Methodisch handelen
Hoofdstuk 1 Verkenning
Inleiding
Aan professioneel methodisch handen, is het moeilijk dat we als professional
zichtbaar moeten maken wat we doen en waarom we het doen. Methodisch
handelen overstijgt het automatisch of intuïtief handelen. Het maakt een
systematische aanpak zichtbaar.
In feite is methodisch werken een manier om de weg die je aflegt om tot je doel
te komen zo goed mogelijk controleerbaar te houden. In feite is het een
instrument om je proces te kunnen besturen. Door te werken met een van
tevoren ontworpen patroon maak je het mogelijk dat ook anderen zien waar jij je
precies bevindt op weg naar je doel.
Kenmerken van methodisch werken
Als jij je afvraagt of je wel of niet methodisch handelt, kun je voor jezelf afvingen
of jouw handelen aan de volgende kenmerken voldoet:
Je handelen is doelgericht
Je handelen is systematisch
Je handelen is procesmatig
Je handelen is bewust
Je handelen is doelgericht
Als je methodisch werkt, wil dat altijd zeggen dat je van tevoren hebt bepaald
welk doel je wilt bereiken en heb je dit doel zo goed mogelijk geformuleerd. Pas
dat jij je doel hebt vastgesteld, kun je beginnen met het ontwerpen van een
systematische benadering.
Zonder een doel is een methode stuurloos.
Je kunt tussendoelen formuleren. Je creëert daarmee voor jou en/of je cliënt een
overzichtelijke afstand tot het doel.
Je handelen is systematisch
Het wil zeggen dat je nadat je een doel hebt bepaald, je ook een volgorde kunt
aanbrengen binnen de verschillende stappen die je gaat zetten op weg naar dat
doel. Je kunt prioriteiten stellen aan je wijze van handelen. En je bent in staat
volgorde en prioriteiten van tevoren aan te geven.
Als je systematisch handelt, ben je ook in staat de stappen die je zet om je doel
te bereiken te ‘verfijnen’. Je merkt dat de nuance veel meer zicht en inzicht geeft
in je handelen. Daarmee geef je onder andere jouw mate van professionaliteit
aan.
Je handelen is procesmatig
Dit wil zeggen dat je moet waken voor een doorlopende ontwikkelingslijn. Iedere
stap die je binnen je systematische aanpak ontwikkelt, moet per se aansluiten op
de verschillende door jou ontwikkelde fasen in je plan van aanpak. Het is ook
nodig dat jij je realiseert welk effect elke fase heeft op de andere fase.
,Je handelen is bewust
Je weet wat je doet en waarom je het doet. Je kunt iedere fase van je ontwerp van
je stappenplan onderbouwen.
Je kunt plannen en je hebt je doel voor ogen.
Door je onderbouwing geef je inhoud aan de fasen die je ontwerpt en ben je voor
anderen volgbaar en controleerbaar. Het feit dat je bewust bent van waar je
precies mee bezig bent, maakt dat je beter in staat bent je doel te bereiken.
Voordelen van methodisch werken
Je kunt beter vooruitkijken, waardoor je meer controle hebt over wat er
gebeurt en de kans op fouten minder wordt
Je maakt voor een ander inzichtelijk welk proces je wilt volgen
Je kunt je eigen handelen bespreekbaar maken/evalueren en op grond
daarvan eventueel je proces bijstellen
Je maakt je proces overdraagbaar aan anderen
Methodisch werken heeft een aantal voordelen die je ten opzichte van de leek
een voorsprong geven:
Je kunt beter vooruitkijken, waardoor je meer controle hebt over wat er
gebeurt en de kans op fouten minder wordt.
Doordat je eerst een doel hebt geformuleerd en de weg ertoe hebt
ontworpen, heb je als het ware de weg naar de toekomst ontworpen.
Doordat je het pad naar het doel hebt uitgezet, houd je meer controle over
het ontwikkelingsproces. Kans op fouten is kleiner.
Je maakt een ander inzichtelijk in welk proces je wilt volgen.
Elk moment kun je de ontwerptekening op tafel leggen om duidelijk te
maken wat precies je bedoeling is. je bent in staat te onderbouwen en je
kunt duidelijk maken waarom je het een doet en het ander laat. Je kunt
overdragen wat je verwachtingen zijn, tussendoelen verwoorden. Je bent in
staat om verschil te maken tussen kwaliteit en kwantiteit. Niet de
hoeveelheid werk is maatgevend, maar doelgericht, systematisch,
procesmatig en bewust werken brengt je inspanning op een hoger
kwalitatief plan.
