Week 4 - Preventie
Wat is preventie (typen, doel en belang)?
Preventive strategies for mental health (Arrango et al., 2018)
Soort preventie Populatie Doel Voorbeeld
Mentale Algemeen publiek of gehele Bevorderen van psychologisch Schoolprogramma’s
gezondheid populatie. welzijn en verhogen van het gericht op het
promotie- vermogen om bevorderen van
interventies ontwikkelingsmijlpalen te gezond eten of
behalen. positieve
Versterken van vaardigheden copingsstrategieën.
voor het omgaan met
tegenslagen, en opbouwen
van veerkracht en
competentie.
Universele Algemeen publiek of gehele Gericht op risicofactoren in de Schoolprogramma’s
primaire populatie, ongeacht de gehele populatie om de gericht op het
preventieve individuele risicofactoren. ontwikkeling van één of voorkomen van
interventies meerdere condities te pesten.
voorkomen.
Interventies moeten effectief
en veilig zijn, en geassocieerd
met lage kosten.
Selectieve primaire Individuen of subpopulaties met Gericht op risicofactoren, en Interventies gericht
preventieve een verhoogd risico op het versterken van vaardigheden op de kinderen van
interventies ontwikkelen van mentale voor het voorkomen van de patiënten met
stoornissen. ontwikkeling van één of ernstige mentale
Identificatie van meerdere condities. problemen.
risicogroepen o.b.v. Interventies moeten effectief
biologische, psychologische zijn en geassocieerd met laag
of sociale risicofactoren. risico op negatieve
gebeurtenissen, en
gemiddelde kosten.
Geïndiceerde Individuen met verhoogd risico Behandelen van subklinische Interventies gericht
primaire met vroege minimale maar wel symptomen om te voorkomen op mensen met
preventieve aantoonbare klinische dat deze overgaan in een klinisch verhoogd
interventies symptomen, maar voldoen nog stoornis. risico op psychoses
niet aan diagnostische criteria. Gericht op risicofactoren en (i.e., psychotische
versterken van vaardigheden symptomen en
om veerkracht te bevorderen. afname in
Interventies zijn mogelijk functioneren).
geassocieerd met hogere
kosten en sommige risico’s
zijn aanvaardbaar.
Secundaire Individuen die voldoen aan de Vroege detectie en Interventies gericht
preventieve diagnostische criteria in de interventie. op het verbeteren
interventies vroege stadia van de stoornis. Bieden van adequate van vroege
behandeling, verbeteren van detectie, en
tevredenheid over de toegang tot services
behandeling, verminderen van voor patiënten met
middelengebruik, en depressie om de
voorkomen van terugval. duur van
onbehandelde
depressie te
verminderen.
1
,Tertiaire Individuen met een vastgestelde Behandelen van de stoornis Interventies gericht
preventieve stoornis. om verslechtering, beperking, op stoppen met
interventies en secundaire condities te roken, of cognitieve
voorkomen. remediëring bij
patiënten met
schizofrenie.
Preventie m.b.t. mentale gezondheid = gericht op het verminderen van de
incidentie, prevalentie en herhaling van mentale gezondheidsstoornissen en de
bijbehorende beperkingen. Preventie interventies zijn gebaseerd op het
veranderen van risicoblootstelling en versterken van de copingsstrategieën van
een individu.
Effectieve interventies = identificeren van causale risicofactoren, en
richten zich op zowel genetische risicofactoren (die vaak meerdere
stoornissen gemeenschappelijk hebben) als stoornis-specifieke
factoren.
- De meeste preventies bevatten een combinatie van strategieën voor
het verminderen van blootstelling aan risicofactoren, verhogen van
beschermende factoren, en richten zich op mediërende causale
mechanismes (bv. cognitieve schema’s).
Primaire preventieve interventies = gericht op risicofactoren en het
bevorderen van mentale gezondheid bij individuen zonder een klinische
gediagnosticeerde mentale stoornis.
- Universeel (gehele populatie), selectief (verhoogd risico), en
geïndiceerd (klinische symptomen).
Risicofactoren die de kwetsbaarheid voor mentale stoornissen verhogen:
Veel stoornissen hebben een bepaalde mate van erfelijkheid =
pathogene genetische variatie is een grote risicofactor.
Omgevingsrisicofactoren = prenatale omgeving (bv. slechte voeding,
middelengebruik tijdens zwangerschap), geboortecomplicaties,
vroeggeboorte, hersenletsel, sociale risico’s (bv. lage SES,
immigratie, sociale isolatie), trauma (bv. ouderlijke verwaarlozing,
mishandeling, pesten), onvoldoende stimulatie, stressvolle
levensgebeurtenissen, en drugsgebruik.
- Veel risicofactoren zijn gerelateerd aan elkaar, en hebben de neiging
om samen te clusteren en interacteren met elkaar.
o Bijvoorbeeld = immigratie gaat vaak samen met sociale
tegenslagen.
Zodra een individu kwetsbaar wordt = verhoogde kans op het ervaren van
meerdere risicofactoren, wat resulteert in een vicieuze cirkel (i.e.,
faciliteringseffect).
- Bijvoorbeeld = neurobiologische verandering (bv. als gevolg van
trauma) kunnen resulteren in maladaptieve reacties op stress, met als
2
, gevolg verhoogde kwetsbaarheid voor stressgerelateerde stoornissen
en herhaald slachtofferschap.
Identificatie van specifieke risico- en beschermende factoren voor mentale
stoornissen = moeilijk vanwege individu-omgevingsinteracties en -
correlaties.
