Geschreven in het Nederlands
Alle hoofdstukken voor het deeltentamen
Begrijpelijk, ook als je het boek niet gelezen hebt
Vanuit studiejaar 2020 (let op!)
Succes met je tentamen!
,Hoofdstuk 1: Ontwikkelingspsychologie - thema’s en context
Ontwikkelingspsychologie probeert veranderingen te identificeren en te beschrijven in de manier waarop we denken en ons
gedragen, en probeert ontwikkelingsprocessen te beschrijven die deze veranderingen teweegbrengen.
Nog geen eeuw geleden begonnen onderzoekers ontwikkeling te onderzoeken door gebruik te maken van empirische
onderzoeksmethoden. Waarschijnlijk werd de eerste wetenschappelijke observatie naar menselijke ontwikkeling gedaan door
Charles Darwin. Hij rapporteerde over een observationele biografie van zijn eigen kind.
Herkomst van gedrag: erfelijkheid en omgeving
Vroeger hebben ontwikkelingspsychologen heftig gediscussieerd over de vraag of natuurlijke (erfelijke of genetische) krachten
psychologische ontwikkeling vormen of dat dit de manier is waarop een kind is opgevoed (omgevingsfactoren). Deze
nature/nurture vraag wordt ook wel gezien als nativism versus empiricism. De meeste hedendaagse theorieën herkennen dat
omgevingsfactoren en erfelijkheid de menselijke ontwikkeling beïnvloeden. Kinderen met bepaalde genetische eigenschappen
laten waarschijnlijker gedragsproblemen zien dan kinderen die deze eigenschappen niet hebben. Én kinderen met deze
eigenschappen die leven in een slechte omgeving hebben grotere kans om te worden mishandeld dan andere kinderen. Dus:
de combinatie van de genetische eigenschappen én de manier waarop het kind deze eigenschappen laat zien in het gedrag én
de slechte omgeving zelf nemen een zeker risico voor het kind met zich mee.
Mensen zijn niet voornamelijk passieve ontvangers van informatie, want ze de wereld om hen heen te begrijpen en te
verklaren. De actieve natuur van de mens steunt interactie tussen erfelijke eigenschappen en de omgeving waarin de
neigingen tot uiting kunnen komen tijdens de ontwikkeling. Dus: de interactie tussen erfelijkheid en omgeving is een actief,
dynamisch proces waarin het ontwikkelende kind zelf een actieve en essentiële bijdrage levert.
Het beschrijven van veranderingen in de ontwikkeling: continuïteit en discontinuïteit
Een grote vraag is hoe je patronen in de veranderingen van ontwikkeling moet beschrijven. Sommige psychologen kijken
hiernaar als een continu proces (continuous development) waarbij elke nieuwe gebeurtenis bovenop eerdere gebeurtenissen
komt - een cumulatief proces dus. Hoewel, soms valt ons op dat er een abrupte verandering in onze vaardigheden optreedt.
Hierom kijkt een andere groep psychologen hiernaar als discontinuous development. Deze benadering kijkt naar de
ontwikkeling als een serie van discrete stappen en fasen waarin gedrag gereorganiseerd wordt naar een kwalitatieve nieuwe
verzameling van gedrag.
Een erg invloedrijk en meer hedendaagse benadering wordt aangedragen door Siegler. Hij ziet ontwikkeling over het algemeen
als continu/kwantitatief, maar hij trekt dat ook in twijfel omdat ontwikkeling van een aantal vaardigheden en neigingen parallel
voorkomt. Dus de algemene verandering in de ontwikkeling van een vaardigheid kan afgewisseld worden met plotselinge
kwantitatieve verschuivingen die niet continu zijn.
Kritieke en sensitieve periodes
Een critical period van ontwikkeling is een range van leeftijd waarin zekere ervaringen worden opgedaan, zodat de
ontwikkeling verder kan gaan. Een sensitive period is een range van leeftijd waarop specifieke ervaringen optimaal zijn voor
het ontwikkelingen. Dus er zijn zeker dingen die we kunnen doen om ervoor te zorgen dat de omgeving optimaal wordt voor het
opvoeden, zodat de best mogelijke uitkomsten ontstaan tijdens de opvoeding.
