Jeugdcriminaliteit en jeugdbescherming
HC1 – inleiding - Jessica Asscher
Intergenerationele overdracht: vader is crimineel en zoon gaat dat ook doen en neemt het over
Wat is jeugdcriminaliteit? Vandalisme, vechten, seksueel getint beeldmateriaal van minderjarigen
verspreiden, diefstal
Het is een verzamelnaam voor strafbaar gedrag van minderjarigen. Denk aan vernieling,
winkeldiefstal, zware mishandeling en moord, zodra een delict is gepleegd door een minderjarige
betreft het jeugdcriminaliteit. In Nederland kan niemand worden vervolgd voor strafbare feiten
gepleegd voor zijn twaalfde jaar
Het is in strijd met het strafrecht (dus niet toegelaten door de wet)
Sociale constructie: hangt af van beleid, veranderd met de tijd mee. Op sommige
plekken/landen is iets verboden en ergens anders niet, hangt af van aangiftebereidheid
Wisselende taxatie: wat gezien wordt als crimineel veranderd over tijd
Profielen: welke soorten jeugdcriminaliteit zijn er
Experimenteerder: 1 of 2 keer iets doet wat niet ernstig is en het daarna nooit doet
Risicojongere/meerplager: 3 keer of vaker, in vizier van instanties, gezin wordt bekeken
Veelpleger: herhaald forse delicten
Zeer actieve veelpleger: kleine groep verantwoordelijk voor heel veel delicten: meeste last
Maatschappij
Neemt jeugdcriminaliteit toe of af?
Onduidelijk (volgens media): recent neemt het af, maar ernstige delicten nemen toe
Messen beweging en drillrap
Wat zegt de wetenschap? Tussen 2005 en 2020 afname jeugdcriminaliteit bij alle leeftijdsgroepen
Maar: zelf-gerapporteerd is er geen daling, geen daling lichte feiten, meer registraties politie van
minderjarigen bij wapenincidenten en ernstig geweld, toename cyberdelicten en zaken worden steeds
vaker buiten het strafrecht afgehandeld (bv bureau Halt), en de zaken die bij justitie blijven worden
ernstiger en complexer
Ontwikkeling in cijfers sinds 2007
Politiecijfers: geregistreerde minderjarige verdachten in 2014 nog 3/7 van 2007
Halvering minderjarige strafrechtelijke daders
Daling zelf-gerapporteerde daders
Daling aantal slachtoffers
, Geen toename 12-ers: dus minderjarige verdachten niet jonger
Afname jongvolwassen verdachten en daders
Verhouding jongens en meisjes is 5:1
WODC (2019): daling alle leeftijdsgroepen na 2005/2006
WODC, lange termijn (2018): stijging na 2000 en daling na 2007 (piek), meest duidelijk bij groep 16
tot 18 jaar
Etniciteit van daders: Nederlandse Antillen en Aruba en Marokko komen het meest voor in
politiestatistieken, maar is dat ook zo of worden ze gewoon ook sneller aangehouden? Bias
Recidive: herhaling van delict/ terugval
2006-2011 recidiveprevalentie is van 60 naar 55% gedaald, vanaf 2011 stijgt het weer tot 63% onder
de in 2015 vrijgekomen jeugdigen
Dus werk aan de winkel voor aangeboden justitiële interventies, oorzaken?
Politie / justitie data
Zeggen niet altijd veel over daadwerkelijke toe/afname van jeugddelinquentie
Worden beïnvloed door aangiftebereidheid van slachtoffers en getuigen
Worden beïnvloed door beleidsprioriteiten
‘Dark number’ (we weten niet alle daders, alleen degene die worden aangehouden) is hoog:
slechts 6 à 7 van jongeren die aangeven over de schreef te zijn gegaan komt in aanraking met
de politie
Zelfrapportage
Slechts een beperkt aantal delicten wordt opgenomen in vragenlijst
Daders worden moeilijk bereikt
Geen representatief beeld van ernstige delicten (minst betrouwbaar bij geweldsdelicten)
Onderrapportage (vooral bij bepaalde etnische groepen)
Slachtoffer enquêtes
Betrouwbare en valide manier om gegevens over criminaliteitsincidentie te verzamelen
Weinig informatie over de daders
Moord en doodslag, slachtofferloze en seksuele delicten zijn niet of slecht vertegenwoordigd
Geen gegevens over slachtoffers onder 15 jaar
Factoren die criminaliteitscijfers beïnvloeden: (jeugd)werkloosheid, mate van toezicht,
meldingsbereidheid, politiecapaciteit, beleidsprioriteiten, wet en regelgeving (alcoholverbod)
Oorzaken jeugdcriminaliteit
Combinatie van perspectieven:
Aanleg (biologisch)
Leren
Direct omgeving
Woonbuurt
Bredere sociale context`
Jeugdbescherming
Kind onveiligheid is dusdanig groot/ernstig dat de kind veiligheid en ontwikkeling ernstig geschaad
dreigt te worden en justitieel ingrijpen aanwezig is of dreigt aanwezig te zijn, kinderen tussen 0-18
jaar, vaak via civiel rechtelijke weg
Jeugdzorg ingezet onder dwang of drang
,Maatregel houdt vaak in: toezicht en houden regie over hulp dat nodig is, of bij extreme gevallen kan
kind geplaatst worden in een jeugdzorg+ instelling (voor kinderen die niet thuis kunnen blijven of bij
pleegzorg), gezinsvervangend en er wordt een zorgprogramma aangeboden
Gezinsvoogd: maken met gezin een plan van aanpak om het beter te maken voor kind
Jeugdcriminaliteit en jeugdbescherming samen
Zijn werkveld van de forensische orthopedagogiek
Justitieel ingrijp is aanwezig of dreigt
