND
Er is een toenemend besef dat de huidige denk- en werkwijze wat betreft diagnostiek,
behandeling en wetenschappelijk onderzoek in de psychiatrie zijn beperkingen heeft. Dit
vraagt om hervormingen zowel in het klinische veld als in het wetenschappelijk onderzoek.
Transdiagnostisch denken is een van deze hervormingen.
DOEL
Verhelderen van psychologische, biologische en therapeutische aspecten van
transdiagnostisch denken en werken in de psychiatrie.
METHODE
Bespreken van nieuwe benaderingen aan de hand van recente bevindingen uit de literatuur.
RESULTATEN
Transdiagnostische psychiatrie is een relatief nieuw concept dat nog volop in ontwikkeling is.
De beschreven voorbeelden uit de literatuur op het gebied van ontwikkelingspsychologie,
neurobiologie en behandeling laten zien dat er mogelijkheden zijn om verbeteringen in de
zorg te leveren en nieuwe kennis over etiologie te genereren.
CONCLUSIE
Transdiagnostisch werken in de psychiatrie kan leiden tot nieuwe inzichten die relevant zijn
voor klinische praktijk en wetenschap.
Transdiagnostisch werken, een nieuwe trend: kan of moet het protocollair?
Caroline Braet en Laura Wante, Universiteit Gent
Transdiagnostische behandelingsprogramma’s kunnen een focus hebben op cognitieve
processen (zoals in een zelfbeeldversterkende behandeling, bij de aanpak van klinisch
perfectionisme of bij de training van een informatieverwerkingsbias), emotionele processen
(zoals bij emotieregulatietraining, acceptance and commitment therapy of compassion-
focused therapy), gedragsmatige processen (zoals in behandelingen gericht op
leerprocessen, assertiviteit of opvoeding) of relationele processen (zoals in een behandeling
voor kinderen die betrokken zijn in een vechtscheiding). Ze hebben een logische opbouw,
worden in een welbepaald format aangeboden en zijn meestal ook redelijk beperkt in de tijd
(bijvoorbeeld 12 tot 14 weken). Het toepassen van transdiagnostische protocollen is
duidelijk een nieuwe trend én heel populair bij clinici, maar helaas: ze zijn lang niet altijd
bruikbaar. We mogen ook daarom de vraag niet uit de weg gaan of je nu beter stoornis-
specifiek dan wel transdiagnostisch kunt werken en wanneer één van beide geïndiceerd is.
Indicaties
- Meer dimensionaal gekeken → daardoor ook subklinische klachten, comorbide, vage
klachten
- Meer flexibiliteit
6
