POLITIEKE ARENA’S: STEDEN,
STATEN EN IMPERIA
Tentamen voorbereiding blok I
WEEK 1 – INTRODUCTIE
POGGI – THE STATE: ITS NATURE, DEVELOPMENT AND PROSPECTS
Waar berust de macht van staten op? In een land hebben sommige inwoners
meer middelen om hun doelen te bereiken. Hierbij kunnen deze mensen de
belangen van anderen negeren en kunnen ze vaak andere inwoners inzetten,
zelfs als deze niet gewillig zijn. Deze macht noemen we social power. Er zijn drie
vormen social power:
- Economische social power: een bepaalde groep mensen bezit een schaars
goed en kan daarom mensen die dit niet bezitten tot bepaald gedrag
dwingen.
- Ideologische social power: mensen die macht uit een bepaalde ideologie
putten en gebruiken om mensen hun gedrag te sturen.
- Politieke social power: mensen die met mogelijkheid tot fysiek geweld
bepaald gedrag afdwingen.
Machthebbers regeren via een mogelijkheid tot geweld: zij zijn gewapend, ze
bezitten macht en ze staan tegenover een ongewapende, onmachtige (in
militaire zin) bevolking. Dit militaire overwicht zorgt ervoor dat een overheid haar
bevolking kan dwingen (coercion) haar heerschappij te volgen. De wil van de
machthebbers wordt duidelijk gemaakt door bevelen. De legitimiteit van diegene
die het bevel geeft berust ofwel op angst (or else...) of het geloof van de
ontvanger dat het redelijk/normaal is dat diegene die het bevel geeft een zekere
autoriteit heeft.
Hoe onderscheidt politieke macht zich van andere maatschappelijke
machtsvormen? Er is op twee manieren strijd tussen de sociale machtsvormen:
de machten proberen elkaars zelfstandigheid te beperken en zichzelf te
versterken door een deel van de andere machten te claimen.
Instanties met politieke macht hebben twee taken:
- Het buiten houden van buitenlandse vijandige mogendheden.
- Het bestrijden van mensen in de maatschappij die hun doelen met behulp
van fraude of geweld willen bereiken. Het functioneren van politieke
instanties is daarom essentieel voor mensen om hun dagelijkse
bezigheden te kunnen voltooien en we kunnen stellen dat politieke macht
daarom belangrijker is dan ideologische of economische macht.
Waarom is politieke macht noodzakelijk? Er zijn verschillende verklaringen:
- Grieken: macht is nodig om een maatschappij te binden aan zijn gekozen
politieke inrichting.
Politieke arena’s 1
, - Mensen zijn egoïstisch en zullen om hun doelen te bereiken zich toeleggen
op fraude en geweld. Omdat dit resulteert in algehele onveiligheid zijn er
politieke instanties om met dwang de orde te bewaken.
- Om verschillende maatschappelijke groepen met hun eigen gebruiken als
een saamhorig geheel te kunnen regeren.
- Sommige mensen hebben het vermogen om te heersen en politieke macht
komt voort uit deze groep.
Marx/Engels: politieke macht is een instrument van de bovenste klasse om de
klassen onder zich in bedwang te houden. Samen met andere vormen van sociale
macht zorgt politieke macht voor de vorming en het behoud van de
maatschappelijke eenheid. Hoe groot moet politieke macht zijn? Twee
overwegingen:
- Politieke afspraken kunnen zich vestigen in alle facetten van het menselijk
leven.
- De grote van politieke macht verschilt enorm per historische situatie.
In de Westerse politieke theorie hebben we een aantal principes proberen te
definiëren om de juiste grootte van de politieke macht voor iedere situatie te
bepalen. Deze principes zijn op twee manieren bepaald:
- Door strakke grenzen te stellen aan de politieke macht. (bv stellen dat
overheden zich alleen met het bewaken van de grens en het bewaken van
openbare orde moeten bemoeien)
- Door te kijken wanneer overheden hun monopolie mogen inzetten:
wanneer ze dwang mogen gebruiken. Controle over geweld: wie mag het
gebruiken? In welke situaties? In welke mate? Om effectief te zijn moet
geweld alleen op de achtergrond een rol spelen. Op de voorgrond moeten
loyaliteit, gewoonte, gedeelde baat, overtuiging en toelegging een rol
spelen.
