Aantekeningen werkcolleges
politieke arena’s
Geen werkcolleges week 1 i.v.m. introducties
Week 2 – Werkcollege 1
The State - Gianfranco Poggi
Hoofdstuk 1: Kenmerken van de staat en politieke macht
Hoofdstuk 2: De moderne staat definitie en kenmerken
Hoofdstuk 1: Politieke macht
Sociale macht is op te delen in 3 secties:
- Normatieve macht (ideologieën en ideeën)
- Economische macht
- Politieke macht
Max Weber heeft een theorie bedacht over de macht van de staat. Zo zou de politieke macht
dominant zijn, want de staat kan zijn wil doordrukken. Daarnaast zou de staat bezit het
monopolie hebben op het gebruik van geweld. Hierdoor kan de staat het leger, de politie en
de rechtspraak inzetten om mensen zich aan wetten en regels te laten houden. Bovendien
heeft de politieke macht in Nederland zich gelegitimeerd door een democratie. Legitimiteit
maakt de uitoefening van politieke macht veel effectiever en eenvoudiger.
Welke kenmerken en uitingsvormen zijn terug te zien of waren van belang bij het optreden
van de Nederlandse overheid ten tijde van de coronacrisis?
- Role of Coercion: op welke manier dwingt de staat dat een regel wordt gevolgd.
Voorbeeld: als iemand de coronaregels niet naleeft dan krijgt hij/zij een geldboete.
- Command: bevelen van de staat om iets te doen. Voorbeeld: de staat beveelt om 1,5
meter afstand van elkaar te houden, want anders kunnen zaken als horeca en
bioscopen niet langer meer doorgaan.
- Legitimacy: legitimiteit van de staat en zijn macht. Voorbeeld: Mark Rutte en Hugo de
Jonge verwijzen regelmatig naar de coronacijfers en het OMT (Outbreak
Management Team). Hierdoor legitimeren zij de coronaregels.
- Rivalry between forms of social power: ruzie tussen twee vormen van sociale power,
bijvoorbeeld tussen politieke macht en economische macht. Voorbeeld: horecazaken
hebben het economisch heel zwaar vanwege de sluiting door de coronamaatregelen
van de staat. Hiervoor krijgen de horecazaken wel subsidies.
- Ideological/normative: je bent voor de overheid of je bent ertegen. Voorbeeld: anti-
vaxxers of viruswaarheid.
Hoofdstuk 2: Definitie van de staat
Charles Tilly geeft een definitie van de staat, waarop Poggi een aanvulling geeft. Dit doet
Poggi met verschillende moderne elementen. De verschillende moderne elementen zijn:
- Natie (vb.: vaccinatiecijfers vergelijken met de buurlanden)
- Democratische legitimatie (vb.: volk kiest vertegenwoordigers die coronawetten
maken)
1
, - Burgerschap (vb.:. verantwoordelijkheid van de burger voor de coronabesmettingen)
- De staat en de wet (vb.:. avondklok)
- Bureaucratie (vb.: steunpakketten)
Week 2 - Werkcollege 2
Leviathan (1651) - Thomas Hobbes
Samenvatting
Het is niet duidelijk waarom het boek ‘Leviathan’ is genoemd. ‘Leviathan’ is een gemeen
beest uit de bijbel. Het is waarschijnlijk dat Thomas Hobbes zijn werk naar dit beest heeft
vernoemd. De algemene thesis van Hobbes gaat uit van de natuurstaat. In een natuurstaat
zijn mensen elkaars vijand zodra ze tegenover elkaar staan. In Hobbes ideale staat heeft één
koning alle de macht. Er is dan ook een sociaal contract nodig om de vrede te bewaren.
Hoofdstuk 18 gaat over een groep mensen die één iemand aanwijzen die de macht krijgt.
Deze persoon maakt alle regels en wetten, wordt dan koning en heeft de absolute macht. De
groep mensen heeft hier vrijwillig voor gekozen, en de koning moet ervoor zorgen dat het
volk goed wordt verzorgd. Hobbes noemt dit dan ook ‘the common wealth’. Als de koning de
koning niet goed voor het volk zorgt, mag het volk hier in opstand tegen komen. Dit wordt
de theorie van het sociaal contract genoemd. Dit contract was tussen alle individuen, waarbij
iedere individu de vrijheid opgeeft aan de soeverein (als ik mijn vrijheid opgeef, dan geef jij
ook jouw vrijheid). De soeverein was dan ook geen onderdeel van dit contract.