Domein-algemeen en domein-specifieke ontwikkeling
Dit gaat over de vraag: Heeft de ontwikkeling van een nieuwe vaardigheid impact op andere domeinen dan alleen het domein
waar de vaardigheid over gaat? Piaget gelooft in een domain-general influence. Hij dacht dat wanneer kinderen een nieuwe
manier van logische nadenken leerden, dit impact had op een scala aan verschillende vaardigheden (categoriseren of
nadenken over ruimte). Andere ontwikkelingspsychologen hebben de neiging om een meer domeinspecifieke benadering
aan te nemen: ontwikkeling gebeurt volgens hen relatief domein-specifiek. Er is een soort van verband tussen beide
benaderingen en de vraag over nature/nurture. Psychologen die theorieën ontwikkelen over aangeboren cognitieve
vaardigheden zeggen vaak dat deze vaardigheden domein-specifiek zijn. Dit is alleen niet onvermijdelijk het geval. Andere
onderzoeken zeggen dat domein-specifieke ontwikkeling niet noodzakelijk een sterke invloed heeft op erfelijkheid.
Wat zorgt voor ontwikkeling?
Soms kun je gedrag verklaren aan de hand van verschillende levels of explanation. Verandering vindt vaak plaats op alle
niveaus tegelijkertijd. Veel ontwikkelingspsychologen erkennen dat ontwikkeling veroorzaakt wordt door veel verschillende
factoren op alle niveaus.
Verschillende perspectieven op ontwikkeling
1. Individuele eigenschappen en contextuele invloeden
Ontwikkelingspsychologie probeert te verklaren hoe individuele variaties voorkomen in de ontwikkeling. Verschillende
paden in de ontwikkeling kunnen ervoor zorgen dat een individu zich atypisch ontwikkelt. Maar, individuele variatie
kan ontstaan met én zonder atypische ontwikkeling. Het wordt geaccepteer om te denken dat de ontwikkeling van
een individu een interactie is tussen genen en de omgeving. Een belangrijke manier waarop individuele
eigenschappen onderzocht zijn is door te kijken hoe verschillende kinderen reageren wanneer ze geconfronteerd
worden met situationele veranderingen of risico’s voor een gezonde ontwikkeling. Sommige risico’s zijn biologisch of
psychisch (een ziekte of een genetische belasting). Andere risico’s zijn omgevingsafhankelijk (familie).
, Elk individu reageert anders:
- Veel lijden aan permanente belemmeringen
- Andere laten sleeper effects zien: het lijkt alsof ze er goed mee om kunnen gaan, maar ze laten
problemen zien later in het leven
- Andere laten veerkracht zien zonder later in het leven nog effecten te laten zien
- Sommige kinderen lijken juist strategieën en mechanismen te hebben aangeleerd waardoor ze zich zelfs
beter kunnen aanpassen aan kinderen die geen risico hebben ondervonden
2. Culturele context
Hoe relateert cultuur aan ontwikkeling? Het bestuderen van deze vraag geeft ons informatie over de variantie tussen
menselijke expressie die zich kan uiten in verschillende omstandigheden van groei. Het blijkt dat zelfs sommige
basale vaardigheden die we als vanzelfsprekend beschouwen erg kunnen variëren tussen verschillende culturen.
3. Het biologische perspectief
Ontwikkelingspsychologen zijn tegenwoordig eerder bereid te geloven dat een biologisch perspectief op de
ontwikkeling cruciaal is. Er zijn verschillende manieren waarin het brein en neuronen zich gedragen en ontwikkelen.
De biologische belemmeringen oefenen een invloed uit op de ontwikkeling van ons gedrag, onze sociale relaties en
onze cognitieve vaardigheden.
4. Het ecologische perspectief
Het ecologische perspectief gaat over het belang van het begrijpen van niet alleen de relaties tussen organismen en
verschillende omgevings systemen maar ook de relaties tussen zulke systemen zelf. Urie Bronfenbrenner geeft een
theoretisch framework die de lagen beschrijft van omgevings systemen en contextuele systemen die een impact
hebben op de ontwikkeling van het kind.