Via civiel of strafrechtelijke weg
Nauwelijks los van elkaar te zien (gezinnen waarin sprake is van delinquentie zijn vaak ook
gezinnen met opvoedingsproblemen en de regie wordt uitgevoerd door dezelfde
gecertificeerde instellingen)
Kindermishandeling: elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie
van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de
minderjarig in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen,
waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de
vorm van fysiek of psychisch letsel
Typen:
Seksueel misbruik
Fysieke mishandeling
Emotionele mishandeling
Andere mishandeling
Fysieke verwaarlozing
Anderen vormen van lichamelijke verwaarlozing, onachtzaamheid
Verwaarlozing van onderwijs
Overige emotionele verwaarlozing
Overige vormen van mishandeling
Prevalentieschattingen: emotionele verwaarlozing komt het meeste voor, daarna fysieke verwaarlozing
en de andere vormen komen gelukkig minder vol
Scholierenonderzoek: hogere aantallen, maar vooral psychologische agressie door ouders (emotioneel)
Totaal aantal officiële meldingen in 2010: vooral basisonderwijs fysieke en emotionele mishandeling
en fysieke verwaarlozing
Trend: neemt het aantal meldingen toe? Fysieke verwaarlozing en mishandeling geen verschil, voor
emotioneel lichte stijging
Zelf-rapportage: 12% van scholieren geeft aan enige vorm van mishandeling en op basis van
meldingen van professionals zou 3% slachtoffer zijn van mishandeling (0-17)
Let op: andere groepen, scholieren en 0-17 jaar
Toch wel erg groot verschil: ongesignaleerde mishandeling
Volgens scholieren zelf is er wel een afname van mishandeling
Dus: professionals en AMK: toename maar wel vergelijkbaar, volgens kinderen zelf geen toename
Factoren die meldingen kindermishandeling beïnvloeden
Aandacht voor kindermishandeling in media beroepskrachten mogelijk meer alert
Beleidsprioriteiten
Wat maakt dat hulpverleners (niet) melden?
Niet zeker of melding terecht is?
Angst hulpverleningsrelatie op het spel te zetten
Oorzaken jeugdcriminaliteit en onveiligheid
, Beide complex: meerdere oorzaken op meerdere leefgebieden
Levensloop theorieën (Life Course Persistent/Adolescent Limited)
Biologische verklaring (hormonen, stressreactie)
Verklaringen vanuit perspectief psychiatrie
Komt samen in model van risico en protective factors van Bronfenbrenner
Problemen ontstaan en blijven in stand door risicofactoren
Risico- en protectieve factoren
Veranderbaar (dynamisch) leeftijdsgenoten, opvoeding, vrije tijd besteding, sociaal netwerk
Onveranderbaar (statisch) leeftijd begonnen met delict gedrag, verstandelijke beperking
Eerdere delicten (verdachte)
Aantal politieregistraties
Leeftijd eerste aanhouding
Geen vrijetijdsbesteding
Geen school
Antisociale vrienden
Conflicten in gezin
Alcohol/drugs/gokken
Slachtoffer verwaarlozing/misbruik/psychische problemen
Agressie
Attitude (geen verantwoordelijkheid accepteren of eigendom respecteren)
Vaardigheden ontbreken (tav omgaan met anderen)
Risicofactoren voor kindermishandeling
Laag opleidingsniveau ouders
Werkloosheid
Vluchteling zijn (trauma’s)
Een ouder gezinnen
Gezinnen met 3 of meer kinderen
Stiefgezinnen
Onderzoek seksuele kindermishandeling voorspellers: ouderlijk verleden van mishandeling, eerdere of
gelijktijdige vormen van kindermishandeling, kind heeft zelf mentale/fysieke of gedragsproblemen,
kind is vrouwelijk, kind heeft school gerelateerde problemen, problematisch functioneren van het
gezins, fysiek geweld in de thuisomgeving, kind woont (tijdelijk) niet bij de biologische ouders,
problemen tussen ouders, ouderlijke mentale of fysieke problemen, problemen in de ouder-kind
relatie, ouderlijk gebruik alcohol/drugs, kind woont niet met twee biologische ouders, inadequaat
opvoedgedrag van ouders, laag gezins-ses, ouderlijke leeftijdsfactoren (kind heeft hele jonge of hele
oude ouders), laag opleidingsniveau ouder, middelgebruik kind
Onderzoek fysieke kindermishandeling voorspellers: ouders ervaren stress, disfunctionele attitudes,
waarden en normen van ouders, ouderlijk gebruik drugs en alcohol, problemen in ouder-kind relatie,
laag gezins-ses, prenatale/perinatale problemen, ouderlijke mentale of fysieke problemen,
problematisch functioneren van het gezinssysteem, kind heeft mentale, fysiek of gedragsproblemen,
laag opleidingsniveau ouders, problemen in interactie tussen ouders, ouder(s) is immigrant, kind
woont niet met twee biologische ouders, groot gezin (2 of meer kinderen), jonge ouders
Onderzoek verwaarlozing voorspellers: ouders ervaren stress, ouderlijk gebruik van alcohol/drugs,
laag gezins-ses, ouderlijke mentale of fysieke problemen, prenatale/perinatale problemen, ouderlijk
verleden van mishandeling, laag opleidingsniveau van ouders, groot gezin (2 of meer kinderen), kind
woont niet met twee biologische ouders