- Individuen verwerken hun ervaringen o.b.v. hun eigen persoonlijke
geschiedenis en sociale omgeving = beïnvloedt het vermogen om zich
aan te passen aan omstandigheden, en aanpassen van interactie met
omgeving om zo toekomstige ervaringen te vormen en selecteren.
- Interactie met de omgeving is ook afhankelijk van genetische invloed
= genetische factoren beïnvloeden de kwetsbaarheid voor bepaalde
omgevingsrisicofactoren (gen-omgevingsinteractie) en moduleren
blootstelling aan bepaalde risico- en beschermende factoren (gen-
omgevingscorrelatie).
Verschillende niveaus van interventie (bv. biologisch, psychologisch, familie-
gerelateerd) bij verschillende ontwikkelingsstadia om risicofactoren te
verminderen of beschermende factoren te verhogen.
Prenataal Kindertijd Adolescentie
Risicofactor Biologisch Genetisch Genetisch
en Maternale infectie, Familiegeschiedenis aan Familiegeschiedenis aan
vroegtijdige geboorte, mentale stoornissen. mentale stoornissen.
blootstelling aan drugs.
Biologisch Biologisch
Familie-gerelateerd Hersenletsel, fysieke Hersen- en hormonale
Perinatale depressie gezondheid. veranderingen, drugsge
en fysieke gezondheid.
Maatschappelijk Familie-gerelateerd
Sociale tegenslagen Ouderlijke verwaarlozing, Familie-gerelateerd
(bv. lage SES, mishandeling en ouderlijke Ouderlijke verwaarlozin
immigratie), en mentale stoornissen. mishandeling en ouderl
stigmatisering mentale stoornissen.
Maatschappelijk
Pesten, mishandeling. Maatschappelijk
Gebrek aan stimulatie. Pesten, mishandeling.
Sociale tegenslagen (bv. lage Sociale tegenslagen (bv
SES, immigratie), en SES, immigratie), en
stigmatisering. stigmatisering.
Vroege Screenen voor Screenen voor Screenen voor
detectie en familiegeschiedenis van familiegeschiedenis van mentale familiegeschiedenis van me
risico- mentale stoornissen. stoornissen. stoornissen.
markeringe
n Maternale Postnatale depressie of Cognitieve achteruitgan
psychiatrische ouderlijke psychopathologie. Afwijkend sociaal gedra
stoornissen. Surveillance van slechte schoolprestaties
Genen geassocieerd ontwikkelingstrajecten. Psychotische ervaringen
met verhoogd risico op Vertraagde of afwijkende Hersen- en bloedmarke
neurocognitieve and ontwikkelingsmijlpalen (bv. (bv. verlies aan grijze st
psychiatrische cognitieve ontwikkeling).
fenotypes. Chronische prikkelbaarheid
en hyperactiviteit.
Preventieve Algemene populatie Algemene populatie Algemene populatie
3
, interventies Verminderen van Verminderen van Verminderen van
inkomensongelijkheid inkomensongelijkheid en inkomensongelijkheid e
en werkloosheid, werkloosheid, verbeteren werkloosheid, verbetere
verbeteren van van educatie/kindzorg, educatie/kindzorg,
educatie/kindzorg, verminderen van sociaal verminderen van sociaa
verminderen van stigma, en verhogen van stigma, en verhogen va
sociaal stigma, en maatschappelijk en maatschappelijk en
verhogen van professioneel bewustzijn. professioneel bewustzijn
maatschappelijk en Geschikte stimulatie voor Diners met minderjarige
professioneel ontwikkelingsfases, schoolprestaties, sociaa
bewustzijn. familiediners, academische klimaat en veerkracht
Zwangerschapszorg, prestaties, veerkracht vaardigheden, anti-pest
voeding, bevorderen vaardigheden, anti-pesten interventies op school,
van binden, en interventies op school, en voeding en fysieke oefe
informatieve voeding en fysieke oefening. en preventie van
genetische drugsgebruik.
begeleiding. Verhoogd risico
Verbeteren van ouderlijke Verhoogd risico
Verhoogd risico mentale staat, vroege Psychologische interven
Verbeteren van steun intensieve interventie voor (bv. CGT) voor geïndice
voor benadeelde ASS, oudertraining voor preventie bij jonge men
adolescenten die voor externaliserende/internaliser met subklinische sympt
het eerst zwanger zijn. ende problemen, en Cognitieve remediëring
Moederlijke mentale secundaire preventie met verbeteren van sociale
ziekte: monitoren van medicatie voor ADHD vaardigheden voor de
fysieke en mentale complicaties. selectieve preventie in
staat, drugs- en sommige hoge risicogro
medicatiegebruik.
Mogelijkheden voor preventie tijdens ontwikkeling:
Bieden van uitgebreide educatieve- en gezinssteun aan kinderen met lage
SES = effectief in voorkomen van andere risicofactoren zoals
kindermishandeling.
- Bijvoorbeeld = effectieve strategieën voor bijvoorbeeld het
verminderen van pesten op school resulteren verminderde agressieve
of internaliserende problemen bij adolescenten.
Het effect van een risicofactor kan worden verminderd door het
verbeteren van protectieve factoren (bv. sociale steun), en
bevorderen van veerkracht.
- Veerkracht = het vermogen om zich goed te herstellen na het
ervaren van tegenslagen, trauma of andere stressoren.
Veel interventies zijn gericht op het bevorderen van veerkracht =
verbeteren van sociale- en emotionele competentievaardigheden, en
het bevorderen van zelfefficiëntie, aanpassingsvermogen en sociale
verbondenheid.
- Ook bevorderen van positief ouderschap, en faciliteren van
gezinscommunicatie en -probleemoplossing.
4