Hoe moet politiek handelen zich verhouden tot morele waarden?
- Oudheid: de politiek bepaald de morele waarden.
- Christenen: de morele waarden bepalen de politiek.
Moderne politieke theorie stelt dat moreel handelen en politiek handelen los van
elkaar zijn te zien. Moreel handelen berust op een culturele norm van goed of
fout, terwijl bij politiek handelen de resultaten belangrijker zijn dan of de
handeling goed of fout is.
Welk processen zijn belangrijk bij het ontstaan van de moderne staatsvorm: de
staat? Deze drie processen worden samen institutionalisering genoemd.
- Depersonalisering van macht: macht is niet langer meer in de handen van
één absolute heerser.
- Formalisering: uitoefening van macht is steeds meer onderhevig aan
regels.
- Integratie van macht: de macht past zich aan, aan de maatschappelijke
omstandigheden.
Wat is een moderne staat?
- Organisatie: een staat is een verzameling regels, een rolverdeling en een
vermogende instantie gewijd aan het vervullen van collectieve interesses
en doeleinden.
- Differentiatie: de overheid is de enige instantie met politieke macht en
heeft alle politieke macht.
Politieke arena’s 2
, - Controle door dwang: de overheid regeert door dwang en heeft de
monopolie op het gebruik van dwang.
- Soevereiniteit: de overheid is voor de controle over haar bevolking
onafhankelijk van andere instanties.
- Territorium: een staat moet de controle hebben over haar grondgebied
- Centralisatie: alle politieke macht moet in handen zijn van deze
organisatie. Overige politieke organisatie krijgen hun macht van de staat.
- Coördinatie onderdelen: de bevoegdheden van de verschillende
onderdelen van het staatsapparaat overlappen niet en zijn vastgelegd.
- Burgerschap: relatie tussen overheid en burger, wettelijk vastgelegd in
rechten en plichten.
Recht: recht op 2 manieren gerelateerd:
- Het toezeggen van controle over bepaalde goederen, het bestrijden van
ongepast gedrag, reguleren van politiek handelen.
- De staat bepaald (in steeds grotere mate) de inhoud van het recht.
Bureaucratie: staatsadministratie zorgt er op twee manieren voor dat de
verschillende overheidsorganen binnen hun machtsgebied blijven.
Het zorgt voor een bepaalde hiërarchie tussen de verschillende
overheidsorganen.
Het zorgt ervoor dat de uiteindelijke beslissing genomen wordt vanuit één
superieur orgaan. Bureaucratie-wet
Moderne staat is hier een pleonasme. De staat bestond namelijk niet voor de
moderne tijd.
Hoe gedragen staten zich binnen het statensysteem? Staten zijn de hoogste
machtsentiteiten in de moderne politiek. Hun gedragingen worden bepaald door
hun streven naar de grootste individuele staat van veiligheid. Veiligheid wordt
bepaald door de machtsverhoudingen tussen landen. Om hun macht ten opzichte
van hun tegenstanders te vergroten vormen ze soms allianties.
Hoe zorgden processen als natie- en staatsvorming voor meer
eenheid? Gedeelde cultuur en waarden bestonden ook de MT. Deze gedeelde
waarden waren echter alleen aanwezig binnen maatschappelijke groepen. In de
MT worden deze vervangen, geherdefinieerd of aangevuld met collectieve
normen en waarden opdat er eenheid binnen de natie ontstaat. Naast etnische
verbintenis gaan ook andere verbintenissen (linguïstisch, religieus etc.) een rol
spelen. Er werden nationale identiteiten gevormd die communicatie tussen
verschillende bevolkingsgroepen mogelijk maakten.
