Stromingen en hun toepassingen in hulpverlening en opvoeding
1 psychologie: Een palet vol theorieën
1.2 Wat is psychologie?
Leerdoel: Hoe kun je de psychologie omschrijven?
Onenigheid over de definitie
-Bij de psychologie is er zowel intern als extern geen eenduidigheid over het object
-Deze interne en externe onduidelijkheden hebben tot gevolg dat zowel binnen de
psychologie als tussen de psychologie en andere wetenschappen rivaliserende beschrijvingen
en verklaringen zijn aan te treffen over eenzelfde onderwerp
Een poging tot definiëring van de psychologie
Voor het object van de psychologie wordt in dit boek de volgende definitie gehanteerd:
‘Psychologie is een wetenschap waarbij zowel het gedrag van mensen wordt bestudeerd als de
gevoelens en gedachten die mensen hebben bij het ervaren van hun gedrag en de omstandigheden
waarin dat plaatsvindt’
-Het verschil met andere wetenschappen is erin gelegen dat in psychologische theorieën de
beschrijving en verklaring van het object vooral plaatsvinden op individueel niveau
-De grenzen en legitimiteit van een wetenschap worden beïnvloed door het maatschappelijk
draagvlak van een wetenschap, dat is af te leiden uit de weerklank die een wetenschap vindt
in de maatschappij
Dit betekend dat wetenschap getypeerd kan worden aan (A) de soorten vragen en problemen (het
object), (B) de methoden en theorieën en (C) het maatschappelijk draagvlak van een wetenschap
1.3 Theorieën
Hoe kun je een drietal functies van wetenschappelijke (psychologische) theorieën aangeven?
Theorieën zijn te typeren als referentiekaders van waaruit psychologen te werk gaan.
Functies van theorieën:
1e functie: Systematiseren en ordenen
-systematische weergave van wat er wordt waargenomen
-via expliciete regels
-herhaalbaar
- ! Ook waarneming van wetenschappers is subjectief, maar wel theorie geladen !
2e functie: verklaren en voorspellen
3e functie: heuristisch
-op grond van inzicht kunnen nieuwe voorspellingen gedaan worden
1
,1.4 Kenmerken van psychologische stromingen
Leerdoel: Wat zijn de twee kenmerken van de psychologische theorieën?
Hoe kun je deze beschrijven?
1. Historische ontwikkeling
De theoretische stromingen hebben hun wortels in oude filosofische tradities en nieuwe
maatschappelijke ontwikkelingen.
2e helft 19e eeuw > impuls in academisch zin
Duitsland: geboorte van de psychoanalyse, vragen rondom bewustzijn
1889 – Parijs, Eerste internationale congres voor de psychologie
-In Europa was de mening dominant dat de psychologie over een alomvattende theorie van
het psychisch functioneren moest beschikken voordat er begonnen kon worden aan
praktische toepassingen.
-In de VS was de mening dominant dat kennis dienstbaar moest zijn aan concrete
maatschappelijke doelstellingen.
Binnen de stromingen in de psychologie ontstond schoolvorming:
-1e helft van de 20ste eeuw t: bestrijding, eigen taalgebruik, eigen begrippen en verenigingen
-Hoewel onderlinge strijd nog wel eens opvlamt, is er de laatste jaren een nog steeds
toenemende samenwerking tússen de verschillende scholen.
Cultuurhistorische bepaaldheid: stromingen voorzagen in de behoefte van die periode en
vertegenwoordigden waarden en normen die op dat moment van maatschappelijk belang
waren
Eind 18e eeuw: Romantische periode > aandacht voor onbewuste en ongrijpbare
Op elkaar reageren: als er een onderwerp verwaarloosd word door de bestaande stromingen,
ontstaat er een stroming waarin juist dit aspect bestudeerd wordt.
Slingerbeweging: de ontwikkelingen zijn te vergelijken met de slingerbeweging van een pendule
Gebruikmaken van elkaar: de samenwerking in de psychologie is, net als het ontstaan van scholen en
stromingen, historisch en cultureel bepaald
Nadruk op effectiviteit: halverwege de jaren 90, steeds meer evidence based werk
2. Mensbeelden bij theoretische stromingen
Een mensbeeld kent twee aspecten (ibidem)
-Een beschrijving van de kenmerkende eigenschappen
2
, -een verwijzing hoe mensen behoren te zijn
Mensbeelden worden beïnvloed door historische, culturele en religieuze invloeden.