Historische context
Hobbes was voorstander van de absolute macht. Leviathan werd in 1651 gepubliceerd,
terwijl de Engelse burgeroorlog eindigde in 1651. Hobbes zelf was door deze burgeroorlog
gevlucht naar Frankrijk, want door zijn voorkeur naar absolute macht was hij in Engeland in
gevaar. De kringen rond het parlement (die beperking wilden aan de koning) hadden niks
met Hobbes. Hobbes was namelijk erg controversieel in zijn tijd. Ook werden zijn werken als
atheïstisch beschouwd en sommige boeken van Hobbes werden zelfs in Engeland verboden.
De werken van Hobbes zouden het idee van absolute macht in Frankrijk hebben beïnvloed.
Verband met literatuur
(Poggi)
- Rol van geweld de koning heeft de absolute macht, dus daar heeft hij recht op.
- Legitimiteit Koningschap is legitiem, want het volk heeft hier vrijwillig voor
gekozen. Het volk heeft vrijheid ingeleverd om zo veilig geregeerd te worden.
- Rivaliteit tussen vormen van sociale macht Hobbes wilt juist vrede en dit zou
mogelijk zijn door de absolute macht. Hobbes wilt vrede en rust en heeft dus een
vorm van angst tegen conflict.
- Soevereiniteit de koning heeft geen verantwoording af te leggen aan het volk,
want alle macht ligt in zijn handen.
Der Prozess (1914-1915 [1925]) - Franz Kafka
Een terugkomend thema in de boeken van Kafka is de hulpeloosheid van de hoofdpersoon
door de hogere krachten van buitenaf. Je leert veel over de gevoelswereld van de
hoofdpersonen, maar de achtergronden van deze personen blijven vaak onduidelijk.
2
, ‘Kafkaësk’ gaat over bepaalde sfeer van machteloosheid, onwetendheid, vervreemding en
absurditeit. De verhalen van Kafka gaan vaak over een nachtmerrieachtige situaties.
Kafka is geboren in 1883 in Praag (Habsburgse Rijk). Toen hij overleed in 1924 was Tsjecho-
Slowakije een onafhankelijke staat. Hij is opgegroeid in de Duits-joodse cultuur, maar was
zelf niet gelovig. Toch was hij wel geïnteresseerd in de joodse cultuur en dat is ook te zien in
zijn werken. Kafka heeft rechten gestudeerd en vond uiteindelijk een baan bij een
verzekeringsinstantie. Hij vond schrijven een belangrijk aspect van zijn leven en de baan bij
de verzekeringsinstantie gaf hem de gelegenheid dat hij ook kon werken als schrijver. Veel
van zijn hoofdpersonen zijn kantoormensen.
Tijdens zijn leven heeft hij (naast een paar romans) niet veel gepubliceerd. Hij heeft vlak voor
zijn dood (toen hij aan tuberculose leed) zijn werk doorgegeven om het te laten vernietigen.
Toch zijn deze werken na zijn dood gepubliceerd. Kafka is dus pas echt beroemd geworden
na zijn dood.
Opdracht
Waar gaat de tekst van Kafka over?
De tekst geeft een soort kritiek op de rechtsspraak. De rechtsspraak is namelijk meer een
bureaucratisch verschijnsel. Mensen krijgen orders van hoger af, terwijl niet duidelijk is
waarom deze orders moeten worden uitgevoerd. Hieruit blijkt dat de rechtsspraak heel veel
macht heeft. Zo is het voor K. (de hoofdpersoon) niet duidelijk waarom hij is gearresteerd.
“You’re under arrest, aren’t you.” “But how can I be under arrest? And how come it’s
like this?” “Now you’re starting again,” said the policeman, dipping a piece of
buttered bread in the honeypot. “We don’t answer questions like that.” “You will
have to answer them,” said K. “Here are my identification papers, now show me
yours and I certainly want to see the arrest warrant.” “Oh, my God!” said the
policeman. “In a position like yours, and you think you can start giving orders, do
you? (Kafka, pagina 7)
“And why am I under arrest?” he then asked. “That’s something we’re not allowed to
tell you.’’ (Kafka, pagina 4)
Wezenlijke elementen van de moderne staat in de bron (antwoord toelichten m.b.v. van
tekst Poggi)
Legitimiteit De staat heeft de macht en er wordt in het verhaal steeds naar de wet
verwezen.
Depersonalisatie in een bureaucratische staat gaat het niet meer om wie je bent, want je
wordt gereduceerd tot een nummer. Bij ambtenaren gaat het niet langer over een persoon,
maar over de functie die ze uitvoeren.
Formalisering processen en procedures die door de staat in gang worden gezet.
Verband tussen teksten van Hobbes en Kafka
Kafka heeft geschreven over negatieve uitwerking van een staat hoe Hobbes die voor zich
zag. De soeverein heeft de recht om te beslissen over/voor het volk. Het volk geeft hiervoor
3
