Samenvatting Bestuur & Beleid - 2021 - Maud Lamain
Inhoudsopgave
Week 1 3
1.1 Hoorcollege 3
1.1.1 Hoorcollege 1 - Perspectieven op beleid 3
1.2 Literatuur + Kennisclip 4
1.2.1 Bekkers Hoofdstuk 3 'Benaderingen van beleid' 4
1.2.2 Kennisclips 9
1.2.3 De bestuurlijke kaart van Nederland - Hoofdstuk 1 12
1.2.4 De bestuurlijke kaart van Nederland - Hoofdstuk 2 13
Week 2 16
2.1 Hoorcollege - Rationele benadering 16
2.2 Literatuur + Kennisclip 19
2.2.1 De bestuurlijke kaart van Nederland - Hoofdstuk 3 19
2.2.2 De bestuurlijke kaart van Nederland - Hoofdstuk 4 23
2.2.3 De bestuurlijke kaart van Nederland - Hoofdstuk 6 27
2.2.4 Hoogewerf - Hoofdstuk 4 29
2.2.5 Hoogewerf - Hoofdstuk 7 31
2.2.6 Kennisclips 34
Week 3 36
3.1 Hoorcollege - De politieke benadering 36
3.2 Literatuur + Kennisclip 39
3.2.1 De bestuurlijke kaart van Nederland - Hoofdstuk 5 39
3.2.2 De bestuurlijke kaart van Nederland - Hoofdstuk 9 41
3.2.3 De bestuurlijke kaart van Nederland - Hoofdstuk 10 49
3.2.4 Bovens et. al - Hoofdstuk 4 53
3.2.5 Kennisclips 56
Week 4 58
4.1 Hoorcollege - Culturele benadering 58
4.2 Literatuur + Kennisclip 60
4.2.1 Policy Paradox - Introduction 60
4.2.2 Policy Paradox - Chapter 1 The market and the Polis 61
Week 5 65
5.1 Hoorcollege - Representaties van beleidsproblemen en oplossingen 65
5.2 Literatuur + Kennisclip 68
5.2.1 Policy Paradox - H7 Symbols 68
5.2.2 Policy Paradox - H8 Numbers 70
5.2.3 Policy Paradox - H9 Causes 72
5.2.4 Policy Paradox - H10 Interests 75
5.2.5 Policy Paradox - H11 Decisions 79
Week 6 82
1
,Samenvatting Bestuur & Beleid - 2021 - Maud Lamain
6.1 Hoorcollege - De institutionele benadering 82
6.2 Literatuur + Kennisclip 84
6.2.1 March & Olsen - Elaborating the ‘’New Institutionalism’’ 84
6.2.2 March & Olsen - The logic of appropriateness 87
Week 7 92
7.1 Hoorcollege - Beleidsevaluatie 92
6.2 Literatuur 94
6.2.1 Van der Knaap, Pattyn & Hanemaayer - Hoofdstuk 3: Meten, luisteren en
onderzoeken: rationeel-analytische, constructivistische en contextueel-realistische
beleidsevaluatie 94
Zelfgemaakte oefentoets Bestuur & Beleid 102
Oefentoets 102
Antwoordmodel 104
2
,Samenvatting Bestuur & Beleid - 2021 - Maud Lamain
Week 1
1.1 Hoorcollege
1.1.1 Hoorcollege 1 - Perspectieven op beleid
Wat is beleid? In de literatuur zijn diverse definities:
● Het realiseren van bepaalde doelstellingen van bepaalde middelen in een
tijdsvolgorde. (Hoogerwerf)
● De voornemens, keuzes en acties van een of meer bestuurlijke instanties, gericht op
de sturing van bepaalde maatschappelijke ontwikkelingen. (Bovens)
● Anything a government chooses to do or not to do. (Dye)
De overheid maakt vaak beleid voor hele grote en complexe vraagstukken. Soms zijn het
makkelijke dingen zoals zorgen dat afval in de prullenbak komt, hier zijn beperkte
beleidsopties. Grote vraagstukken, wicked policy problems, waar je als overheid een stukje
vooruitgang kan creëren, maar nooit de oplossing komen ook veel voor. Denk hierbij aan
corona of klimaatverandering.
Beleid omvat:
● Voornemens en actie
● Output (wat er direct geregeld / gerealiseerd wordt) en outcome (op de langere
termijn, de beoogde effecten)
● Wat de overheid doet en wat ze niet doet
● En: wie is de overheid?
