5.1: De wereld wordt groter
Samenvatting
In de middeleeuwen werd er nagedacht over de omtrek van de aarde en of hij rond is of niet. In de
late middeleeuwen raakte het zuidelijke handelsnetwerk verbonden met de noordelijke Hanze.
Venetië had veel contact met het middenoosten. Zeelui wisselden kennis uit over zeeroutes,
zeestromingen en windrichtingen en dit werd in kaarten weergegeven. Op de kaart stonden alleen
Zuid-Europa, Noord-Afrika en Oost-Azië, alles daarbuiten was ‘terra incognita’. Door
ontdekkingsreizen in de 15e eeuw zou het wereldbeeld veranderen.
De Portugezen organiseerden als eersten ontdekkingsreizen langs de noordwestkust van Afrika.
In 1415 veroverden ze Ceuta en bezetten ze Canarische en Kaapverdische eilanden, als
uitvalsbases. In 1488 voer Bartolomeus Diaz als eerste om de zuidpunt van Afrika. In 1497
bereikte hij India en bezette hij eilanden en kustplaatsen. Vanuit deze factorijen dreven ze handel
met de lokale bevolking. Dit was erg riskant, omdat er niet veel schepen terug keerden van deze
reis. De Portugese koningen wilden contact leggen met priester Johannes en de christelijke
bevolking van India, maar priester Johannes bestond niet en de Indische bevolking was niet
christelijk. Portugal kon niet koloniseren, omdat het te weinig geld en inwoners had. De
specerijenhandel stopte.
Spanje veroverde in 1492 Granda en alle islamitische gebieden op het eiland. Daarna stuurden de
Spaanse koningen Christo el Columbus naar het westen. Na vijf weken kwam hij aan in Amerika,
terwijl hij dacht dat het Indië was. Amerigo Vespucci verkende het tien jaar later en zei dat
Columbus een nieuwe wereld had ontdekt. In 1507 werd als eerst de naam ‘terra Americi’ of
‘America’ gebruikt. In 1519 vertrok Spanjaard Ferdinand Magalhaes om een verbinding tussen de
Atlantische en Indische oceaan te zoeken. Het lukte hem, maar hij overleed op de Filipijnen.
Spanjaarden concludeerden dat dit geen handige route was en richten zich op Amerika.
In Midden- en Zuid-Amerika lagen rijken van Azteken en Inca’s. Hun steden en cultuur waren
hoogontwikkeld. Priesters hadden veel aanzien, omdat ze contact hadden met natuurgoden.
Handelaren en ambachtslieden zorgden voor een bloeiende economie. Boeren verbouwden veel
voedsel en ze gebruikten irrigatiesystemen. Bij de Inca’s kregen grote gezinnen meer land dan
kleine gezinnen. De priesters, mensen die de tempels onderhielden, de Incakeizer en zijn soldaten
en ambtenaren kreeg een deel van de oogst en de rest werd opgeslagen. Spaanse avonturiers
(conquistadores) veroverden gebieden van de Nieuwe Wereld. In 1519 viel Hernán Cortés het
Aztekenrijk binnen. Montezuma, de leider, sneuvelde en in 1521 gaven de Azteken zich over. In
1531 lukte het Francisco Pizarro om het Incarijk te veroveren. Spanjaarden hadden betere
vuurwapens en bescherming. Ook namen ze Europese ziektes mee, waardoor veel mensen dood
gingen.
Als beloning voor deze veroveringen kregen de Spaanse conquistadores grote landgoederen. De
Spanjaarden verwachten dat de inwoners hard zouden werken en christelijk zouden worden, maar
dat deden ze niet. Daarom werd de encomienda ingevoerd: een Spanjaard kreeg een aantal
Indianen om ze te onderrichten tot het katholieke geloof en ze werden gedwongen zware arbeid
te verrichten. De lokale bevolking was niet bestand tegen het zware werk en de ziektes. In 1513
keurden de Spaanse koningen oorlog tegen ongehoorzame inheemsen goed. Er was
dwangarbeid en slavernij, maar ondertussen wilden missionarissen de bevolking onderwijzen en
bekeren. In 1542 kreeg de inheemse bevolking rechten.
De handelsstromen naar Europa veranderden, er ontstond een handelsdriehoek tussen Europa,
Afrika en Amerika. Europa leverde wapens, textiel en luxegoederen en Afrika verkocht slaven aan
Amerika. Het belang van de West-Europese havensteden namen toe, ten koste van de handel in
de Oostzee en Middellandse zee. Aan het einde van de 16e en in de 17e eeuw ging Spanje een
aantal keer failliet en nam zijn politieke macht in Europa snel af. In veel delen van Europa verloor
het geld aan waarde. Handelaren en ondernemers maakten grote winsten, overzeese handel
ff
, groeide sterk en schepen en legers hadden meer wapens nodig. Aan de andere kant,
levensmiddelen werden duurder, terwijl de lonen hetzelfde bleven.
Onderzoeksvraag
Welke motieven hadden de Spaanse ontdekkingsreizigers en welke gevolgen hadden hun
ontdekkingsreizen?
De Spaanse ontdekkingsreizigers wilden geld verdienen door nieuwe specerijen te ontdekken. Dit
konden ze doorverkopen aan andere landen. Ook wilden de Spanjaarden hun geloof verspreiden.
De inwoners van de nieuwe landen hadden het zwaar, omdat de Spanjaarden hun land
veroverden. Ze kregen ziektes van de Spanjaarden en er werd veel geweld gebruikt. De inwoners
werden bijna uitgemoord.
Kenmerkende Aspecten
1. Het begin van de Europese overzeese expansie.
Men kreeg steeds meer interesse in nieuwe landen, dus waren er veel ontdekkingsreizen. Ze
wilden hun specerijen zelf halen, zodat er geen onnodig geld aan uit gegeven werd. Op deze
manier konden ze het zelf doorverkopen om zo meer geld te verdienen.
2. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe
wetenschappelijke belangstelling.
Men was steeds meer geïnteresseerd in de wetenschap en hoe de wereld in elkaar zit. Dit was
ook een aanleiding van de ontdekkingsreizen. Door deze ontdekkingsreizen, ontdekten we
Amerika. Dit betekende dat de kaarten die men tot nu toe had gemaakt, niet meer klopten. Het
wereldbeeld veranderde en men werd steeds nieuwsgieriger.
Tijdlijn
1249: Voltooing Portugese Reconquista.
1415: De Portugezen veroveren de stad Ceuta en bezetten de Canarische en Kaapverdische
eilanden.
1488: Bartolomeus Diaz vaart als eerste om de zuidpunt van Afrika.
1492: Spanjaarden veroveren het laatste islamitische gebied op Granada.
1497: Vasco da Gama bereikt de westkust van India.
1507: Kaartenmaker Waldseemüller gebruikte als eerste de naam ‘terra Americi’.
1513: De Spaanse koningen keurden oorlog tegen ongehoorzame onderdanen goed.
1519: Ferdinand Magalhães vertrok uit Sevilla om een verbinding tussen de Atlantische en
Indische Oceaan te zoeken.
Hernán Cortés valt in Midden-Amerika het Aztekenrijk aan.
1521: De Spaanse schepen bereikten de Molukken: de eilandgroep die bekend stond om de
specerijen.
De Azteken geven zich over.
1522: Slechts één schip kwam terug, beladen met specerijen, in Sevilla.
1542: Nieuwe Wetten: de oorspronkelijke bewoners van Amerika kregen rechten en golden als
volwaardige mensen.