Fijnmazige cultuur: Niet westerse culturen waar meer nadruk gelegd wordt op de groep of de familie,
waar het individu dan onderschikt aan is
Mensbeelden hebben ook consequenties voor opvattingen over gezondheid en ziekte.
Hoofdstuk 2 Psychoanalyse
Hoe is de psychoanalyse te typeren aan de hand van haar uitgangspunten, geschiedenis en
mensbeeld?
Kun je de psychoanalyse indelen naar mensbeeld en biopsychosociaal model?
2.1.1 de basisuitgangspunten
Psychoanalytische theorie/psychodynamische therapie is ontstaan door het systematiseren van
ervaringen tijdens hulpverlening
1. De psychanalyse gaat uit van de subjectiviteit.
2. De psychoanalyse gaat er van uit dat wij lang niet altijd ons gedrag bewust aansturen
3. In de psychoanalyse gaat men uit van de veronderstelling dat mensen een onbewuste hebben
4. Conflictmodel: Het waarneembare/manifeste gedrag van mensen en hun bewuste gedachten en
dromen worden bepaald door zowel hun onbewuste wensen als door het feit dat ze deze niet
accepteren.
5. Al ons gedrag heeft betekenis op een complexe manier (geen causaliteiten)
6. Ervaringen uit de eerste levensjaren bepalen in belangrijke mate de persoonlijkheid van de
volwassene
1. Feiten verzamelen waarbij gezocht wordt naar gemeenschappelijke factoren die de feiten
verklaren
2. Ontwerpen van een theorie om daarna te kijken of en zo ja hoe de feiten er in passen, om
eventueel de theorie aan te passen.
Sigmund koos voor het tweede ontwerp bij de psychoanalyse. Het werk van Freud wordt op
verschillende manieren geïnterpreteerd
- Het zo vaak veranderd.
3
, - Het werd beïnvloed door twee wetenschapstheorieën: De natuurwetenschappelijke en de
romantische
De natuurwetenschappelijke benadering:
-biologische benadering stond centraal
-Freud was neuroloog
-determinisme: eenduidige oorzaken zoeken voor gedrag : een mechanistische benadering
van de psychologie
De romantische benadering:
-niet zozeer het bestand/de rationaliteit het gedrag van mensen bepaald, maar een irreële
wil (het onbewuste)
-hermeneutische methode: uitlegkunde : aan gedrag en dromen werd een betekenis
toegekend waardoor ze begrijpelijk werden gemaakt. (veel gebruikt bij de personalistische
benadering)
Personalistische benadering: het unieke karakter van mensen binnen de levende natuur word
benadrukt
Omdat de psychoanalytische theorie twee verschillende mensbeelden kent, wordt zij tweezijdig
(dualistisch) genoemd
Drie belangrijke momenten in Freuds leven voor zijn theorieontwikkeling:
1. Zijn eerste contact met de hypnose, 1885, Parijs, Charcot
2. Een publicatie over ziektegeschiedenis Anna O, samen met J. Breuer geschreven
Symboolfunctie: Het symptoom beeld iets anders uit en verwijst naar een probleem of
innerlijk conflict
3. De verschijning van het standaardwerk uit de psychoanalyse: De droomduiding (1900/87)
> Freud nam afstand van hypnose
-patiënten waren ongevoelig of hadden geen trauma
-Binnen het onbewuste kon geen goed onderscheid gemaakt kom worden tussen fantasie en
echte herinnering
>De nadruk werd gelegd op onbewuste innerlijke wensen en de wijze waarop deze aan de
oppervlakte komen, deze ommezwaai word nog steeds bekritiseerd:
-vaker traumatische (seksuele) gebeurtenissen voorkomen dan gedacht
-zijn er wel echte herinneringen? Is geheugen wel betrouwbaar?
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annekelblaauw. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