KAFKA – THE TRIAL
Gaat over Jozef K. Mrs. Grubach is de huisvrouw die voor hem zorgt. Op een dag
worden ze uit hun ochtend routine verstoord door een man in zwart gekleed. K.
wordt onder arrest gezet maar in eerste instantie wordt hem niet verteld waarom
dit zo is. K. snapt er niets van want hij leeft in een vrij land. De politieagenten
benadrukken dat ze niets kunnen zeggen en dat hij in zijn kamer moet blijven. Er
zijn 2 agenten, een supervisor die met hem loopt te dollen en drie mannen van
zijn werk. Het verhaal wordt vaag want ineens mag hij naar zijn werk bij de bank
maar hij staat nog wel onder arrest.
Politieke arena’s 3
, WEBER – POLITK ALS BERUF
Wat verstaan we onder politiek? Het concept is breed en omvat elke vorm van
onafhankelijk leiderschap. In dit artikel wil Weber het leiderschap (en invloed
ervan) van een politieke vereniging aan de kaak stellen.
Wat is een staat? Men kan de moderne staat sociologisch alleen definiëren in
termen van de specifieke middelen die erbij horen (gebruik van fysiek geweld).
Volgens Trolsky is elke staat gebaseerd op geweld. Geweld en staten zijn intiem
verbonden aan elkaar. De staat wordt beschouwd als de enige bron van het
‘recht’ om geweld te gebruiken. Daarom betekend ‘politiek’ voor ons het streven
om macht te delen of het streven om de machtsverdeling te beïnvloeden, tussen
staten of groepen binnen een staat.
Politiek wordt gedomineerd door mannen. Maar waarom gehoorzamen mannen
mannen? Mannen gehoorzamen niet uit traditie of statuut maar omdat ze in hem
geloven. Er zijn drie innerlijke rechtvaardigingen:
- Traditioneel: Het gezag van de ‘eeuwige gisteren’, de traditionele
overheersing (koning, paus).
- Charismatisch: De autoriteit van het buitengewone en persoonlijke
geschenk van gratie, de charismatische overheersing (Profeet, demagoog).
- Legaal: overheersing op grond van ‘wettigheid’.
Er zijn twee manieren om van politiek een roeping te maken:
- Leven voor de politiek
o Houden van hun macht of geven het leven voor de ‘goede zaak’ als
innerlijke voldoening.
Om voor de politiek te leven moet het politiek figuur
onafhankelijk zijn van zijn politiek inkomen. Economically
indispensable.
- Leven van de politiek
o Het gaat ze om geld.
Volgens zijn eigenlijke roeping zal de echte ambtenaar geen politiek aangaan. Hij
moet zich eerder bezighouden met onpartijdig 'bestuur'. Dit geldt ook voor de
zogenaamde 'politieke' beheerder, Een standpunt innemen, gepassioneerd zijn -
ira et studium - is het element van de politicus, en vooral het element van de
politieke leider. Zijn gedrag is onderworpen aan een heel ander
verantwoordelijkheidsbeginsel dan dat van de ambtenaar. De eer van de
politieke leider, van de leidende staatsman, ligt echter juist in een exclusieve
persoonlijke verantwoordelijkheid voor wat hij doet, een verantwoordelijkheid die
hij niet kan en niet mag afwijzen of overdragen. Het gevolg is dat een land met
onafhankelijke leiders een plutocratie (=land waar rijken regeren) vormt. Het is
niet zo dat economisch onafhankelijk leiders zich nooit zouden verrijken. Het is
wel zo dat professionele historici nooit direct afhankelijk zijn van een vergoeding.
Sinds de tijd van de rechtsstaat, en zeker sinds de democratie is gevestigd, is de
‘demagoog’ de typische politieke leider in het Westen. Moderne demagogie
maakt ook gebruik van oratorium, zelfs in enorme mate, als men de
verkiezingsredes beschouwt die een moderne kandidaat moet houden. Maar het
gebruik van het gedrukte woord is duurzamer. De politieke publicist, en vooral de
journalist, is tegenwoordig de belangrijkste vertegenwoordiger van de
demagogische soort.
Politieke arena’s 4