Beleidsanalyse heeft verschillende functies:
● Descriptief: verklaring en analyse van beleid
Welke rol spelen verschillende instituties van het openbaar bestuur hierbij?
● Prescriptief: hoe kunnen wij goed beleid ontwerpen?
Welke rol spelen verschillende instituties van openbaar bestuur hierbij?
Er zijn vier verschillende perspectieven om beleid te onderzoeken, deze vier perspectieven
geven je verschillende vormen van kennis. Ze kunnen alle vier naast elkaar bestaan.
1. Rationeel-analytisch: Beleid kiest de meest effectieve en efficiëntste oplossing.
● Doelrationaliteit: met de minste instrumenten je doel realiseren.
● De mens is een rationeel wezen.
● Primaat van de politiek; het volgt uit een politiek besluit.
● Beleidsinstrumenten zijn neutraal.
● Beoordeling op basis van effectiviteit & efficiëntie.
2. Politiek: Beleid als uitkomst van de politieke machtsstrijd
● Er wordt gekeken naar macht en belangen
● Het beleidsproces is een machtsstrijd
● Beleidsinstrumenten worden ingezet als machtsbronnen
● Beoordeling op basis van belangen: wie wint?
3. Institutioneel:
● Beleid is regelgeleid en padafhankelijk
● Regels beïnvloeden gedrag en rollen van actoren
3
, Samenvatting Bestuur & Beleid - 2021 - Maud Lamain
● Overheid en politiek als institutie (de staat)
● Keuze beleidsinstrumenten is padafhankelijk
● Beoordeling op basis van de passendheid: hoort het?
4. Cultureel-discursief: Beleid moet passen bij de heersende ideeën in de samenleving.
● Betekenisgeving door communicatie
● Sociale constructie van wereldbeeld in discourscoalities
● Politiek als betekenisverlener
● Symbolen en framing als instrumenten
● Beoordeling op basis van draagvlak
1.2 Literatuur + Kennisclip
1.2.1 Bekkers Hoofdstuk 3 'Benaderingen van beleid'
Hoofdstuk 3 'Benaderingen van beleid' (pp. 51-85) in: Bekkers, V.J.J.M. (2017). Beleid in beweging. Achtergronden,
benaderingen, fasen en aspecten van beleid in de publieke sector.Derde herziene druk. Den Haag: Boom Lemma.
De wijze waarop je naar beleidsprocessen kan kijken, varieert met het perspectief dat je
wenst te hanteren. In dit hoofdstuk worden verschillende benaderingen van beleid
behandeld, in de praktijk lopen deze vaak door elkaar heen. De benaderingen die worden
behandeld zijn de: rationele benadering, de politieke benadering, de culturele benadering en
de institutionele benadering.
Het volgende analyse model wordt gehanteerd, er wordt onderscheid gemaakt tussen: het
dominant verklaringsmechanisme, het wereld- en mensbeeld, de instrumentatie, de
beoordeling, de rol van kennis en informatie, het verloop van het beleidsproces en de rol van
politiek.
De rationele benadering van beleid
Het accent ligt hierbij op het bereiken van doeleinden op basis van kennis en informatie.
Meer weten zorgt voor beter beleid.
● Dominant verklaringsmechanisme: Beleid en beleidsprocessen staan in het teken
van realiseren van doelstellingen, doeleinden en middelen vormen de grondstructuur
van beleid. Doelrationaliteit is hierbij een belangrijk verklaringsmechanisme.
● Het wereld- en mensbeeld: Het mens- en wereldbeeld is die van de homo
economicus, waarbij doelstellingen in hiërarchische relatie staan tot elkaar, middelen
bijdragen aan de realisatie van doelen en er een heldere inschatting is van de
verwachte effecten in kosten en baten, verzameling van heldere criteria en een
keuze op basis van doelmaximalisatie. Doelmaximalisatie is echter niet altijd reëel, er
is een bounded reality waardoor niet alle mogelijke alternatieven worden
meegenomen. Effectieve beleidsprocessen kunnen worden vormgegeven vanuit de
piramidale en mechanistische opvatting van de overheid in relatie tot de
samenleving.
● De instrumentatie: Er wordt veel waarde gehecht aan de programmering van beleid;
de structurering van handelingen. Ook wordt er veel aandacht geschonken aan de
keuze van de in te zetten beleidsinstrumenten. Het ‘’ingenieurs perspectief’’; de
beleidsmaker heeft instrumenten zoals subsidies of voorlichting, deze kunnen
worden ingezet.
4