Je kunt je eigen handelen evalueren en op grond daarvan eventueel je
proces bijstellen.
Je hebt keuzes gemaakt. Die keuzes maak je op grond van je eigen kennis,
je eigen vaardigheden, je kennis van de mogelijkheden van je cliënt en je
kennis van jouw omgeving en die van je cliënt. Ook vanuit jouw visie,
normen en waarden. Op tijd herkennen waar jij je methodisch handelen
moet bijstellen, maakt je kans op succes groter.
Je maakt je proces overdraagbaar aan anderen.
Je bent in staat het ontwerp van je plan van aanpak zichtbaar te maken
voor anderen. Het is mogelijk het hulpverleningsproces onafhankelijk te
maken van de hulpverlener.
Methode en methodiek
In feite is een methodiek het overzicht over meerdere methoden.
De wijze waarop je inhoud geeft aan je methodisch handelen kan verschillen van
de wijze van werken van een ander. De inhoud wordt beïnvloed door wat je kunt,
wat je weet en door je inzicht.
Kennis, kunde en vaardigheid zijn uiteindelijk ook componenten die jouw visie
vormgeven.
, De regulatieve cyclus
Een regulatieve cyclus is een voldoende neutraal kader waarin we competenties
kunnen vergelijken en waarin competenties uit diverse profielen tot hun recht
komen.
We werken met cliënten, in en vanuit een organisatie en we werken aan
professionaliteit.
Om binnen deze taakgebieden te werken, wordt van de social worker verwacht
dat hij bezig blijft de 3 gemeenschappelijke competenties te ontwikkelen, te
weten;
1. Een social worker is in staat een agogische of therapeutische of
pedagogische relatie met een individu, groep of groter
samenlevingsverband aan te gaan, te onderhouden en te beëindigen en op
basis daarvan de kerntaken uit te voeren die behoren tot een van de
social-work-groepen.
2. Een social worker is in staat deze kerntaken op een methodische wijze en
op basis van gedragswetenschappelijke, sociaal wetenschappelijke en
agogische kennis vorm te geven en uit te voeren door te laten zien dat hij
in staat is planmatig, procesmatig, resultaatgericht en strategisch te
werken en om vanuit verschillende methodische benaderingen te werken,
onder meer vraaggericht, competentiegericht en systeemgericht.
3. Een social worker is in staat tot voortdurende evaluatie en bijstelling van
zijn methodisch handelen en kan daarop reflecteren en zich daarover
verantwoorden aan de hand van theoretische kennis en normatieve
kaders.
Deze driedeling is inzichtelijk. Eerst ben je er als social worker op gericht een
relatie met de cliënt tot stand te brengen en/of in stand te houden. Vervolgens ga
je methodisch te werk. Daarna reflecteer je en leg je verantwoording af en stel je
bij.
De regulatieve cyclus is een breed inzetbaar instrument, een mooi middel om te
kunnen peilen of we professioneel blijven handelen. Het is onmisbaar bij het
methodisch handelen.
Nadenken – plan maken – uitvoering – evaluatie
Een lineair model en een circulair model
Een lineair model
Methodisch werken doe je als je een doel hebt geformuleerd. De weg ernaartoe
kun je een plan van aanpak noemen of een stappenplan.
Je zou ook kunnen zeggen dat je gefaseerd werkt. De vorm die je aan je plan
geeft, is het model. Zo zou je in gedachten kunnen bedenken dat een
stappenplan een model is waarbij je stap voor stap je doel wilt bereiken. Vanaf de
doelformulering brengt iedere actie die je onderneemt je een stapje dichterbij het
doelresultaat. Als je in gedachten je plan uitzet op een rechte lijn (lineair),
ontwerp je dus een lineair model. Doelformulering stap 1 stap 2
doelresultaat.
Een circulair model
Het is een model dat zich kenmerkt door de circulaire vorm.
De fasen van het stappenplan worden in een cirkel gesitueerd. Er is geen
duidelijk eindpunt. Je kunt meerdere rondjes maken voordat je je doel hebt
bereikt. Door herhaling van een circulair model krijg je een cyclisch model.
Voordelen van een cyclisch model