- Het microsystem: de setting waarin het kind leeft en interacteert met de mensen en instituties die het
dichts bij staan.
- Het mesosystem: omvat de onderlinge relaties tussen de componenten van het microsystem. Dus, ouders
die interacteren met de docenten van het schoolsysteem.
- Het exosystem: bestaat uit de setting die invloed heeft op de ontwikkeling van het kind, maar waar het
kind indirect contact mee heeft. Bijvoorbeeld het werk van de ouders.
- Het macrosystem: representeert de ideologische en institutionele patronen van een specifieke cultuur of
subcultuur.
Deze vier systemen veranderen door de tijd heen, een proces wat hij chronosystem noemt. Hij zegt dus dat de
ontwikkeling interactie van het veranderende kind betreft met de veranderde ecologische context in al haar
complexiteit.
5. De lifespan perspectief
Dit gaat over ontwikkeling tijdens een levensloop. De lifespan perspective neemt hierbij ook historische factoren
mee die invloed kunnen hebben op de psychologische ontwikkeling. Dit fenomeen wordt vaak age cohort effect
genoemd. Deze term gaat over een groep individuen die geboren zijn in hetzelfde jaar tijdens dezelfde algemene
historische periode in tijd. Dus dit perspectief wijst een behoefte aan om een historische context mee te nemen als er
onderzoek wordt geëvalueerd.
6. Psychologie en de ontwikkelingspsychologie
Zonder begrip voor de volwassen vaardigheden, leidt een studie van ontwikkeling nergens naartoe. Dus het grotere
plaatje van psychologie is noodzakelijk om te begrijpen wat we onderzoeken en observeren.
Samenvatting:
Ontwikkelingspsychologie hoopt processen te onthullen die ten grondslag liggen aan leeftijdsgerelateerde verandering in groei,
gedrag, kennis en leren. In het verleden kenmerken ontwikkelingspsychologen zichzelf met een empiristische positie of een
nativistische positie. De meeste ontwikkelingspsychologen erkennen het belang van erfelijkheid en omgevingsinvloeden. Veel
psychologen ontfermen zich over het ontdekken van manieren waarop erfelijkheid en omgevingsfactoren interacteren,
waardoor verandering ontstaat.
Ontwikkelingspsychologen stellen onder andere de vraag of ontwikkeling beschreven zou moeten worden als een continu
proces, waarbij verandering vloeiend plaatsvindt en gradueel door de tijd heen, of als een serie van kwalitatief verschillende
stappen en fasen. Aanvullende vragen gaan over:
- of ontwikkeling domein-algemeen of domeinspecifiek is qua invloed;
- waar ontwikkeling gebeurt;
- of er bepaalde sensitieve of kritische periodes van ontwikkeling zijn.
Nog een vraag gaat erover of contextuele of individuele invloeden belangrijk zijn bij het bepalen van individuele ontwikkeling.
Deze meesten zijn het erover eens dat contextuele invloeden het waar zijn mee te nemen. Het betrekken van een biologisch
perspectief is niet altijd belangrijk geweest, maar nu wel steeds meer. Biologie is een cruciaal deel van de puzzle.
, Een nuttige manier om ontwikkeling te bekijken is vanuit een ecologisch perspectief. Dit gaat over het belangrijk van de relatie
tussen het organisme en verschillende omgevings systemen, zoals familie, school, community & cultuur. Bronfenbrenner
beschrijft ecologische systemen:
- microsysteem
- mesosysteem
- exosysteem
- macrosysteem
- chronosysteem
De subjectieve ervaring van het kind zelf en de actieve rol die het kind speelt bij het wijzigen van de omgeving zijn belangrijke
aspecten van dit perspectief.
Psychologen die ontwikkeling bekijken vanuit een levensloopperspectief zijn specifiek geïnteresseerd in de effecten van
historische gebeurtenissen op menselijke ontwikkeling. Het is ook heel belangrijk om andere domeinen uit de psychologie in
overweging te nemen, als we niet weten waar ontwikkeling naartoe gaat is het moeilijk om er een logisch verhaal van te maken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper DaphnePsychologie. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
